«Ո՞ՒՐ ԵՆ ՏԱՆՈՒՄ ՎԱՀՐԱՄ ՓԱՓԱԶՅԱՆԻ, ՀՐԱՉՅԱ ՆԵՐՍԻՍՅԱՆԻ, ԳՈՀԱՐ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆԻ ԺՈՂՈՎՐԴԻՆ»

«Թանգարանային գիշեր» համաեվրոպական ակցիայի շրջանակներում Դերենիկ Դեմիրճյանի տուն-թանգարանում «Դեմիրճյանական և նորօրյա քաջնազարներ» խորագրի ներքո կազմակերպվել էր գրական քննարկում: Առանցքում արձակագիր, դրամատուրգ, գրականագետ ՆՈՐԱՅՐ ԱԴԱԼՅԱՆԻ «Ծաղրածուն մեծ քաղաքում» վեպն էր: Ներկայացնում ենք ճեպազրույցը հեղինակի հետ:
-Պարոն Ադալյան, ի՞նչ տպավորություն ստացաք միջոցառումից:
-Շատ բարձր եմ գնահատում նման միջոցառումները: Թանգարանները երկրի կարևորագույն հոգևոր օջախներից են: Ցավոք, ներկայումս հասարակությունն անտարբեր է թանգարանների նկատմամբ, և այս համաեվրոպական միջոցառումը կօգնի, որ մենք սիրենք թանգարանները: Ես Դեմիրճյանի թանգարան առաջին անգամ չէ, որ այցելում եմ: ՈՒրախ եմ, որ այսօր մեծ գրողի տուն-թանգարանը նույնպես մասնակից է, և ուրախ եմ, որ ինչ-որ չափով ես էլ եմ մասնակցում այս միջոցառմանն իմ վեպով: Պատիվ է ինձ համար Դերենիկ Դեմիրճյանի տանը, թանգարանում հանդիպել ընթերցողներին, զրուցել նախ և առաջ Դեմիրճյանի մասին, Դեմիրճյանի հետ: «Հետ» բառը պատահական չեմ օգտագործում, որովհետև նա մեր այն սակավաթիվ գրողներից է, որ այսօր էլ ապրում է:
-Ինչի՞ մասին է «Ծաղրածուն մեծ քաղաքում» վեպը:
-Ժամանակակից քաջնազարության մասին է: Սա հայտնի հեքիաթի մշակումը չէ, ինչպես մեր դասականներն են արել` Թումանյանը, Համաստեղը, Դեմիրճյանը: Քաջնազարությունը մարդկային արգահատելի տեսակ է, որն անբաժան է ապրողներիցս: Այս խնդիրն է ինձ հուզել, ու այդ մասին է վեպը: Իմ հերոսի անունն էլ է Նազար, նրա կին թագուհին` ՈՒստիան: Անունները հեքիաթից են, բայց նյութը հեքիաթից չէ:
-Եվ, իհարկե, փոխվել է այսօրվա Քաջ Նազարը:
- Այն խիստ ժամանակակից է: Ընթերցողները հարցնում են` այս կերպարն այսինչ մարդը չէ՞: Բայց վեպը միայն հայ ժամանակակից քաջնազարության մասին չէ, այլ ավելի մեծ, ավելի ընդարձակ, որովհետև քաջնազարությունը ոչ միայն հայերին է հատուկ, այլև ամեն ազգի:
-Դեմիրճյանն այսօր որքա՞ն է գնահատվում:
-Դեմիրճյանը մեր մեծ դասականներից է, սակայն անհրաժեշտ չափով չի գնահատվել: Նրա «Վարդանանք» վեպը հայ լավագույն պատմավեպերից է: Ես այն կդնեի Րաֆֆու «Սամվելի», Մուրացանի «Գևորգ Մարզպետունու» կողքին: Մենք մեծ թվով պատմավեպեր ունենք, բայց լավագույնները սրանք են: «Վարդանանքը» կարևոր դեր է կատարել, կատարում է ու տասնամյակներ դեռ կատարելու է մեր ժողովրդի ճակատագրում: Սա այն է, ինչը մեզ պակասում է, ինչն օգնում է մեզ, որ աշխարհում ավելի ճիշտ ապրենք: Էլ չեմ ասում նրա «Քաջ Նազար» կատակերգության մասին: Մեր դրամատուրգիան հարուստ չէ ընտիր պիեսներով: Եթե նշելու լինենք հինգ լավագույն պիեսները, մեկը Դեմիրճյանի «Քաջ Նազարն» է: Արժե, որ նոր սերունդը նորովի ընթերցի և մեկնաբանի Դերենիկ Դեմիրճյանին:
-Բայց «նորովին» այլ «մեկնաբանություն» է ստացել. գրախանութներում կարելի է գտնել մեր պատմավեպերի համառոտ տարբերակները, իբր դյուրացրել են դրանց ընթերցումը: Ինչպե՞ս եք նայում այս երևույթին:
-Վատ եմ նայում: Վեպը, ընդհանրապես, գրականությունը չի կարելի համառոտագրել: Ի՞նչն ես համառոտագրում` հոգեբանությո՞ւնը, մարդկային ճակատագրե՞րը, թողնում ես սյուժեն, վիպաշարը, որ իմանանք` ինչից հետո ի՞նչ է գալիս: Դա վեպ չէ, վեպի ծաղր է: Գրականությունը չի կարելի համառոտագրել, չի կարելի մտցնել համացանց, գրականությունը պետք է կարդալ: Ընթերցանությունը լուրջ աշխատանք է պահանջում, մենք այդ աշխատանքից հեռացել ենք: Չենք կարդում: Համառոտագրելով ներկայացնելը համացանցում կամ մեր գոյություն չունեցող գրախանութներում` գրականության ճանապարհը չէ:
-Ժամանակակից գրականությունն այսօր գովազդվում, պրոպագանդվում է համացանցի միջոցով:
-Ոչ, չի պրոպագանդվում գրականությունը: Երևանի տասնյակ գրախանութներից մեկ-երկուսն են մնացել, մտնում ես այդ գրախանութները, հնարավոր չէ գիրքը տեսնել, այնքան խցկված են, որ քեզ հետաքրքրող գիրքը չի երևում: Գրականության, ընդհանրապես, մշակույթի, արվեստի նկատմամբ վերաբերմունքը ողբերգական է: Ես առիթ եմ ունեցել ասելու, որ բաղաձայն երգիչ-երգչուհիները, նրանց նկատմամբ մեծահարուստների վերաբերմունքն ի՜նչ ողբերգական փաստ է: «Տաշիրները» և մյուս մեծահարուստները ո՞ւր են տանում Վահրամ Փափազյանի, Հրաչյա Ներսիսյանի, Գոհար Գասպարյանի ժողովրդին, ի՞նչն են պրոպագանդում: Ահա, խնդրեմ, վերջին օրինակը` ճղճղան երգչուհին չհաղթահարեց առաջին իսկ արգելափակոցը:
-Ասում են` սփյուռքն է մեղավոր, ձայներ չի տվել: Նեղացած է մեզնից:
-Սփյուռքն ինչո՞ւ պետք է մեզնից` հասարակ մարդկանցիցս խռովի: Սփյուռքը խռոված է այն վերաբերմունքից, որ կա կամ չկա լուրջ մշակույթի նկատմամբ: Ինձ համար շատ կարևոր է մշակույթի ասպարեզում, ամենուրեք ճիշտ չափանիշների կիրառումը: Մենք չունենք չափանիշ, մենք կորցրել ենք բոլոր չափանիշները, ում ձեռքը, լեզուն երկար են, վերցնում է ամեն ինչ` առանց դրա բարոյական իրավունքն ունենալու:
Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