Մարդկային յուրաքանչյուր էթնոս, բնականոն կյանքով ապրելու և գոյատևելու համար, որպես նախապայման, առաջին հերթին պետք է ունենա իր ազատ և անկախ Հայրենիքը: Ժողովրդի պատմական ապրելատարածքն է Հայրենիքը: Բայց ամեն մի ապրելատարածք՝ դեռ Հայրենիք չէ: Դարերի ընթացքում է հողը դառնում հայրենիք, երբ այն պատվում է ժողովրդի պատմամշակութային, ազգագրական, ճարտարապետական հուշարձաններով, նախնիների գերեզմաններով, երբ այն սրբագործվում է թշնամիների դեմ մղած պատերազմներում տարած հաղթանակներով և լեգենդար հերոսների թափած արյունով, երբ ձևավորվում են ազգային բնավորության գծերը, ազգային նկարագիրը, ավանդույթները, բարքերը, տարազը, լեզվական առանձնահատկությունները և ազգային ինքնագիտակցությունը, երբ այդ հողը ժողովրդի պատմական հիշողության մեջ է մտնում ժողովրդական բանահյուսության, առասպելներով, էպոսներով, երգերով ու հեքիաթներով, հարազատանում հոգեպես, երբ ժողովուրդը դառնում է հոգևոր ամբողջություն, երբ «Հող» հասկացությունը վերածվում է «Տուն» հասկացության, իսկ «Տուն» հասկացությունն էլ՝ «Երկիր» ու «Հայրենիք» հասկացությունների, և մտնում է էթնոսի արյան ու գենի մեջ` որպես նրա գոյատևման հիմնական պայման:

ՈՒ վեր կացա ես, որ մեր հայրենի օրենքովը հին՝ Վերջին հանգիստը կարդամ իմ ազգի անբախտ զոհերին, Որ շեն ու քաղաք, որ սար ու հովիտ, ծովից մինչև ծով Մարած են, մեռած, փըռված ու ցըրված հազար հազարով...

Քանի որ մենք անցյալը շատ ենք սիրում քննարկել, վերլուծել, քննադատել գործող անձանց և հիպոթետիկ լուծումներ առաջարկել նախկինում տեղի ունեցած իրավիճակների շուրջ, ուրեմն եկեք հիմա մի հետաքրքիր փորձ անենք:

Հարյուր տարուց ավել է, ինչ տասհազարամյա մի ժողովուրդ այդպես էլ չհասկացավ, որ չեն պահանջում հյուսիսից, հարավից, արևելքից կամ արևմուտքից, այլ պահանջում են միմիայն սեփական կառավարությունից, պահանջում են ստեղծել մի պետություն, որն իր ժողովրդի արդար պահանջն ի կատար կածի:

Երբ ինչ-որ նախաձեռնություն, շարժում կամ պայքար լավ չի ընթանում, գործող դերակատարները սովորաբար պատճառը փնտրում են անբարենպաստ հանգամանքների մեջ կամ այլ մարդկանց են մեղադրում և սկսում են տարբեր պատճառաբանություններ բերել` եթե, եթե, եթե....

- Մասիս սարը ինչի՜դ է պետք,- հարց տվեցին Շիրազին,- Թե որ քեզ տան, դու ի՞նչ կանես, չոր, ամայի այդ սարին։

Այսօր կը յիշատակենք հայոց ցեղասպանութեան 109 րդ ամեակը։ Մեր մէկ ու կէս միլիոն նահատակները ու տակաւին մեր պապենական հողերը ու տուները զորս կորսնցուցինք ու մշակութային հսկայ ժառանգը։ Եւ իմ պարագային՝կայ իմ ընտանիքի պատմութիւնը, որուն արմատները կուգան Այնթապէն եւ Հասան Պէյլիէն՝ Ճէպէճեան եւ Գունտաքճեան գերդաստաններ։ Եւ իմ երկու ընտանիքի գերդաստանններէն՝մեր նահատակները՝թիւով քսան եւ հինգ։ Եթէ իւրաքանչիւրին նկարները ունիմ իմ ընտանեկան հաւաքածոյիս մէջ՝բայց անոնք կը խօսին ինծի ամէն անգամ որ կը նայիմ իրենց։

2015-ին, Հայոց Մեծ Եղեռնի 100-րդ տարելիցի առիթով, ԵՊՀ գրադարանի մասնաշենքի հետնամասում բացվեց Երախտիքի ծառուղին՝ ի գնահատումն Հայոց ցեղասպանությունը դատապարտած, հարյուր հազարավոր կյանքեր փրկած օտարազգի գործիչների

1965 թվական։ Ապրիլի 24: Պայծառ, գարնանային դուրս կանչող օր էր։

Երեկ, երբ Գյումրիից շարժվեցի Երևան, Հայաստանի քարտեզն այլ էր: Հասա Երևան, փոխվեց, ավելի փոքրացավ: