Նախընտրական ինտրիգը նոր երանգներ է ստանում
11.10.2019 | 01:23
Արցախի նախագահի և խորհրդարանական ընտրությունների շուրջ երկար ժամանակ ձևավորվող ինտրիգը սկսում է նոր երանգներ ձեռք բերել։ Դրան, իհարկե, նպաստեցին բառացիորեն այս օրերին տեղի ունեցած երկու իրադարձությունները՝ Արցախի Հանրապետության արտգործնախարար Մասիս Մայիլյանի որոշումը նախագահի թեկնածու առաջադրվելու մասին և վաղուց այդ կարգավիճակում իրեն դիրքավորած գեներալ Վիտալի Բալասանյանի աղմկահարույց հայտնի հարցազրույցը։ Իսկ հիշատակված ինտրիգը հիմնականում նրանում է, որ արդեն երկար ժամանակ թե՛ հայաստանյան և թե՛արցախյան շահագրգիռ շրջանակները փորձում էին կռահել՝ ի վերջո, ով է այն թեկնածուն, որին «դոբրո» պետք է տան նոր Հայաստանի իշխանությունները և անձամբ Նիկոլ Փաշինյանը։ Գոնե մինչ վերջերս այդ հարցի շուրջ կարծես թե քաղաքական և վերլուծական շրջանակներում յուրահատուկ կոնսենսուս էր ձևավորվել հօգուտ Արցախի նախկին վարչապետ, հետագայում պետնախարար Արայիկ Հարությունյանի, առավել ևս որ վերջինս երբևէ չի թաքցրել իր անվերապահ համակրանքը թավշյա հեղափոխության և նրա առաջնորդի նկատմամբ։ Ընդ որում, համակրանքը կարծես թե փոխադարձ էր։
Սակայն վերջին շրջանում կարծես որոշակի տրանսֆորմացիաներ են նկատվում Արցախում կայանալիք ընտրություններում նախագահի թեկնածուի հավակնորդների նկատմամբ նախապատվությունների շուրջ: Եթե, ինչպես արդեն նշել ենք, ոչ հեռու անցյալում գրեթե միանշանակ ակնարկվում էր Արայիկ Հարությունյանի նկատմամբ պաշտոնական Երևանի համեմատաբար բարեհաճ վերաբերմունքը, ապա այժմ ՀՀ վարչապետի քաղաքական թիմի ներկայացուցիչներն ու պատգամավորները անդրկուլիսյան խուսակցություններում գրեթե միահամուռ նկատում են, որ ՀՀ ղեկավարությունն ընդամենն ակնկալում է ազնիվ պայքար իրենց գնահատականով հիմնական թեկնածուների՝ Արայիկ Հարությունյանի և Մասիս Մայիլյանի միջև: Եվ այս պարագայում միևնույն է, թե ում կընտրի արցախցին:
Ընդ որում, հատուկ նշվում է՝ ամենից կարևորն այն է, որ այսպես կոչված օդիոզ գեներալները՝ Սամվել Բաբայանը և Վիտալի Բալասանյանը, փաստացի խաղից դուրս են թողնվում: Միևնույն ժամանակ պետք է նկատենք, որ ՀՀ իշխանություններն առայժմ որևէ կերպ չեն ցուցադրում իրենց հետաքրքրությունը որևէ թեկնածուի հանդեպ, մասնավորապես Մասիս Մայիլյանի պարագայում, թեև վաղուց էր խոսվում, որ առնվազն իշխանության մի հատվածը հենց նրան է տեսնում Արցախի ապագա ղեկավար։ ՈՒ թեև, ինչպես նշեցինք, արտաքնապես պահպանվում է չեզոքություն, այնուամենայնիվ, հայտնի է, որ կապը Արցախի արտգործնախարարի և ՀՀ գործող վերնախավի միջև ապահովվում է ՀՀ անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արմեն Գրիգորյանի միջոցով: Որոշ փորձագետների պնդմամբ` դժվար թե Մասիս Մայիլյանը նախագահական ընտրություններին մասնակցելու