Նիկոլ Փաշինյանի հաղթանակն ու պարտությունը
12.05.2020 | 00:06
Համադրեք 3 օրեր՝ 1992-ի մայիսի 8-ը, 2018-ի մայիսի 8-ը, 2020-ի մայիսի 8-ը: Ի՞նչ էր նշանակում Շուշիի ազատագրումը: Նախ և առաջ՝ բացվում էր ցամաքային ճանապարհը Հայաստանի հետ, դադարեցվում էին Ստեփանակերտի ռմբակոծությունները, սկսվեց հաղթանակը ազատամարտում: Ռազմական տեսակետից խելագարություն էր՝ տեղանքի, կռվողների թվաքանակի ու զինվածության տեսակետից: «Հարսանիքը լեռներում» պիտի լիներ մայիսի 5-ին, բայց նախորդ օրը Հայաստանի թերթերից մեկում հայտնի կուսակցություններից մեկը «անհամաձայնություն» հայտնեց հայոց բանակի «ոչնչացմանը», գրոհի օրը փոխվեց: Մայիսի 7-ին գրոհի գնացողների թիկունքին սպիտակ խաչ էր՝ Վազգեն Սարգսյանի հրամանով, խաչակիրները չէին կարող չհաղթել 20-րդ դարավերջին կենաց-մահու կռվում: Ադրբեջանի բանակի պարտությունները սկսվեցին Շուշիից, հետայդու նրանք նահանջելու էին: Շուշին խորհրդանիշ էր, որ բանակը հաղթում է ոչ թե թվի ու զենքի գերակշռությամբ կամ որակյալ «մայկա-տրուսիկով» ու նոր սննդակարգով, այլ ծրագրված, ՈԳԵՂԵՆ կռվով: Շուշին միասնության ժամանակների խորհրդանիշ էր: Նույնիսկ խփված տանկը հաղթանակի խորհրդանիշ էր: Պարգև սրբազանի հետ Ղազանչեցոց եկեղեցի մտած զինվորների «Հայր մերը» հաղթանակի աղոթք էր:
2018-ի մայիսի 8-ին 2017-ին ընտրված Աժ-ն վարչապետ ընտրեց Նիկոլ Փաշինյանին՝ ընտրելով ինքնալուծարման տրամաբանությունն ու ընթացքը: Դա հեղափոխության քաղաքական հաղթանակի պաշտոնական ձևակերպումն էր: Նոր ԱԺ-ի ընտրությունն ամբողջացրեց հեղափոխության քաղաքական հաղթանակը՝ նոր իշխանության ձեռքը տալով օրենսդիր ու գործադիր իշխանությունները:
2020-ի մայիսի 8-ին Աժ-ն քննարկում էր կառավարության 2019-ի գործունեությունը: Ավելի ճիշտ՝ շարունակում էր քննարկումը: Եվ այն, ինչ եղավ նիստերի դահլիճում, հնարավոր չէր ծրագրել կամ կանխատեսել: Նիկոլ Փաշինյանը 2020-ի մայիսի 8-ին հայոց խորհրդարանում ստիպված խոսեց իր պարտությունից: Փաստացի Նիկոլ Փաշինյանի պարտությունը Աժ-ում «Ելքի» նախկին դաշնակիցների ծեծկռտուքը չէր, որ պիտի բացառվեր մայիսի 7-ին Նիկոլ Փաշինյան-Էդմոն Մարուքյան հանդիպումով, հանդիպումից հետո Փաշինյանի լռությամբ ու Մարուքյանի հավաստիացումներով, որ ինքն այլևս Արցախի հարցում շահարկումներին չի հավատում: Կարծես Նիկոլ Փաշինյանին չհավատացողը Էդմոն Մարուքյանին պիտի հավատա: Նիկոլ Փաշինյանի 2018-2020-ի պարտության պատճառը բոլորովին այլ հարթության մեջ է: Բայց նախ՝ հաղթանակների մասին.
1. Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվեց հեղափոխություն կամ իշխանափոխություն անել՝ առանց զոհերի, իրապես թավշե, քաղաքական իշխանությունը նա վերցրեց համարյա անցնցում՝ համենայն դեպս՝ փողոցում արված հեղափոխությունն ընդունեցին ուժային կառույցները, որ քիչ է պատահում հեղափոխությունների ժամանակ:
2. Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվեց արտահերթ ընտրություններում ստանալ բացարձակ մեծամասնություն ու ձևավորել կառավարություն:
3. Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվեց քաղաքական փոփոխություններից հետո տնտեսությունը հեռու պահել ցնցումներից, և Հայաստանում տնտեսական անկում, դրամի արժեզրկում չեղավ:
4. Նիկոլ Փաշինյանը անհաշտ պայքար հայտարարեց կոռուպցիայի դեմ ու նույնիսկ ազդարարեց, որ Հայաստանում վերացել է համակարգային կոռուպցիան:
5. Նիկոլ Փաշինյանը ասպարեզ բերեց նոր գործիչների՝ քաղաքական նոր սերունդ, որ ինքնին ռիսկային է ու ոչ միշտ է արդարացված, բայց նոր մտածողության ու նոր չափանիշների հաստատում պիտի լիներ:
6. Նիկոլ Փաշինյանը հավատարիմ է մնում հեղափոխությունից առաջ տված խոստումներին ու կատարում է:
7. Հեղափոխությունից 2 տարի անց՝ Նիկոլ Փաշինյանի վարկանիշը չի իջնում:
Որո՞նք էին Նիկոլ Փաշինյանի պարտության պատճառները.
1. Նրան չափազանց հեշտ տրվեց «հեղափոխությունը», փաստացի 2018-ին գործող իշխանությունը հանձնեց իրավասություններն առանց պայքարի:
Դա թեթևակի, բայց երկարատև գլխապտույտ առաջացրեց ոչ միայն Նիկոլ Փաշինյանի, այլև քայլածների նրա թիմում: Նրանց թվաց, որ հետայդու իրենց առջև փռված է հաղթանակների կարմիր գորգը, մնում է քայլել ու ծափեր ընդունել: Նրանք պատրաստ չէին իշխանության պատասխանատվությանը:
2. Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվեց արտահերթ ընտրություններում ստանալ բացարձակ մեծամասնություն, ու դա նրան դատապարտեց անձնիշխանության: Ստացվեց պարադոքսալ վիճակ՝ գերլեգիտիմ իշխանություն, որին խոցելի է դարձնում իր գերլեգիտիմությունը՝ Սահմանադրության շրջանակներում Նիկոլ Փաշինյանը հնարավորություն ստացավ ձեռքը վերցնել օրենսդիր ու գործադիր ԱՄԲՈՂՋ իշխանությունը, երկրում վերացավ ընդդիմության գործունեության հնարավորությունը՝ օրենքների ու որոշումների ընդունման վրա ազդելու առումով: Փաստացի՝ թե հեղափոխությունից առաջ, թե հետո նույն վիճակն է՝ ընդդիմությունը չունի կառավարմանը մասնակցելու շանս: Իսկ դա իշխանությանը այլասերում է:
3. Նիկոլ Փաշինյանին հաջողվեց տնտեսությունը հեռու պահել ցնցումներից, բայց 2 տարում չհաջողվեց տնտեսության կառուցվածք փոխել: Հայաստանը մնաց սպասարկման ու ծառայությունների մատուցման ոլորտ, ինչպես եղել էր, և միայն հանքարդյունաբերության՝ որպես պետական գանձարան տարադրամ բերող, ոլորտի հույսին: Նիկոլ Փաշինյանը հեղափոխությունից առաջ կես ժամը մեկ հայտարարում էր, որ Հայաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ փոփոխություններ չեն լինելու: Եթե այն օրերին ինչ-որ չափով հասկանալի էր, հասկանալի