ՀԲ-ի ասածը նորությո՞ւն էր

Եթե չլիներ ՀԲ-ի ուսումնասիրությունների հիման վրա կատարված հաշվետվությունը, ՀՀ կառավարությունը երևի թե այդպես էլ չիմանար, թե իրականում ի՞նչ խնդիր կա բանկերի և տնտեսության փոխհարաբերություններում։ «Վարկային ռեսուրսների հասանելիությունը Հայաստանում ցածր է, որն էլ հանդիսանում է բիզնեսի խոչընդոտման հիմնական պատճառներից մեկը»,- ասված է ՀԲ-ի վերլուծությունում։

Հետաքրքիրն այն է, որ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, երբ ղեկավարում էր Կենտրոնական բանկը, միշտ պնդում էր, որ վարկային բարձր տոկոսադրույքների առկայությունը թելադրված է շուկայական օրենքով` պահանջարկով ու առաջարկով։ Նա այն ժամանակ աննպատակահարմար էր համարում դրանց արհեստական իջեցումը։ Այժմ Տիգրան Սարգսյանը, որպես վարչապետ, կարծես թե, այլ հայացքով է դիտարկում խնդիրը, և չի բացառվում, որ այն իրեն նույնպես մտահոգի, քանի որ բիզնեսի զարգացումն առաջին հերթին նշանակում է տնտեսության աշխուժացում, ինչը շատ ձեռնտու է ցանկացած վարչապետի։ Եթե այդպես է, ապա շատ ավելի լավ, քանի որ հույս է արթնանում, որ տնտեսության զարգացումը կարող է կարևորվել բանկային համակարգի զարգացումից։ Համենայն դեպս, դրա մասին է վկայում այն, որ տարեսկզբին կառավարությունը նշեց, թե մտադիր է մեծացնել ֆինանսական միջոցների հասանելիությունը բիզնեսի համար։ Հուսանք, որ մտադրություններից հետո գործնական քայլեր կիրականացվեն։
Գուցե և գործողությունների ծրագիր է մշակվել, քանի որ օրերս կառավարությունում վարչապետի գլխավորությամբ հրավիրվել էր խորհրդակցություն, որին մասնակցել են ֆինանսների, էկոնոմիկայի նախարարությունների, ԿԲ-ի և տարբեր շահագրգիռ կառույցների ղեկավարներ։ Սակայն մեր կանխատեսումը, թե հնարավոր է` քննարկումն անցել է արդեն կոնկրետ ծրագրի շուրջ (քանի որ վարչապետը դեռ հունվարին հանձնարարեց խնդրով զբաղվել), չարդարացվեց։ Պարզվում է, խորհրդակցությունում մասնակիցները ներկայացրել են միայն իրենց ուսումնասիրությունները, կարծիքներն ու դիտարկումները, որոնց շուրջ քննարկում է ծավալվել։ Բացի դիտարկումներից, ներկաներն արել են նաև առաջարկություններ։ Այս ամենն ի մի բերելով` վարչապետը հանձնարարել է պատկան մարմինների ղեկավարներին շարունակել քննարկումները ներկայացված առաջարկությունների շուրջ և վերջնական տեսքով այն ներկայացնել հետագա քննարկման։
Այլ կերպ ասած, ՀԲ-ի ուսումնասիրություններն ուսանելի են եղել ՀՀ կառավարության համար և, վերլուծելով կառավարության քայլերը, կարելի է ենթադրել, որ ասվածն անտեսված չէ։ Սակայն կարևորը գործնականում այն է, թե երբ խորհրդակցություններն ու քննարկումները կվերածվեն կոնկրետ ծրագրի։ Այն, որ Հայաստանի առևտրային բանկերը «հաբռգած» են, փաստ է։ Նորություն չէ նաև այն, որ նրանց կողմից առաջարկվող վարկային տոկոսադրույքները շատ բարձր են։ ՈՒ թեև լրատվամիջոցներում բանկերը ներկայացնում են, թե գնալով նվազում են տոկոսադրույքները, ու իբր այսօր 12-16 % է ամեանաբարձր տոկոսադրույքը, փաստը մնում է փաստ, որ իրականում տոկոսադրույքները տատանվում են 18-20 %-ի սահմաններում, չհաշված, որ որոշ դեպքերում այն հասնում է մինչև 23 %-ի։ Նկատենք, որ վարկերի բարձր տոկոսադրույքների հետ մեկտեղ լուրջ խնդիր է մնում գրավի հարցը, ինչը նույնպես աննկատ չի մնացել ՀԲ-ի աչքից։ Իսկապես, ով երբևէ շփվել է բանկերի հետ, շատ լավ տեղյակ է, որ գրավադրված գույքն իր արժեքից շատ ցածր է գնահատվում։ Էլ չխոսենք վարկը ձևակերպելու քաշքշուկից։ Թվում է, թե խնդիր չկա. գնացիր, տեղեկացար, պահանջվող բոլոր փաստաթղթերը ներկայացրիր, մնում է ստանալ բանկի «այոն» կամ «ոչը»։ Բայց, արի ու տես, որ այդպես չէ։ Դա քաղաքակիրթ տարբերակն է` իդեալականը։ Սակայն Հայաստանում միայն հայկական տարբերակն է գործում։
Եթե բիզնեսի վարկային անհասանելիության մասին ՀԲ-ն նոր է անդրադառնում, ապա տասը տարուց ավելի է, որ այդ խնդիրը լուսաբանվում է, սակայն գրես-չգրես, մի հաշիվ է։ Մինչդեռ գաղտնիք չէ, որ բանկ-տնտեսություն կապը շատ սերտաճած պետք է լինի, ինչը երկու կողմերի շահերից է բխում։ Սակայն սա նույնպես քաղաքակիրթ տարբերակն է, իսկ հայկական տարբերակով բանկերն շատ ավելի փող են աշխատում և քիչ նպաստում տնտեսության զարգացմանը։ Մինչդեռ փորձեք ավանդ ներդնել որևէ բանկում, այդ դեպքում տոկոսադրույքները խիստ նվազում են։ Այսօր գործող ամենաբարձր ավանդային տոկոսադրույքներն ազգային արժույթով 12 % է, իսկ տարադրամայինը` 9 %։ Այսպիսի վարկային տոկոսների մասին մեր տնտեսությունը չի էլ կարող երազել` առևտրային բանկերը թույլ չեն տա։ Բայց արդյո՞ք «մենաշնորհային» այս ամենաթողության վիճակն առևտրային բանկերն իրենք են իրենց համար հաստատել։ Միամիտ չլինեք։ Նման դեպքերում առանց պետության թեթև ձեռքի չի լինում։ Պետության սնած այս «մոնստրին» կառավարությունը շարունակում է անընդմեջ կերակրել։ Չմոռանանք, որ շատ պետական վարկային ծրագրեր իրականացվում են բանկերի միջոցով։