վերջնական որոշում ընդուներ՝ առանց համաձայնեցնելու ՀՀ իշխանությունների հետ, ինչպես նաև Արցախի ղեկավարության կողմից համապատասխան ազդակներ չստանալու դեպքում: Ընդ որում, ավելի հավանական է համարվում, որ Մասիս Մայիլյանը հանդես կգա ոչ թե որպես առանձին քաղաքական ուժի ներկայացուցիչ, այլ որպես հնարավորինս մեծ՝ պայմանական կոալիցիայի միասնական, այսինքն՝ ժողովրդական նախաձեռնության թեկնածու: Սա ենթադրում է, որ այս հավակնորդին կարող են աջակցել ինչպես նախկին իշխանական կոալիցիայի անդամ կուսակցությունները, այնպես էլ ՀՀ գործող իշխանությունների կողմից աջակցություն ունեցող որոշ քաղաքական, հասարակական կառույցներ ու գործիչներ:
Կասկածից վեր է, որ Մ. Մայիլյանի «վերջնական որոշման» փաստը երկուստեք կոմպրոմատային բավականին սուր պայքարի մեկնարկ է տալու: Պատահական չէ, որ հայաստանյան մամուլում արդեն իսկ ասպարեզ է գցվել Մայիլյանի «սորոսական» լինելու վարկածը: Արայիկ Հարությունյանի պարագայում մամուլում հայտնվեց ՏԻՄ ընտրություններում, այսպես կոչված, «ջախջախիչ հաղթանակի առասպելի» կեղծ լինելու մասին հրապարակումը: Կասկածից վեր է, որ Արայիկ Հարությունյանը կներկայացվի որպես «նախորդ հանցավոր ռեժիմի» պարագլուխներից մեկը, օլիգարխ և այլն: Ռեսուրսային առումով մինչ այժմ Արայիկ Հարությունյանը մենաշնորհ ուներ հայաստանյան մեդիադաշտում: Այժմ իրավիճակը կարող է զգալիորեն փոխվել, քանի որ ակնկալվում է, որ Մ. Մայիլյանի օգտին և միաժամանակ ընդդեմ Ա. Հարությունյանի հրահանգավորված կամ ինքնուրույն կսկսի աշխատել նաև նոր Հայաստանի քարոզչական մեքենան (հիմնականում ոչ պաշտոնական ԶԼՄ-ները՝ ներառյալ սորոսական):
Երրորդ թեկնածուն, որ արդեն հայտարարել է նախագահական ընտրություններին իր մասնակցության մասին, գեներալ Վիտալի Բալասանյանն է, որը, ըստ էության, իր նախընտրական արշավը կառուցում է ամենառադիկալ ընդդիմադիր դիրքերից։ ՈՒ ամենապարադոքսալն այն է, որ նա արմատական ընդդիմադիր կեցվածք է ընդունել ոչ թե Արցախի, այլ Հայաստանի իշխանությունների նկատմամբ։ Այսինքն՝ Վիտալի Բալասանյանը փորձում է կոնսոլիդացնել Արցախի ընտրազանգվածի այն ձայները, որոնք ռադիկալ ընդդիմադիր են Հայաստանի նոր իշխանություններին, նրանց վարած քաղաքականությանը, այդ թվում նաև՝ Ռոբերտ Քոչարյանի գործի շուրջ ստեղծված իրավիճակին։ Իհարկե, այժմ դժվար է գնահատել, թե Արցախում քանի տոկոս է կազմում ՀՀ իշխանություններին արմատապես դեմ տրամադրված ընտրողների թիվը, սակայն հիմնականում «շնորհիվ» Նիկոլ Փաշինյանի գործողությունների, ընդ որում շատ դեպքերում անկարելի է հասկանալ՝ միտումնավոր, թե զուտ սխալից ելնելով, ՀՀ վարչապետը Արցախում դավադիրների մասին և համանման հայտարարություններով ու կոնկրետ գործողություններով կարողացել է արցախցիների մի զգալի հատվածի հանել իր, կամա թե ակամա՝ նաև Հայաստանի դեմ։ Մյուս կողմից, Վիտալի Բալասանյանը փորձում է համախմբել նաև այն հատվածին, որը դեմ է, որպեսզի Արցախը դառնա Հայաստանի մարզ։ Այս համատեքստում Բալասանյանը նույնիսկ իրեն թույլ է տվել կտրուկ հայտարարություններ, մասնավորապես, ովքեր Արցախը ՀՀ մարզ են համարում, թող ոտք չդնեն Արցախի հողի վրա։