չէ հիմա: Առանց արտաքին քաղաքականության վերանայման անհնար են տնտեսական փոփոխությունները: Եթե անգամ հարկադրված քաղաքականություն է, հետևանքը եղավ այն, որ ԵԱՏՄ քաղաքական, ոչ թե տնտեսական կառույցում Հայաստանը ոչ յուրային էր, ոչ յուրային կդառնա երբևէ, իսկ ԵՄ-ից Հայաստանը գործնականում ավելի է հեռացել, քան երբևէ: Թե ԵԱՏՄ-ին անդամակցումը, թե ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագիրը նախկին իշխանությունների օրոք էին: «Ո՞րն է եղել Նիկոլ Փաշինյանի արտաքին քաղաքականությունը 2 տարում» հարցը չունի հոդաբաշխ պատասխան: Ֆրանկոֆոնիայի խոստումնալից օրերը՝ Ֆրանսիայի նախագահի, Կանադայի վարչապետի ու տասնյակ պետությունների ղեկավարների մասնակցությամբ, քաղաքական ու տնտեսական զարգացումներ չունեցան, ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում Երևանում Սինգապուրի, Իրանի, Լիբանանի, այլ երկրների նախագահներին ու վարչապետերին հավաքելը եղավ սոսկ քաղաքական ակցիա: Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆ, ու հեղափոխության համար ոչինչ չարեց, ամեն ինչ մնաց նույն, իրեն սպառած ընթացքի մեջ: Ավելին՝ կառավարության կառուցվածքով արդեն նա սառը ջուր լցրեց բոլոր ողջամիտ ու էյֆորիկ սպասումների վրա: Ակնհայտ էր՝ Հայաստանը կառավարության ԱՅԴ կառուցվածքով չի լուծելու իր կենսական խնդիրները: Ակնհայտ էր, որ ԱՅԴ պատկերացումներով Հայաստանը ինքն իր համար ստեղծում է փակուղի ու սիրով սլանում դեպի ոչ մի տեղ՝ չունենալով չափանիշներ ու ազգային շահի ձևակերպում: Հարցը միայն գյուղատնտեսության, սփյուռքի, մշակույթի նախարարությունների փակումը չէր, հարցը կառավարության ՎԵՐԱԲԵՐՄՈՒՆՔՆ էր կառավարմանը:
4. Նիկոլ Փաշինյանը անհաշտ պայքար հայտարարեց կոռուպցիայի դեմ, ու ճիշտ արեց, բայց կառավարության ոչ մի օղակում չկա ՀԱՄԱԿԱՐԳԱՅԻՆ կոռուպցիայի վերացման պատկերացում, որ աշխարհը վաղուց ձևավորել է, իսկ դա այն ՄԹՆՈԼՈՐՏՆ է, որ անհնար ու անիմաստ, պատժելի է դարձնում կոռուպցիան: Փոխարենը Նիկոլ Փաշինյանը երկրում հաստատեց համակարգային անհանդուրժողականություն՝ բաժանելով հնի ու նորի, սևի ու սպիտակի: Նրա գերագույն սխալը Հայաստանի Հանրապետության գոյությունը 2018-ի մայիսի 8-ից սկսելն էր: Եթե նույնիսկ այդպես էր, ԱՆՑՅԱԼԸ ջնջողները ՆԵՐԿԱՅՈՒՄ ոչ մի արժեք չկարողացան հաստատել: Ինչ փորձեցին՝ ձախողվեցին: Չի կարող ու երբևէ Հայաստանում ապազգայինը արժեք չի լինելու, տրանսգենդերը իդեալ չի դառնալու: Ազգային ու համապետական արժեքները ոտատակ տալու հետևանքը լինելու է պետականության թուլացումը, որի ապացույցը մայիսի 9-ին ՀՀ երկնքում ռուսական օդաչուներն էին: Գաղափարախոսություն չունենալն է Նիկոլ Փաշինյանի ամենամեծ պարտությունը, որ փոխարինվում է պոպուլիզմով:
5. Նիկոլ Փաշինյանը ասպարեզ բերեց նոր գործիչների՝ քաղաքական նոր սերունդ, ու հընթացս պարզվեց, որ այդ գործիչները կամ հակված են «հնին»՝ թե կաշառակեր են, թե ծախվում են առաջին առաջարկից, թե չունեն իրենց դերի ու նշանակության գիտակցություն: Կամ՝ անպիտան են գործի մեջ: Նիկոլ Փաշինյանը շարունակում է սրբորեն հավատալ, որ պետական կառավարման համակարգի 90 տոկոսը դավաճաններ ու սաբոտաժնիկներ են, չի ընկալում, որ մեղավորը ինքն է՝ իր կադրային քաղաքականությունը, և աշխատողին ըստ «ծագումի» գնահատելը, ոչ ըստ կարողությունների: Երկիրը չի բաժանվում «ռոբասերժական սպասարկուների» ու նիկոլահպատակների, թե մեկի, թե մյուսի թիվը անհամեմատ քիչ է ու պակասում է, իրական հպարտ հայերը ՄԵԾԱՄԱՍՆՈՒԹՅՈՒՆ են:
6. Նիկոլ Փաշինյանը հավատարիմ է մնում հեղափոխությունից առաջ տված խոստումներին, ու չի ընկալում, որ ինքը արդեն ՎԱՐՉԱՊԵՏ է, որ նշանակում է պատասխանատվություն թե իրեն ընտրածների, թե չընտրածների համար: Պետական բարձրաստիճան պաշտոնյաների պարգևատրումներն ու աշխատավարձերի սանդղակը պետք է կազմվեն ոչ թե «ինչքա՞ն է պետք լրիվ երջանկության համար» սկզբունքով, այլ նվազագույն աշխատավարձի հետ համադրումով: Հեղափոխությունից առաջ տված խոստումների ընտրովի կատարումը կայուն բնավորություն չի վկայում: Ընտրովի արդարադատությունը, պայքարը ընդդեմ, ոչ թե հանուն հաջողության՝ գրավական կարող է լինել ՄԵԿ անգամ, բայց ոչ ՄԻՇՏ:
7. Հեղափոխությունից 2 տարի անց՝ Նիկոլ Փաշինյանի վարկանիշը չի իջնում. սա պայմանական պնդում է: Իրականում վարկանիշը իջնում է, իսկ եթե չի իջնում, ոչ թե Նիկոլ Փաշինյանի հաջողությունների արդյունքում, այլ այն պատճառով, որ մարդիկ չեն ուզում ընդունել իրենց սխալված լինելը: Բացի այդ իրական հաջողությունների պարագայում Նիկոլ Փաշինյանի վարկանիշը պիտի բարձրանար, ոչ թե մնար նույն մակարդակին:
…ՈՒ ի՞նչ ունենք 2020-ի մայիսի 12-ին: Բացի ծեծված «հոպարից».
1. Հնարավորինս արագ Հայաստանին պետք են սահմանադրական փոփոխություններ, որ կստեղծեն քաղաքական ուժերի հավասարակշռության հնարավորություն, իսկ ածանցյալ՝ ընդդիմության անհրաժեշտության վերականգնում:
2. Կորոնավարակի պանդեմիան ակնհայտ դարձրեց կառավարման համակարգի խոցելի կողմերը՝ ունեցանք պարետ, որ չի տիրապետում իրավիճակին՝ Հայաստանը բնակչության թվաքանակով պանդեմիայից տուժած երկրների վատագույն տասնյակում է՝ հիվանդների, մահերի թվով, բուժվածների ու թեստավորվածների: Ակնհայտ է՝ կառավարության կառուցվածքի ու կադրային փոփոխությունների անհրաժեշտությունը:
3. Պանդեմիայի պատճառով ամբողջ աշխարհը տնտեսական ճգնաժամի մեջ է, եթե Հայաստանը չի ցանկանում, որ տնտեսական ճգնաժամը վերաճի քաղաքականի, պետք է տնտեսության ՊԱՀՊԱՆՄԱՆ ՈՒ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ իրատեսական ծրագիր:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Ոչ ոք չէր խոստացել, որ չի լինելու դիմադրություն, այսօր հեղափոխության դեմ համախմբվել են օտարահպատակ ուժերն ու գոյության հիմքերը կորցնողները: Նիկոլ Փաշինյանն ամեն ինչ անում է նրանց օգնելու համար: Նրա իրական պարտությունը դա է: Երկրում չկա ՏԻՐՈՋ ներկայություն: Տերը չի նվնվում, չի սպառնում, զոհ չի դառնում ու չի զոհաբերում, ԳՈՐԾ է անում: Ողջ լերուք:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