«ՏԱՐԱԾՎԱԾ ԼՈՒՐԵՐԸ ԼԵՎՈՆ ՏԵՐ-ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԻ ՈՒ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ԳԱՂՏՆԻ ԲԱՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ ՍՈՒՏ ԵՆ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի անդամ ՍՄԲԱՏ ԱՅՎԱԶՅԱՆԸ
-2011 թ. սեպտեմբերի սկզբին ինչպե՞ս եք գնահատում Հայաստանի քաղաքական ու տնտեսական իրավիճակը:
-Կարևորը քաղաքականն է, բայց սկսեմ տնտեսականից։ Ակնհայտ է, որ իրավիճակ փոխելու որևէ ծրագիր չի իրականացվում, նույնիսկ պայմաններ չեն ստեղծվում: Ավելին, դատելով կառավարության անդամների ու բարձրաստիճան այլ իշխանավորների ելույթներից, նրանք համոզված են, որ մեր երկիրն ուղղակի բարգավաճում է, ընդամենը մի քանի թերություններ կան, որոնք էլ արդեն վերացվում են, մինչդեռ սոցիալական վիճակն օրավուր վատանում է, նույնիսկ պաշտոնական վիճակագրությունն արձանագրում է շարունակական գնաճ: Որևէ բնագավառում իրական փոփոխություններ չեն էլ նախատեսվում: Պատահական չէ աննախադեպ արտագաղթը, որի գլխավոր պատճառը, իհարկե, քաղաքական է` մարդիկ աշխատանք չունեն, փոփոխությունների հեռանկար չեն տեսնում: Արտագաղթող մարդը գիտի, որ դրսում ավելի վատ պայմաններում է ապրելու, բայց հարկադրված է մեկնել: Իշխանություններն ընդունեն-չընդունեն, ակնհայտ է, որ քաղաքական օրակարգը երկրում սահմանում է ՀԱԿ-ը, և իրենք ընդամենը հակաքայլեր են ձեռնարկում, ազատ ժամանակ էլ զբաղվում են ներիշխանական ինտրիգներով. գոյություն չունեցող կուսակցություններ են վերակենդանացնում, ԲՀԿ-ի հետ են տալիս-առնում, ՕԵԿ են լրակազմում հասարակության աչքում վարկաբեկված մարդկանցով, ՀՅԴ-ն է իր բազարային մանդատների համար նոր ծառայություններ մատուցում... Այս ամենը վկայում է, որ հանգուցալուծումը մոտ է:
-Իշխանություն-ՀԱԿ քաղաքական երկխոսությունն առկախվեց ու վերջացա՞վ, թե՞ կան շարունակման հնարավորություններ:
-Գարնանը իշխանությունները վախենում էին իրավիճակի սրվելուց և փորձեցին ժամանակ շահել: Ակնհայտ է, որ նրանք երկխոսությանը չպիտի համաձայնեին, եթե արտահերթ նախագահական ընտրությունների պատրաստ չէին: Սերժ Սարգսյանը (իսկ իշխանությունը երկրում միայն նա է, ո՛չ Ազգային ժողովը, ո՛չ կառավարությունը կամ որևէ կուսակցություն, որովհետև որոշումներ նա է ընդունում) գարնանը դեռ չգիտեր ինչ անել, բայց ամառային հանրահավաքներում իրավիճակը չսրելը նրան կարծես հանգստացրեց: Եթե ՀԱԿ-ը ժողովրդին հանի փողոց, հասարակական ընդվզում բարձրանա, իշխանությունը կգնա արտահերթ նախագահական ընտրությունների:
-Փաստորեն, երկխոսության օրակարգը սպառված է:
-Ես անիմաստ եմ համարում հաստափոր փաստաթղթերը քննարկելը, երբ ամեն ինչ պարզ է բոլորին: ՀԱԿ-ը մի օրակարգ ունի` արտահերթ նախագահական ընտրություններ, որոնց ածանցյալն են խորհրդարանական ընտրությունները, իշխանությունները պատասխան պիտի տան մի բառով` այո կամ ոչ:
-Տեսականորեն գուցե, բայց գործնականում հնարավո՞ր է, որ իշխանությունը նստի ու ընդդիմության հետ բանակցի իր հեռանալու պայմանների մասին:
-Բացեք Սահմանադրությունը և կարդացեք, թե իշխանությունն ում է պատկանում Հայաստանում: Իշխանությունը ժողովրդինն է և բոլորովին գործող իշխանավորների մենաշնորհը չէ, ի վերջո, նրանք (և ընդհանրապես որևէ իշխանություն) ընդամենը ծառայում են ժողովրդին, որի համար աշխատավարձ են ստանում: Ժողովուրդը դժգոհ է իրեն մատուցած ծառայությունից և ուզում է ծառային փոխել, բայց ծառան չի ուզում հեռանալ: Իսկ հասարակության 90 տոկոսը փոփոխություններ է ուզում: Ինչպե՞ս: ՀԱԿ-ը ցանկանում է, որ այդ ճանապարհը հնարավորինս խաղաղ լինի, այդ իսկ պատճառով ընտրվեց երկխոսության մեխանիզմը: Բայց, կարծում եմ, բոլորն արդեն համոզվեցին, որ իշխանությունը երկխոսության պատրաստ չէ: Երկրի բնակչության գերակշիռ մեծամասնությունը համաձայն չէ այսպես ապրելուն, և իշխանությունը դա պետք է հասկանա, իսկ եթե չի հասկանում, մնում է համաժողովրդական ընդվզման ճանապարհը, որից ՀԱԿ-ը որքան կարողացավ, խուսափեց, բայց այլ տարբերակ չի մնում: Տեսեք Լիբիայի օրինակը, շատ ցավալի է, որ երկիրն ավերվում է, մարդիկ են զոհվում, բայց և ակնհայտ է, որ ժողովուրդն ուրիշ տարբերակ չուներ:
-Լավ, եթե իշխանությանը պետք էր ժամանակ շահել և ընտրվեց երկխոսության մեխանիզմը, ՀԱԿ-ը ինչո՞ւ ընտրեց իր համար վտանգավոր ճանապարհը, երբ կարող էին իր շարքերը նվազել:
-Բայց չնվազեցին, չէ՞: Այդ ճանապարհը կոնգրեսի համար վտանգավոր էր, բայց երկրին էր պետք, ժողովրդին էր պետք, որպեսզի վերջին կասկածողներն էլ տեսնեն, թե ով ինչ է ասում և ով ինչ է անում, ումից ինչ սպասել: Դեռ գարնանը ՀԱԿ-ը կարող էր ժողովրդին ոտքի հանել ու իշխանության լինել-չլինելու հարցերը դնել, բայց խուսափեց վտանգավոր ճանապարհից:
-Ե՞րբ և ո՞ր դեպքում է ՀԱԿ-ը պատրաստ անցնելու Ռուբիկոնը:
-Ես կարծում եմ` ՀԱԿ-ն արդեն շատ ժամանակ չունի իշխանությանը նորից ժամանակ տալու: Քանի դեռ ժողովուրդը փողոցում չէ, իշխանությունը փորձելու է մի ամիս էլ, մի շաբաթ էլ ավտոտեսուչներին, հարկայիններին ու մնացած բոլորին իր համար աշխատեցնել, բայց սա վերջին լումաները հավաքելու աշունն է: Իշխանությունն աշխատում է ոչ թե օրվա, այլ ժամի թալանի ռեժիմով, իսկ դա նշանակում է, որ կարճ ժամանակ է մնացել:
-WikiLeaks-ի բացահայտումները վերջին շրջանում հաճախ են ընդգրկում Հայաստանը, ո՞րն է այդ բացահայտումների տրամաբանությունը:
-Արտաքին աշխարհը տեսնում է, որ Հայաստանը բուռն զարգացումների շեմին է և անխուսափելի են փոփոխությունները: Այլևս ակնհայտ է, որ 2008-ին ԱՄՆ-ը տեղյակ է եղել, որ Սերժ Սարգսյանը նախագահ չի ընտրվել, բայց դա ծառայեցրել է իր նպատակներին: Տրամաբանությունը մեկն է` պետք չէ սպասել աշխարհաքաղաքական կենտրոնների վերաբերմունքին, նրանք միշտ առաջնորդվում են իրենց շահերով և ցանկացած իրավիճակ ծառայեցնում են իրենց խնդիրների լուծմանը, պետք է անել այն, ինչ անհրաժեշտ ենք համարում:
-Այսինքն` աշխարհաքաղաքական կենտրոններն օգնում են նրան, ով իր ուժը ցո՞ւյց է տվել:
-Համեմատեք արաբական հեղափոխությունների հետ: Նախագահ ունենալով իրենց դաշնակից Քադաֆիին, երբ տեսան, որ ժողովուրդն այլևս չի համակերպվում բռնապետության հետ, անցան ապստամբների կողմը:
-Թունիսից ու Եգիպտոսից սկսվելով` արաբական հեղափոխությունների ալիքն արդեն Սիրիա է հասել, ի՞նչ է ցույց տալիս նրանց փորձը, արդյո՞ք հեղափոխությունը հարցի լուծման ճանապարհ է:
-Այդ երկրների համեմատությամբ մենք բացառիկ առավելություն ունենք` Հայաստանում կա կազմակերպված ընդդիմություն, որն ի վիճակի է իշխանությունը վերցնելու և քաոսը բացառելու` ի տարբերություն Թունիսի, Եգիպտոսի, Ալժիրի, Լիբիայի... Հայաստանի ընդդիմությունն անցած տարիներին բազում փորձություններ է հաղթահարել և, վիճակը փոխելու պատրաստակամությունից բացի, ծրագրեր ունի: Փոփոխությունների անհրաժեշտությունն այնքան հասունացած է, որ այլընտրանք չի թողնում Հայաստանում: Եթե ՀԱԿ-ը նույնիսկ վարանի ու հանկարծ փորձի հետ կանգնել, ժողովուրդն իր քայլը կանի, ուստի ես կարծում եմ, որ կոնգրեսը պարտավոր է առաջ գնալ:
-Ժողովրդական իմաստությունն ասում է` դու չես առաջնորդում, քեզ են առաջնորդում:
-Այո, արդեն ժողովուրդն է փոփոխություններ ուզում: Գործող նախագահը հաճախ է տարբեր ֆորումներում ելույթներ ունենում, լավ է անում, բայց որևէ ելույթ, որևէ խորհրդակցություն գոնե մեկ խնդիր լուծե՞լ է: 2008 թ. նա ճանապարհային ոստիկանությամբ զբաղվեց, հետևանքը եղավ այն, որ տեսուչին տրվող կաշառքը 1000-ից 5000 դրամ դարձավ, բայց հիմա այդ 5000 դրամն աշխատելն ավելի դժվար է, քան 3 տարի առաջ էր: Նույնը տեղի է ունենում բոլոր բնագավառներում:
-ՀԱԿ-ի հանրահավաքից ի՞նչ սպասելիքներ ունեք:
-Ամեն հանրահավաք պայքարի ակտիվ փուլի վկայություն է, ժողովուրդն ուզում է լսել մեր տեսակետները, ուզում է տեսնել` ընդդիմության ղեկավարները պատրա՞ստ են մինչև վերջ գնալու, հետդարձի մտադրություն չունե՞ն: Վստահ եմ, որ բոլորն էլ համոզվել են` հատուկ ծառայությունների տարածած լուրերը Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ու իշխանության գաղտնի բանակցությունների մասին սուտ են, ստվերային որևէ գործընթաց չկա, ամեն ինչ բաց է ու բացահայտ, և որոշումները կայացվում են համատեղ: Տեղեկություններ կան, որ այս հանրահավաքի ժամանակ սադրանքներ կազմակերպելու հանձնարարականներ են տրված համապատասխան կառույցներին, ծանոթ ձեռագիր է, բայց արդեն անցած փուլ, ճանապարհ փակելու, մանր ու մեծ սադրանքների մեթոդներով Հայաստանում արդեն ոչնչի չես հասնի:
-Սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանի Հանրապետության 20 տարին է լրանում, անկախությունն իբրև քաղաքական փաստ Հայաստանում կայացե՞լ է:
-Կայացման փուլում է, գործընթացը շարունակվում է, թեև երկար ժամանակ է, որ դոփում է տեղում:
-Նախկին ԽՍՀՄ-ից կա՞ որևէ երկիր, որն իսկապես անկախացել է այս ընթացքում, մերձբալթյան հանրապետությունները թերևս հանենք:
-Յուրաքանչյուր երկիր յուրովի փորձում է, բայց բոլորն էլ դեռ գործընթացի տարբեր փուլերում են ընդամենը: Երբ սկսենք մտածել` ինչ ենք ուզում ու անենք մեր ցանկացածը, այդ ժամանակ անկախ կլինենք, ոչ թե ամեն քայլից առաջ մտածենք` Մոսկվան ի՞նչ կասի, Վաշինգտոնն ի՞նչ կանի, Բրյուսելն ի՞նչ կուզի...
-Ո՞րն եք համարում միջին վիճակագրական հայի առաջնահերթ անելիքը:
-Հաճախ են ասում` մեր տարածաշրջանը բարդ է, մեզ ուժեղ ձեռք է պետք, այս պայմաններում ժողովրդավարությունը մեզ համար առաջնային չէ, և այլն, և այլն... Ես համաձայն չեմ: Եթե իշխանությունը հասկացավ, որ ընտրողի կամքից է կախված իր ընտրվել-չընտրվելը, կաշխատի ընտրողի համար, ընտրողը արժեք կլինի, բանակում այս այլանդակ, եթե չասեմ ավելին, իրավիճակը չի լինի, թալանը գոնե այս աստիճանի չի լինի, սոցիալական, տնտեսական, քաղաքական խնդիրները կսկսի լուծել, որովհետև իր քաղաքացիների պահանջները կատարելով` իր վերընտրվել-չվերընտրվելու հարցն է լուծում: Եթե ժողովրդավարության ստվերն էլ լինի, քաղաքապետը Հրազդանի կիրճում նոր «Ֆլորենցիա» չի կառուցի` դրանից առաջ օրվա հացը աշխատող կրպակատերերին աշխատատեղից զրկելով: Նման հակասություններով հնարավոր չէ ոչ ապրել, ոչ զարգանալ: Մեզ պետք են ժողովրդավարական ընտրություններ ու լեգիտիմ իշխանություն, իսկ թե ինչ են իշխանությունները պատկերացնում ընտրություններ ասելով` լավ հայտնի է նախորդ ընտրությունների փորձից, թե ինչ ընտրություններ են նախատեսում, ակնհայտ է ԿԸՀ-ի նախագահի վերընտրությունից: «Միջին վիճակագրական հայ» հասկացությունը չեմ ընդունում, ես կարծում եմ, որ միջինացման անհրաժեշտություն չկա` հասկանալու համար, որ քաղաքացիական ակտիվությունը, սեփական իրավունքների պաշտպանությունը ուղիղ ճանապարհն են իրավիճակ փոխելու: Դանտեն ասում էր` լավագույն մտադրություններով սալարկված են դժոխքի սանդուղքները: Ամենակարևորը` պետք է սիրես քո երկիրը, մարդու նկատմամբ հոգատարության ու հարգանքի մթնոլորտ պետք է լինի, որպեսզի յուրաքանչյուր քաղաքացի զգա իրեն ոչ թե միջին վիճակագրական հայ, այլ իր երկրի համար անհրաժեշտություն:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