ԱՄՆ-ի նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը հեռախոսազրույց է ունեցել է Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ՝ իրազեկում է The Washington Post-ը։ Թրամփը ՌԴ նախագահին խորհուրդ է տվել չսրել պատերազմն ՈՒկրաինայում և հիշեցրել նրան Եվրոպայում Վաշինգտոնի զգալի ռազմական ներկայության մասին։ Երկու երկրների ղեկավարները քննարկել են Եվրոպայում խաղաղության հասնելու հնարավորությունները։               
 

«ՍՏՐԱՏԵԳԻԱԿԱՆ ԿԱՐևՈՐ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐՈՒՄ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲԱԺԻՆ ՉՈՒՆԻ»

«ՍՏՐԱՏԵԳԻԱԿԱՆ ԿԱՐևՈՐ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՈԼՈՐՏՆԵՐՈՒՄ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԲԱԺԻՆ ՉՈՒՆԻ»
23.10.2009 | 00:00

…և ոչ միայն մշակույթի մասին
«Խմենք մեր հողերն իրարից բաժանող սահմանը բացելու կենացը: Բայց դեռ բացելու ժամանակը չէ»,- հարցազրույցն սկսելուց առաջ բաժակները հայկական կոնյակով լցնելով՝ բաժակաճառեց գեղանկարիչ ՆԻԿՈԼ ԱՂԱԲԱԲՅԱՆԸ:
«ՄԵՐ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ ՄԱՍՈՆԱԿԱՆ ՈՒԺԵՐԻ ԳՈՐԾՆ ԷՐ»
-ՈՒրեմն, Դուք է՞լ եք կարծում, որ բացվում է (թե չի բացվում) ոչ թե հայ-թուրքական, այլ հայ-հայկական սահմանը: Ձևակերպումը Հրաչյա Մաթևոսյանինն է:
-Հրաչիկն էնքա՜ն լավ է ասում: Այո՛, ոչ թե Թուրքիայի սահմանը պիտի բացվի, այլ մեր երկրի: Սահմանն ընդհանրապես պիտի վերանա: Էսօր մեր երկրի մի հատվածը մի ուրիշ, ախմախ երկրի տիրապետության տակ է գտնվում, որ կոչվում է Թուրքիա՝ ինչ-որ սարքովի երկիր: Բայց ես կարծում եմ, որ դեռ բոլորովին չի հասունացել սահմանը բացելու ժամանակը, քանի որ մեր թշնամին, բոլոր առումներով, նույնն է, ինչ 1915 թվականին ու դրանից առաջ: Մենք անընդհատ թուրքերին ենք մեղադրում, բայց 1915-ի ցեղասպանությունը շատ կազմակերպված, պլանավորված գործ էր՝ «Հայաստանն առանց հայերի» կարգախոսով: Հայաստանի տարածքը պետք էր, որպեսզի հետագայում ստեղծեին մեծ Իսրայել պետություն: Փաստ է, որ երիտթուրքերը հրեաներ էին: Մեր ցեղասպանությունը մասոնական ուժերի գործն էր: Թուրքերը, մասամբ էլ քրդերը, գործիք էին նրանց ձեռքին: ՈՒ մի օր, ի վերջո, Թուրքիան պիտի ասի, որ ցեղասպանության ծրագրի հեղինակները հրեաներն են: Պատահական չէ, որ ցեղասպանություն տեսած հրեա ժողովուրդը պաշտոնապես չի ընդունում Հայոց ցեղասպանությունը: Եվ հիմա այդ նույն օրգանիզմն ուզում է, որ հայ-թուրքական հարաբերությունների մեջ փոփոխություն մտնի, սահման բացվի: Մեր ղեկավար-խելոքներն այս բաները չե՞ն հասկանում: Իսկ եթե հասկանալով գնում են դրան, էլ դավաճանությունը ո՞նց է լինում: Մեր դիվանագիտական կորպուսը մեզ հետ ոչ մի կապ չունի, օտարերկրյա շահերին ծառայող օղակներ են, գործակալներ: Էդ դեսպանատները, որ կոչված են մեր քաղաքացու շահերը ներկայացնելու, իրենց դիմած քանի՞ հայ մարդու են անշահախնդրորեն ընդառաջել: Դրանք ուրիշ բաներով են զբաղված, լուծում են իրենց նեղ անձնական, սեփական երեխաների ճակատագրին վերաբերող հարցերը: Իրենց համար ցանց են ապահովում արտասահմաններում, որովհետև հույս չեն դնում էս երկրի վրա: Մենք իրենց վրա հույս ենք դնում, իսկ իրենք էս երկրի վրա՝ ոչ: Մեր երկրի նախագահը սրա մասին պիտի լրջորեն մտածի: Դիվանագիտական կորպուս կոչվածը մաքրել է հարկավոր: Այնտեղ պիտի զտարյուն հայորդիներ լինեն, որ ի շահ Հայաստանի գործեն: Սահման բացել-չբացելը միայն Թուրքիայի նեղ անձնական շահերից ելնող խնդիր է, որը պարտադրվում է և՛ Ամերիկայի, և՛ Եվրոպայի, և՛ Ռուսաստանի կողմից:
-Այսինքն՝ գերտերությունների և Թուրքիայի շահն ընդհանո՞ւր է այս պարագայում:
-Կարծում եմ: Թուրքիան ուզում է Եվրամիություն մտնել: Եվրամիությունը խնդիրներ է դնում Թուրքիայի առաջ՝ ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ տարվող քաղաքականության, Հայաստանի շրջափակումը վերացնելու և այլ հարցերի հետ կապված: Այսինքն՝ մեր սիրուն աչքերի համար չէ, որ մեծ երկրները կամ Թուրքիան ուզում են վերացնել Հայաստանի շրջափակումը: Այդ գործընթացը բխում է Թուրքիայի շահերից: Լավ կլիներ, որ մեր պետության ղեկավարներն էլ էս երկրի շահերով առաջնորդվեին, ոչ թե հլու-հնազանդ ենթարկվեին դրսից իրենց գլխին թափվող պարտադրանքներին: Շատ անգամ տպավորություն է ստեղծվում, որ մեծ հայրիկը փոքրիկ բալիկին բան է սովորեցնում, մերոնք էլ խելոք-խելոք համաձայնում են ու խոստանում ժողովրդին «համոզել»: Հիմա էդ «համոզելու» պրոցեսն է գնում: Իսկ սա ի՞նչ է նշանակում, եթե ոչ՝ խաբել ժողովրդին:
«ՀԱՅԸ ԵՐԲԵՔ ԴԻՄԱՑԻՆԻՆ ՉԻ ԶՐԿՈՒՄ ԻՐԵՆ ՉԽԱԲԵԼՈՒ ՇԱՆՍԻՑ»
-Մեզ «համոզելը» հե՞շտ է:
-Մեզ «համոզելու» համար մի սարսափելի, զզվելի մեթոդ կիրառվեց պատերազմի ընթացքում և դրանից հետո: Մեզ գցեցին սոցիալական այնպիսի ծանր վիճակի մեջ, որ դրանից հետո մարդկանց ապրելու համար անհրաժեշտ փոքրիկ գրոշներ, փոքրիկ միջոցներ շպրտելով՝ կարողացան շահագրգռել, որպեսզի իրենց ուզածը կատարեն: Պատգամավորական ընտրությունները կատարվում են նույն այդ մեխանիզմով: ՈՒ այս խաղի մեջ է ամբողջ աշխարհը: Իշխանավորներին մեծ գումարներ են տալիս, միջազգային բանկերն ինչ-որ փողեր են հատկացնում (պաշտոնապես և ո՛չ պաշտոնապես), որպեսզի այստեղ ինչ-որ ծրագրեր իրականացնեն, ինչպես, օրինակ, կրթական համակարգի ծրագիրը: Ինչքա՞ն ըմբոստացանք դրա դեմ: Բայց, միևնույն է, ընդունվեց: Մի հիմար մեխանիզմ, որը մեզ բնավ պետք չէր:
-Նկատի ունեք Բոլոնիայի գործընթա՞ցը:
-Այո՛: Չգիտես՝ ով, որտեղ ինչ ծրագրեր է կազմում ու մեր իշխանավորների միջոցով բերում-ջարդում մեր գլխին: Բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում գործող կրեդիտային համակարգը մեր ինչի՞ն էր պետք, երբ մենք ունեինք շատ լավ կրթական համակարգ: Գուցե բուն խնդրից հեռանում եմ, բայց սրանք հարցեր են, որոնք մի ընդհանուր շղթա են կազմում: ՈՒ այսպիսի հարցերի դեմ աչք փակելը մեզ բերեց-հասցրեց այնտեղ, որ մենք մեր դարավոր թշնամու հետ սահման ենք ուզում բացել: Մի բան, որ ձեռնտու է բոլորին, բացի մեզնից: Ես մտածում եմ, որ այդ սահմանի բացումը կվնասի թե՛ մեր տնտեսությանը, թե՛ քաղաքական շահերին: Այն արտադրությունը, որ մենք լավ-վատ ունենք Հայաստանում, կկործանվի: Թուրքիան նույն այդ ապրանքը կեսի կես գնով կբերի-կլցնի Հայաստան, ու մեր ունեցած արտադրությունները կփակվեն: Մենք էնքան հզոր պետություն չենք, որպեսզի կարողանանք չենթարկվել գերտերությունների թելադրանքներին: Հիմա Փոքր Մհերի նման ներփակված վիճակում գոնե ինչ-որ կերպ մեր գլխի ճարը տեսնում ենք, եթե բաց լինենք, կդառնանք խոցելի: Մինչև հիմա թուրքերը մեր գենոցիդի ճանաչման ուղղությամբ որևէ քայլ չեն կատարել: ՈՒ նորից մենք ենք քայլը կատարում: Մի՞թե կարելի է էդքան ողորմելի լինել: Մի տեղ գոնե պիտի պինդ լինենք, չէ՞:
-Նիկո՛լ, Դուք հաճախ եք լինում Հայաստանի մարզերում: Ձեզ նման մտածողները շա՞տ են այնտեղ:
-Ես ինչքան զրուցել եմ նրանց հետ (և քիչ չեմ զրուցել), միշտ նույն բանն եմ լսել. «Մեր ինչի՞ն է դա պետք, թուրքի հետ մենք կարո՞ղ ենք բարեկամություն անել»: Այսինքն՝ սա է ժողովրդի ձայնը, ոչ թե մեր պատգամավորներն են, որոնք իշխանական այս կամ այն թևի կարծիքն են ներկայացնում: Ո՞ր պատգամավորն է ժողովրդին բանի տեղ դնում: Ես ամբողջ Հայաստանով շրջում եմ, և ամենուր այդ տրամադրությունն է: Նախ, ժողովրդի ցավ ու դարդն էնքան շատ է, որ հերթը արտաքին խնդիրներին չի հասնում: Հույսը դրել է էն բանի վրա, թե իր իշխանավորներն իրենից խելոք են, մի ճիշտ բան կորոշեն: Է՜, մեզնից խելո՞ք էին, մի հսկայական Հայաստան չկորցրի՞նք 20-ականներին: Եթե էդքան խելոք չես, ի՞նչ գործ ունես պառլամենտում: Իշխանավորը պիտի գիտակցի, որ եթե պատրաստ չէ իշխանավոր լինելու, բավականաչափ շրջահայաց չէ, չի կարող երկիրն առաջնորդել շահեկան ճանապարհով, պիտի հրաժարվի իշխանությունից: Դժբախտաբար, այդպես չէ արդեն երկու հարյուր տարի, եթե ոչ ավելի:
-Այսինքն՝ հայը գենետիկորեն իշխանատե՞նչ է:
-Հայը գենետիկորեն աշխարհի ամենաազնիվ տեսակն է: Խոսքս վերաբերում է հայ մարդուն, Հայկ նահապետի սերունդներին: Խոսքս նրանց մասին չէ, որ իրենց մեջ նաև հայի արյուն են կրում: Իսկ զտարյուն հայորդիներն այսօր Հայաստանում շատ քիչ տոկոս են կազմում: ՈՒ տոկոսն ավելի պակասեց արցախյան պատերազմի ժամանակ, որովհետև կռվի առաջին գծում հայտնվեցին հենց նրանք, ու շատերը զոհվեցին: Դրանք էին Հայկ նահապետի ժառանգորդները, ոչ թե հիմիկվա էս իշխանավորները, որ նրանց արյան վրա եկան իշխանության, մեծ փողեր ձեռք գցեցին: Բնականաբար, վերջիններիս մեջ հայի մաքրությունը չկա, եթե գեները մի քիչ քրքրենք, կտեսնենք, որ մեջները կա՛մ աղվանական արյուն կա, կա՛մ հրեական, կա՛մ չգիտեմ ինչ: Մաքուր հայը երբեք դավաճանություն չի անում: Բայց և դյուրահավատ է, իրեն իրավունք չի վերապահում չհավատալու դիմացինին: Հայը երբեք դիմացինին չի զրկում իրեն չխաբելու շանսից և մեծահոգաբար հնարավորություն է տալիս նրան` չխաբելու, վերջապես, մարդ դառնալու, ազնվանալու: Մեր տեսակն էդպիսին է: Հիշեք Զոհրապին. մարդուն սպանեցին, իսկ նա չէր ուզում չհավատալ թուրքին:
«ԳՐՊԱՆՎՈՒՄ ԵՆ ԽՈՇՈՐ ԳՈՒՄԱՐՆԵՐ, ԵՎ ԱՄԵՆ ԲԱՆ ՏՐՎՈՒՄ Է ՕՏԱՐԻՆ»
-Ըստ ՀՀ ոստիկանության պաշտոնական տեղեկության՝ Հայաստանում այս տարի քրեական հանցագործությունները մոտ 60 տոկոսով աճել են, և դրանց զգալի մասը բաժին է ընկնում Երևանի Կենտրոն համայնքին: Սա զտարյուն հայորդիների նվազմա՞մբ է բացատրվում:
-Երևանում քսան տարի առաջ բոլորովին այլ մթնոլորտ էր: Մաքուր, զուլալ քաղաք էր: Աբովյան փողոցով քայլում էիր, արվեստագետների էիր հանդիպում, պատկառելի մարդկանց: Քանի որ հիմա Երևանի կենտրոնում ապրելը քաղքենիության դրսևորման ձևերից է, ուստի այն լցվել է ուրիշ մարդկանցով: Մտավորականության մեծ մասը, սոցիալական դժվարություններից ելնելով, վաճառեց կենտրոնի բնակարանները և տեղափոխվեց ծայրամաս, որպեսզի կարողանա որոշ ժամանակ ապրել այդ կերպ ձեռք բերած գումարով: Շատ հասկանալի, պարզ տրամաբանություն է: Բայց այդ մարդկանց դատարկած տեղը լցվեց էն շերտով, որն ունենք այսօր: ՈՒ Երևանում գոյացավ շատ ծանր, գաղջ մթնոլորտ, չինական խոսքով՝ բացասական աուրա: Ես երկու օրից ավելի չեմ կարողանում մնալ Երևանում, անընդհատ փախչում եմ: Ինձ վանում է Երևանը, իմը չէ այս քաղաքը: Ի՛մն է, իհարկե: Բայց թելադրողները, տերերն այսօր, հայի ազգանուն կրելով հանդերձ, օտար տեսակ են: Դրանք ամեն ինչի վրայով կանցնեն: Ի՜նչ ազգային մտածողություն, ի՜նչ մարդկային հարաբերություններ: Էդ մեծ փողեր ունեցողներն արյան գնով են, չէ՞, տիրացել իրենց ունեցվածքին: Քանի՜ մարդու արյուն են խմել դրա համար: Դա հո գաղտնի՞ք չէ: Ինչքա՜ն չբացահայտված հանցագործություններ կան, բայց բոլորի հեղինակներն էլ հայտնի են, ուղիղ մատնացույց են անում նրանց վրա: ՈՒ, բնականաբար, այս ամենի պատճառով պիտի գայինք-հասնեինք էսօրվա իրավիճակին: Հայաստանի էսօրվա ղեկավարների շատ պե՞տքն է, որ Ամերիկայի, Ռուսաստանի, Եվրոպայի