Նախընտրական արշավները, որպես կանոն, աչքի են ընկնում սուր, էքսցենտրիկ հայտարարություններով, և մինչև ընտրարշավի ավարտը Վիտալի Բալասանյանն այս մարտավարությանն էլ կապավինի, հռետորաբանությունն է՛լ ավելի կոշտ կդառնա, դրա ապացույցն են նրա վերջին հարցազրույցները, որտեղ գեներալը մեղադրում է Նիկոլ Փաշինյանին «Սասնա ծռեր» ահաբեկչական կազմակերպությանը հովանավորելու համար։ Բալասանյանի խոսքում անգամ սպառնալիք կա, որ այս անգամ այլևս չեն ներելու «Սասնա ծռերին» ու ոչնչացնելու են ֆիզիկապես։
Իհարկե, ամենաանցանկալին այն է, որ Արցախում նախընտրական արշավն ընթանա «Արցախը Հայաստան է և վերջ» կամ «Արցախը մա՞րզ է, թե՞ անկախ պետություն» երկընտրանք պարտադրող սցենարով։ Սա արհեստական օրակարգ է և շատ վտանգավոր, որը կարող է ունենալ աշխարհաքաղաքական, անգամ հայապահպան ռիսկեր։ Նախընտրելի է, որպեսզի արցախյան ընտրություններին նախորդող արշավն ընթանա Արցախի ծրագրերի, Հայաստանի հետ համագործակցության հեռանկարի շուրջ քննարկումների համատեքստում։ Լոկալ հայրենասիրությունը չպետք է վերածվի անջատողականության։ Ընդ որում, պարադոքսն այն է, որ դա վերածվում է Հայաստանից անջատողականության։ Սա արհեստական թեմա է, խիստ վտանգավոր, և կարող է պառակտում մտցնել հայկական երկու պետությունների միջև, ինչը կարող է նաև անդառնալի կորուստների պատճառ դառնալ։
Արցախյան ընտրություններում նշմարվող մրցավազքի այս ֆոնին երևանյան փորձագիտական և վերլուծական շրջանակներում արդիական են դարձել քննարկումները, թե նախագահի ամենահավանական թեկնածուներից որ մեկը կարող է ընդունելի համարել Նիկոլ Փաշինյանի՝ «Ղարաբաղի հիմնահարցի լուծումը պետք է ընդունելի լինի և՛ Հայաստանի, և՛ Արցախի, և՛ Ադրբեջանի ժողովուրդների համար» թեզը: Միևնույն ժամանակ ՀՀ վարչապետը չի թաքցնում այն, որ Արցախի առաջիկա ընտրությունների շնորհիվ Ստեփանակերտում ձեռք կբերի ավելի կոմֆորտային գործընկերներ: Այս առումով փորձագիտական հանրությունում հարցեր են առաջացել, թե որքանով Արցախի նախագահի ամենահավանական թեկնածուները կհամապատասխանեն Ն. Փաշինյանի «գործընկերային ստանդարտներին»:
Սրանք, թերևս, կարևոր հարցադրումներ են, քանի որ երկար ժամանակ է, ինչ մամուլում, նաև արտասահմանյան, տեղեկություններ կային, որ «ՀՀ վարչապետը պատրաստ է փոխզիջումների, սակայն նրան խանգարում են նախկիններն ու Արցախի անզիջում տրամադրված ռազմաքաղաքական էլիտան»:
Արամ Վ. ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Մեկնաբանություններ