Ազգային գաղափարը կանխորոշում է այս կամ այն ժողովրդի, էթնոսի և ազգի գոյության իմաստը

Իր ողջ պատմության ընթացքում Ռուսաստանում միշտ հասարակական քննարկման առարկա է եղել ազգային գաղափարը (национальная идея): Ինքնին հասկանալի է, որ սա քաղաքական, փիլիսոփայական, պատմական, կրոնական և շատ այլ իմաստներ կրող հասկացություն է: Եվ ռուս իրականության մեջ ազգամիավորիչ այս խնդրին նվիրվել են հիմնարար աշխատություններ, ուսումնասիրություններ, հոդվածներ և այլն:

Խնդիր չդնելով խորանալ այս հիրավի խորախորհուրդ պատմագիտական երևույթի մեջ, նշենք, որ Ռուսաստանում ազգային գաղափարը իր բազմակարծության հետ մեկտեղ՝ ինքնակալություն, կայսրապետություն, ուղղափառություն և այլն, հանգել է մեկ ընդհանուր հայտարարի՝ ստեղծել մեծ ու հզոր պետություն: Առանց բարձրագույն նպատակի չեն կարող գոյություն ունենալ ոչ մարդը, ոչ էլ ազգը՝ ասել է մեծն Ֆյոդոր Դոստոևսկին:
Ռուսների, ինչպես ցանկացած այլ ժողովրդի պատմությունը լի է վերելքներով ու անկումներով, սև ու սպիտակ էջերով, և դժվարին պահերին նրանք փորձել են փնտրել ու գտնել այն ազգային գաղափարը, որը կմիավորեր ժողովրդին պատմական տվյալ հատվածում և կմիտեր ապագային: Քանզի, ըստ նրանց, գաղափարազուրկ ազգը կորցնում է դիմադրելու ունակությունը:

Խորհրդային Միության փլուզումից հետո Ռուսաստանն ապրեց թերևս իր մեծագույն դեգրադացիան բոլոր առումներով: Հարբեցող Ելցինն ու երկիրը փաստացի կառավարող հրեական օլիգարխիան Ռուսաստանը տանում էին դեպի քայքայում, մասնատում, այլասերում և այլն: Այն ժամանակ խոսել ռուս ժողովրդի շահերն արտահայտող որևէ ազգային գաղափարի մասին ոչ միայն անիմաստ էր, այլև վտանգավոր: Ամեն ինչ փոխվեց, երբ իշխանության գլուխ եկավ Վլադիմիր Պուտինը: Եվ իհարկե ոչ անմիջապես, բայց Ռուսաստանը կրկին վերադարձավ իր ավանդական ազգային գաղափարին՝ վերածնել հզոր երկիրն ու կայսրությունը, եթե նույնիսկ ոչ իր նախկին տեսքով, առնվազն՝ ազդեցությամբ:
Ինչու է Արևմուտքը այդքան թշնամաբար տրամադրված Ռուսաստանի նկատմամբ ընդհանրապես ու մեր օրերում մասնավորապես: Բանն այն է, որ ռուսները աշխարհի բնակչության մոտ 5 տոկոսն են, սակայն այդ 5 տոկոսը հասել է նրան, որ տնօրինում է համաշխարհային բնական պաշարների ավելի քան 20 տոկոսը: Հիշո՞ւմ եք ԱՄՆ-ի նախկին պետքարտուղար Օլբրայթի դառնահամ ափսոսանքը այդ «անարդարության» նկատմամբ:

Փաստ է, որ ռուսները, այնուամենայնիվ, ստեղծել են իր տարածքով աշխարհի ամենամեծ տերությունը և չեն հրաժարվում իրենց նախընտրած ազգային գաղափարից: Ահա Պուտինի վերջին հրապարակային հայտարարությունը ռուսաստանցի օլիմպիականների հետ հանդիպման ժամանակ. «Մինչև մենք չդառնանք ուժեղ, մինչև մենք չդառնանք ինքնաբավ, մեզ կործանելու փորձերը միշտ էլ կլինեն: Միշտ: ՈՒստի մենք պարտավոր են դառնալ ուժեղ»:

Ռուսաստանն իրոք ուժեղ պետություն դարձնելու ազգային գաղափարը Պուտինը ներկայումս իրականացնում է հզոր բանակի վերստեղծման, ռազմարդյունաբերական համալիրի մասշտաբային զարգացման միջոցով, համարելով, որ այդ միտումները կդառնան առհասարակ արդիական էկոնոմիկայի ձևավորման հիմքերը: Եվ սա այնպիսի պայմաններում, երբ, ինչպես ասվեց, Արևմուտքը չի խորշում ոչնչից՝ թուլացնելու և չեզոքացնելու Ռուսաստանը որպես պոտենցիալ մրցակցի: Արևմուտքին խիստ դուր չի գալիս նաև այն պարագան, որ ռուսները չեն էլ ուզում կամազրկորեն ընդօրինակել եվրասոդոմական շատ «արժեքներ», ձգտում են իրենց ազգային գաղափարի շրջանակում լինել ինքնուրույն և ինքնատիպ:
Հազարամյակներ շարունակ պետականությունից զրկված հրեաների ազգային գաղափարը եղել է իրենց բացառիկության, եզակիության, ամենակարողության, համաշխարհային գերազդեցության հասնելու ինչ-որ տեղ ռասիստական նպատակի իրագործումը: Վերստեղծելով Իսրայելը, հրեաները կարողացան իրենց ազգային գաղափարը մարմնավորել հիրավի հզոր ու ազդեցիկ պետության ստեղծման մեջ:

Նույնպես դարեր շարունակ պետականություն չունեցող մեր ժողովրդի համար, բնականաբար, ազգային գաղափարը պիտի լիներ անկախ հայկական պետության ստեղծումը: 25 տարի առաջ այն ձևավորվեց, և սկզբնական շրջանում Ղարաբաղի ազատագրման գործը դարձավ իսկապես համահայկական ազգային գաղափար: Սակայն այդ հաղթանակից հետո ազգը միավորող որևէ այլ գաղափար այդպես էլ չծնվեց. մարդիկ սկսեցին զանգվածաբար լքել հայրենիքը, իսկ երկրի վիճակը, անմոռանալի Գագիկ Ծառուկյանի բնորոշմամբ, դարձավ «անփառունակ»: Անկախության 25-ամյակին հնչած գեղեցկախոս պաթետիկ ճառերը ոչ մի ընդհանուր բան չունեին հայոց աշխարհը համակած անկումային տրամադրությունների հետ: Ավելին, եթե ռուսները, ինչպես ասվեց, որևէ ազգային գաղափարի շուրջ միավորվում են իրենց պատմության դժվարին պահերին, ապա Հայաստանում անկախության ջատագովների հարուցած սոցիալ-տնտեսական բազում անարդարություններն անգամ անզոր եղան ծնելու գոյատևման նոր ազգային գաղափար: Արտագաղթը ինչպես կար, այնպես էլ շարունակվում է: Եվ իզուր են ոմանք Հայաստանը ամայացնող այդ գործընթացի մեջ մեղադրում սփյուռքին: Ես Մոսկվայում, իհարկե, շատ եմ շփվել Հայաստանից արտագաղթածների հետ: Հավատացեք, շատ քչերն էին ափսոսում, որ հեռացել էին հարազատ վայրերից, այնքան խոր էին նրանց դժգոհությունն ու վիրավորանքը ներհայաստանյան անազնիվ իրողություններից:

Տպավորություն է ստեղծվում, թե այս օրերին Հայաստանում փրկության ազգային գաղափար է դառնում… վարչապետ Կարեն Կարապետյանը: Առանց սարկազմի: Ինչքա՜ն կարելի է հանդուրժել անապահով կյանքն ու համատարած գորշությունը: Կառավարության ղեկավար է դառնում պրոֆեսիոնալ առումով գրագետ ու իրատես անձ՝ տնտեսագիտության դոկտոր, տեխնոկրատ, որը չի կեղծում և հրապարակավ հայտարարում է, որ երկրի տնտեսական վիճակը ոչ թե ծանր է, այլ շատ ծանր: Մնում է հուսալ, որ Կարապետյանը իր գործունեության առանցքը կդարձնի արտագաղթի կանխման ազգային գաղափարը:

Եվ վերջում նորեն կարճատև վերադարձ ռուս իրականություն: Այս երկրում այն կարծիքն է տարածված, որ Բորիս Ելցինի միակ դրական ծառայությունն իր հայրենիքին այն է, որ նա, այնուամենայնիվ, ոչ ալկոհոլային տևական դեգերումներից հետո զարմանալիորեն ընդունակ եղավ ընտրելու արժանի հետնորդ: Արժանի ոչ իրեն, այլ ազգափրկության գաղափարին:

Ռուբեն ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մոսկվա

Հ. Գ. ԱՄՆ-ում համազգային տարբեր միջոցառումների ժամանակ հաճախ կարելի է մեկ շարքով տեսնել պետության գործող և ծերունազարդ նախկին նախագահներին: Անկախ Հայաստանում ո՞վ է տեսել երեք հին ու նոր նախագահներին միասին: Ըստ երևույթին, երեքն էլ տարբեր ազգային գաղափարներ են դավանել:

Հեղինակի նյութեր

• «Ճղճղոցը» լռեցրին
• Քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը երկ­րորդ հնա­գույն մաս­նա­գի­տու­թ­յունն է
• Հեշտ է ա­սել` ա­նուղ­ղե­լի ռու­սա­սեր­ներ են
• Խո­պան­չիու­թ­յու­նը դար­ձել է ապ­րե­լա­կերպ, սո­վո­րու­թ­յուն, կեն­ցաղ
• Երբ խոս­քը մի­լիար­դա­վոր դո­լար­նե­րի մա­սին է, մեծ տե­րու­թ­յուն­նե­րը գոր­ծում են ա­նո­ղոք
• Ոչ էն է մի բան, ո՛չ էլ` էս
• Եթե գլուխ չես հա­նում սե­փա­կան ղե­կա­վար­նե­րից
• Կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին աշ­խար­հա­փո­փո­խու­թ­յուն
• Ամեն ժո­ղո­վուրդ ար­ժա­նի է իր ղե­կա­վա­րին
• Ա՜խ այդ անշ­նոր­հա­կալ ռուս­նե­րը
• Հույս-հարց-պա­հան­ջը ար­դեն դառ­նում է ինք­նան­վաս­տա­ցու­ցիչ
• Ներ­վեց... թմ­րա­մաք­սա­նեն­գը, բայց նա հրեա էր
• Գլխա­վոր կռ­վախն­ձո­րը կդառ­նա Ղա­րա­բա­ղը
• «Ի՜նչ հայ, հրեա է» («Հրեա­նե­րից պր­ծանք, ան­ցանք հա­յե­րին»)
• Քսան տա­րի նույն դեմ­քին են նա­յում
• Պու­տի­նի, լե­հե­րի և հրեա­նե­րի մա­սին
• Հա­յաս­տա­նը կա­րիք ու­նի փոր­ձա­ռու­թ­յան
• Չտես­նե­լու չտանք, թե վեր­ջերս Շոյ­գու­յին ինչ շու­քով ըն­դու­նե­ցին Բաք­վում
• Երբ ան­գամ մեկ ըն­տա­նիքն է դառ­նում հո­գա­ծու­թ­յան ա­ռար­կա
• Ինչով են զբաղ­ված եվ­րո­պա­ցի­նե­րը

Մեկնաբանություններ