ցանկությամբ երկիրը բաժին-բաժին է արվել: Հիմա էլ սահման են բացում. թքած, թե ինչ կլինի Հայաստանի հետ: Բայց ես իմ և ընկերներիս անունից եմ ասում՝ թույլ չենք տա: Էն տղերքը, ովքեր արյուն են թափել, կռիվ են տվել էս երկրի համար, թույլ չեն տա: Ներքին իրավիճակներին կտրուկ չենք միջամտում (հարցեր են, որ ժամանակի ընթացքում կկարգավորվեն): Ինչ վերաբերում է հայրենիքի համար ճակատագրական հարցերին, թույլ չենք տա, որ ոնց ուզեն, էնպես վարվեն: Հավատացեք, որ շատ կարգին հայորդիներ կան, ովքեր էսօր ձայն չեն հանում, բայց եթե պատերազմական իրավիճակ ստեղծվի, նորից նրանք են առաջին գիծ գնալու: Քելբաջարում, Լաչինի գյուղերում ապրող ժողովուրդն է գնալու: Հայրենասիրությունն էն է, որ մարդիկ (հիմնականում՝ Հայաստանից գնացած) ապրում են էդ տարածքներում: Երկիրը բառերով, ճռճռան խոսքերով, կենաց ու ճառ ասելով չեն պահում: Որոշակի քայլ կատարելով, ֆիզիկապես գնալ-ապրելով են պահում: Եվ գնում-ապրում են՝ ապրեցնելու համար: Իսկ ուրիշներն էստեղ վիլլաներ են սարքում՝ փոխանակ Քարվաճառ-Վարդենիս ճանապարհը սարքեն, որ ստրատեգիական մեծ նշանակություն ունի:
-2010 թվականի ՀՀ պետական բյուջեն անվանել են պահպանողական: Ի՞նչ է սպասվում առանց այն էլ ոչ պահպանողական կյանքով ապրող մեր բնակչության մեծ մասին:
-Մի անգամ նկարիչ Կառլոս Սայադյանն ասաց, թե մենք ֆեոդալական հասարակարգում ենք ապրում: Իսկապես այդ վիճակում ենք: Մարդիկ հայտարարում են. «Էս սարն իմն էր, էս ծառն իմն է, էս ձորն իմն է, էս անտառն իմն է…»: Գետի ափին, անտառի մոտ ապրողներն էդ գետից ձուկ բռնելու, անտառում որս անելու իրավունք չունեն: Գետն էլ են առել, անտառն էլ են առել, ամեն ինչ բաժան-բաժան են արել, մյուսներն էլ պիտի իրենց ենթակայության տակ ապրեն:
-Այսինքն՝ «Չարի վերջի» իրականությո՞ւնն է:
-Այո՛: Պետական մտածողություն ընդհանրապես գոյություն չունի: Ինչին որ մինչև հիմա հասել ենք, ինքնահոսի սկզբունքով է կատարվել: Ամեն մեկն ինչ-որ ձևով կարողացել է գլուխը պահել: Մեկն Ամերիկա է գնացել, մեկը՝ Ռուսաստան, մեկը՝ չգիտեմ ուր: Էստեղ մնացած բարեկամներին էլ օգնում են: ՈՒ նույնիսկ էդ օգնությունն են ժողովրդի ձեռքից խլում՝ տարադրամի կուրսը բարձրացնել-իջեցնելով: Էս աստիճան ստորություն կարելի՞ է անել սեփական ժողովրդի նկատմամբ: Ես հավատում եմ, որ լավ է լինելու, բայց էսօրվա իրավիճակը, դժբախտաբար, սա է:
«ՀՈՒՆԱՆՅԱՆՆԵՐԸ ԳՈՐԾԻՔՆԵՐՆ ԷԻՆ»
-Լրանում է հոկտեմբերի 27-ի տասնամյակը: Կարծում եք, որ մենք հոգեբանորեն հաղթահարե՞լ ենք այդ մղձավանջը, թե՞ նորովի վերապրել մարտի 1-ին:
-Չեմ ուզում մեկը մյուսի հետ կապել, բայց մի ընդհանրություն կա՝ երկուսն էլ դրսից կազմակերպված պրովոկացիա էին մեր ժողովրդի գլխին: Պատերազմից հետո հազիվ ֆոկուսի էինք ուզում գալ, հոկտեմբերի 27 սարքեցին: Չեմ կարծում, որ հեղինակներն էդ հունանյաններն էին, նրանք գործիքներն էին: Այդ ամբողջ պրոցեսը, ինչպես և մարտի 1-ը, միանշանակ դրսից էր կազմակերպված՝ ներսի ուժերի միջոցով, իհարկե: Եթե վաղը պետք լինի մեր գլխին մի բան սարքել, անպայման կգտնեն էստեղից մի սրիկայի, որն ունի համապատասխան ուժ, իշխանություն, ու նրա միջոցով իրենց ուզածը կանեն: Մարտի 1-ից օրեր առաջ, երբ արդեն ընտրություններն ավարտվել էին, ես հոդված գրեցի: Զգում էի, թե մեզ ինչ է սպասվում: Շատ լավ ընկերներ ունեմ, կարգին մարդիկ են, որ ուղղակի հիվանդացել էին այդ օրերին, ինձ դատապարտում էին, որ Լևոնին չեմ պաշտպանում: Ես հոդվածումս գրում էի, որ այդ ամենը բերելու է ընդհարման, և այստեղ օտարի ձեռքն է աշխատում: Գուշակ չեմ, բայց հո կարո՞ղ եմ տրամաբանել: Եվ եղավ ասածիս նման: Ովքեր կարող էին կանխել կատարվածը, հենց նպաստում էին, որ չկանխվի: Չեմ կարծում, որ դա Սերժ Սարգսյանին ձեռնտու էր, նա նոր էր գալու իշխանության: Նախագահներից մեկը փոխվում է, գալիս է մյուսը: Սրանք տարբեր մարդիկ չեն, նույն շղթան են: Լևոն Տեր-Պետրոսյան-Ռոբերտ Քոչարյան (որ նույն ՀՀՇ-ն է)-Սերժ Սարգսյան: Կերպարներն են տարբեր, մարդիկ նույնն են: Պատասխանատու բաներ եմ ասում, բայց սա է ճշմարտությունը, բոլորի համար տեսանելի ճշմարտությունը: Մեկն էլեկտրականությունը ծախեց, մյուսը՝ կապը, երկաթգիծը: Ստրատեգիական կարևոր նշանակության ոլորտներում պետությունը բաժին չունի: Սրանց դիմաց գրպանվում են խոշոր գումարներ, և ամեն բան տրվում է օտարին: Իսկ այդ օտարն անհատ չէ, մեծ քաղաքական ուժ ներկայացնող կառույց է իրականում: Չի կարելի մեզ այսքան ապուշի տեղ դնել: Հետո ի՞նչ, որ ես նկարիչ եմ, պիտի էս բաները չհասկանա՞մ: Բայց նկարչությունը, ազգի մտավորականությունն այս ամբողջի սինթեզն ու արդյունքն է, որը մտահոգ է, որ ազգի, մարդու իր տեսակը գոյություն ունենա: Թող ուրիշ ազգերն էլ գոյություն ունենան, բայց ես այսօր իմ ազգի գոյության պատասխանատուն եմ:
-Կտրուկ անցում կատարենք դեպի բուն նկարչություն. ի՞նչ ստեղծագործական պլաններ ունեք:
-Կոնկրետ պլաններ չեմ կազմում: Օրինակ՝ վերջին օրերին շրջել եմ Սյունիքի մարզի, Արցախի տարածքներով: Էդպիսի պտույտներից հետո մեկ էլ տեսար ցուցահանդես է ծնվում: Էսօր իմացա, որ Փարիզում բացվել է իմ անհատական ցուցահանդեսը: Ստեղծագործական վիճակներ են, որ ունեն տրամաբանական, երբեմն էլ՝ ոչ տրամաբանական ընթացք: Մի ակնհայտ իրականություն կա, որ պիտի նկարեմ, որովհետև չնկարելն ինձ համար չապրելու պես մի բան է:
Զրույցը վարեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 1519

Մեկնաբանություններ