Ժասմեն ՎԻԼՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• ՃՇՀԱՀ-ն և Ստավրոպոլի «Հյուսիս-Կովկասյան դաշնային» համալսարանը հեռահար եղանակով ստորագրեցին «Մեծ Կովկաս կոնսորցիում ստեղծելու մասին» համաձայնագիրը
• «Հան­ցա­վոր ան­գոր­ծու­թ­յուն են դրսևո­րում ՀՀ իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը»
• «Ղա­րա­բա­ղյան խնդ­րի քա­ղա­քա­կան լու­ծու­մը պետք է գտն­վեր այս պա­տե­րազ­մից ա­ռաջ»
• ՃՇՀԱՀ-ի հետ համագործակցության շրջանակներում բացվեց ինտերակտիվ ուսուցման ռուսաց լեզվի առաջին կենտրոնը
• «Դուռ-լու­սա­մուտդ պինդ փա­կիր, ու­րի­շին գող մի հա­նիր»
• Կռա­պաշ­տու­թ­յու­նը քան­դեց Հա­յաս­տա­նը
• «Նո­յեմ­բե­րի 4-ի դրու­թ­յամբ Շու­շիում մեր դիր­քե­րը բո­լոր ա­ռում­նե­րով նպաս­տա­վոր են ե­ղել»
• «Որ­քան հիաս­թափ­ված եմ նախ­կին իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից, այն­քան էլ հիաս­թափ­ված եմ ներ­կա­յիս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րից»
• ՃՇՀԱՀ-ն 6 մլն դրամ է փոխանցել «Զինծառայողների ապահովագրության» հիմնադրամին և «Հայրենիքի պաշտպանի վերականգնողական կենտրոն»-ին
• ՃՇՀԱՀ հոգաբարձունների խորհրդի նիստում մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին Ղարաբաղի պատերազմում իրենց կյանքը հանուն հայրենիքի զոհաբերած նահատակների հիշատակը
• «Պատերազմ և խաղաղության» նոր տարբերակը․ «վաճառված է» Արցախը, վտանգված է Հայաստանը
• Պա­տե­րազ­մի պայ­ման­նե­րում փաս­տա­թուղթն ին­չու՞ բո­վան­դա­կա­յին փո­փո­խու­թ­յուն չի կրել
• Արդեն ե­րեկ պետք է մե­կու­սաց­վեին և պար­տա­դիր թես­տա­վոր­վեին
• Գեր­շա­հույթ` պա­տե­րազ­մի հաշ­վին
• «Լար­վա­ծու­թ­յան մե­ծաց­մա­նը զու­գա­հեռ ես-ը ա­վե­լի է ձուլ­վում մենք-ին»
• «Հա­յե­րը ոչ միայն լավ գոր­ծա­րար­ներ են, այլև լավ մար­տիկ­ներ»
• ՃՇՀԱՀ-ը 15 մլն 500 հազար դրամ է փոխանցել «Հայաստան համահայկական հիմնադրամին»
• «Մեր ամ­րոց­նե­րի պա­տե­րի տակ լավ ջարդ են ու­տում և ու­տե­լու են»
• ՊԵԿ-ը միանձ­ն­յա՞ է ո­րո­շել
• Վլադ Ասատրյանը միաձայն վերընտրվեց ՃՇՀԱՀ հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ

Մեկնաբանություններ