Nobile Officium
08.10.2019 | 00:13
Nobile Officium-ը շոտլանդական քննիչ դատարանի մենաշնորհն է՝ կողմերի վեճերը լուծել, եթե չկան օրենքներ վիճելի հարցերի վերաբերյալ, կամ կողմերը ի վիճակի չեն համաձայնության գալ: Մենաշնորհը կիրառելու համար դատարանը պետք է համոզվի, որ պահպանվել են որոշակի պայմաններ՝ ծագել են արտառոց ու անկանխատեսելի իրավիճակներ, որոնց պատճառով գործը չի լուծվել: Գործը պետք է հրատապ ու անհետաձգելի լինի: Հայտատուները կարող են բողոքել ինչ-որ մեկի գործողություններից, որ խախտում են օրենքի տառն ու ոգին, ու հարցն այլ կերպ հնարավոր չէ լուծել: Nobile Officium-ը կիրառվում է քիչ, բայց լուծում է փակուղի մտած հարցերը: Nobile Officium-ը բրիտանական օրենսդրության հանճարեղ բանալիներից մեկն է՝ բացելու իրականության փակ դռները: Մենք Nobile Officium չունենք: Մեր ամենահանճարեղ բանալին փակ դռների վրա ձվեր նետելն է:
Հայաստանում չլուծվող հարցերի հերթագայություն է. օգոստոսը Ստամբուլի կոնվենցիայինն էր, սեպտեմբերը՝ Ամուլսարինը, հոկտեմբերը՝ ՍԴ-ինը: Կարելի է ավելի հետ էլ գնալ, միևնույն է, չլուծված հարցերի կուտակումի եք բախվելու: Կասեք՝ «Սանիտեքի» հարցը լուծվե՞ց: Դա միայն Երևանի քաղաքապետ Հայկ Մարությանի կարծիքով: Այո, նա միակողմանի լուծարեց «Սանիտեքի» հետ պայմանագրերը, աղբը պակասե՞ց: Գաղտնիք չէ, որ այս պատմությունը ոչ թե աղբահանության, այլ քաղաքական պատմություն էր, և իր պաշտոնավարման առաջին օրից Հայկ Մարությունը, իրականում նրան քաղաքապետ դարձրած վարչապետը, խնդիր էր դրել ազատվել «Սանիտեքից»՝ իբրև անցյալի ժառանգություն: Իսկ փորձադաշտ դարձավ Երևանը, որ իր զբոսաշրջային հմայքներին ավելացրեց աղբահոտը, մշտական բնակիչներին ստիպեց աղբի մեջ ապրել ամիսներ: Փաստ չէ, որ Երևանի քաղաքապետարանը աղբահանությունը և քաղաքի մաքրությունը կարողանալու է ապահովել ավելի լավ, քան «Սանիտեքը», երբ նորմալ աշխատում էր: Փաստ չէ նաև, որ «Սանիտեքը» չի դիմի միջազգային արբիտրաժ, տանուլ տալու դեպքում քաղաքապետի վճիռը պետական բյուջեին մոտավորապես 700 միլիոն դոլար կարող է արժենալ, բայց դա ոչ մեկի համար կարևոր չէ: Փաստացի Հայաստանի իշխանությունը «Սանիտեքի» պատմությունը դիտարկում է փորձ, պարզելու՝ ինչ կլինի, երբ նույն իրավիճակում հայտնվի «Լիդիանը»: Ընդհանրապես՝ հետահայացքը վկայում է, որ նոր պայմանագրեր կնքելու փոխարեն կառավարությունը ձեռնամուխ է եղել հին պայմանագրերի լուծարմանը, և դա վերաբերում է ոչ միայն «Սանիտեքին», այլև «Հյուսիս-Հարավին», հեռանկարում՝ «Վեոլիային»: Կառավարությունը միակողմանի խզել է պայմանագիրը «Հյուսիս-Հարավ» ճանապարհաշինության ծրագրով Տրանշ 2-ի կապալառու իսպանական «Կորսամ Կորվիամ» ընկերության հետ, սպասվում է արբիտրաժային գործընթաց՝ հայտարարել է փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը: «Տրանշ 2»-ում խնդիրներ կան իսպանական ընկերության հետ, նույն խնդիրներն ունեն նաև ենթակապալառուները: Ընկերությունը գնում է սնանկացման գործընթացով, և մենք այս պահին պայմանագրի միակողմանի խզման պրոցեսում ենք: Ամենայն հավանականությամբ լինելու է նաև արբիտրաժային գործընթաց»,- ասել է Ավինյանը: «Հյուսիս-Հարավը», հարկավ, այլ պատմություն է, և՝ խայտառակ պատմություն, որ մեգանախագիծը դարձրել էր մեգակոռուպցիա, բայց դա պատկերը չի փոխում: Կոռուպցիայի և հին պայմանագրերի տոտալ լուծարմանը զուգահեռ պետք են նոր պայմանագրեր ու նոր նախագծեր: Կա երկու տեսակետ՝ միմյանց հակադիր: Այս գործընթացը հարվածում է ՀՀ միջազգային հեղինակությանը և ստեղծում անվստահելի գործընկերոջ իմիջ, որ բացասաբար է անդրադառնում հնարավոր ներդրումների վրա՝ մեկ: Եվ երկրորդ՝ այս գործընթացը, հակառակը, ապացուցում է, որ Հայաստանում հակակոռուպցիոն պայքարը ձևական չէ ու իրոք հավասար հնարավորություններ ու բարենպաստ պայմաններ է ստեղծում ներդրումների համար: Երկու տեսակետներն էլ գոյության իրավունք ունեն ու կունենան այնքան ժամանակ, մինչև ռեալ կյանքում ցույց տան իրադարձությունների զարգացման վրա իրենց ներգործությունը:
Անցյալ շաբաթվա քաղաքական հերոսը ՍԴ-ն էր, չհաշված մանր-մունր հայտարարությունները, ներողություններն ու ինքնարտահայտման հասարակական պոռթկումները՝ ազնիվ կամ ագրեսիվ: Աժ-ն փակ-գաղտնի քվեարկությամբ հաստատեց ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի լիազորությունները դադարեցնելու որոշումը։ 132 պատգամավորից քվեարկությանը մասնակցեց 101-ը, կողմ՝ 98, դեմ՝ 1, 2 քվեաթերթիկ անվավեր ճանաչվեց։ ԲՀԿ-ն քվեարկությանը չմասնակցեց, ԼՀԿ-ն կողմ էր:
Քննարկումների որակն ու մակարդակը, քաղաքական ու իրավական բովանդակությունը կանխորոշեց նախորդ օրը ՍԴ նախագահ Հրայր Թովմասյանի հարցազրույցը «Արմնյուզին»: Այն տպավորությունն էր, որ եթե ՍԴ նախագահը հավատարիմ մնար քաղաքականություն չմտնելու իր հայտարարություններին, պատգամավորները ասելիք չէին ունենալու: Ի՞նչ հարց էր լուծում Հրայր Թովմասյանը հարցազրույցով: Նոր ոչինչ չասվեց արդեն հայտնիին: Ոչ ոք չի էլ ժխտում, որ ՍԴ-ի շուրջ գործընթացները քաղաքական են, բայց տարօրինակ է, որ նրա կարծիքով նպատակը «քաղաքական որոշումների ընդունման ճանապարհին չեզոքացնելն է ՍԴ-ն՝ որպես արգելապատնեշ, խոչընդոտ, որպես մարմին, որը մի պահի կարող է քաղաքական որոշումներին ասել՝ «ստոպ», որովհետև դրանք հակասում են Սահմանադրությանը»: Իր այս հայտարարությամբ՝ ՍԴ նախագահը հարվածը իրենից տեղափոխում է ՍԴ-ի վրա, որ, մեղմ ասած, ոչ միայն ճիշտ չէ, այլև հնարավոր էլ չէ: Հայաստանում արդեն ոչ մի արգելակ չի գործում ու «ստոպի» կամ «Կանգ առ»-ի մոտիվը ուշացած է: Հրայր Թովմասյանը նաև հակասում էր ինքն իրեն՝ և հայտարարում էր, որ գործընթացը քաղաքական է, և հայտարարում էր, որ «մենք իրավական պրոցեսում ենք գտնվում, ես չէի ցանկանա առաջ անցնել և իրավական գնահատականներ տալ իմ հասցեին հնչող «մեղադրանքներին»: Հիմա հարցը՝ քաղաքակա՞ն է, թե՞ իրավական: Եվ արդեն անհասկանալի էր նրա պաթետիկան, երբ ինքն էր հայտարարում, որ «Որոշակի ժամանակահատված լինելով և քաղաքականության մեջ, և լինելով իրավաբան՝ պետք է մեկ հարցի հստակ պատասխանեմ՝ իրավաբանությունը չի սիրում պաթոսային, հուզումնալից ելույթներ»: Եթե այդպես է, ինչու՞ էր բարձրանում բարիկադի վրա. «Ինձ համար սա սահմանագիծ է, մեր սահմանի՝ ինձ վստահված տարածքն է ՍԴ-ն: Մեկ քայլ հետ գնալը, ընկճվելը, ճնշվելը դավաճանության են հավասար: Այսօր մեր սահմանին ինձ վստահված տարածքն է Սահմանադրական դատարանը։ Ինձ համար այդ սահմանին կանգնելը նույն հոգեբանական վիճակն է, ինչ այսօր հայ-ադրբեջանական սահմանին կանգնած մեր զինվորը»: Բացի պաթետիկը՝ սա նաև իրավականորեն կոռեկտ հայտարարություն չէր՝ հայ-ադրբեջանական սահմանը սահման է թշնամու հետ, ու՞մ հետ է թշնամի Հրայր Թովմասյանը: Իշխանությա՞ն, որ ձևավորվել է լեգիտիմ ընտրություններով, թե՞ այդ իշխանությանն ընտրած ժողովրդի: Բոլորովին այլ հարթության վրա է իրականությունը՝ Հրայր Թովմասյանին իզուր են դարձնում նախկին իշխանության վերջին բաստիոն: Նա չի ասել ու նա չի ասելու «Նիկոլը ճիշտ էր, ես սխալվեցի»: ՈՒ քանի որ դա արդեն ասվել է, ու իշխանությունը հանձնվել է, կլինի, թե չի լինի Հրայր Թովմասյանը ՍԴ հավերժ նախագահ, ոչ նախկին, ոչ ներկա իշխանության համար կենսական խնդիր չէ: Նրա հետագա պաշտոնավարումը ոչինչ չի տալիս ՀՀԿ-ին, ինչպես ոչինչ չի նվազեցնում ՀՀԿ-ի հնարավորություններից նրա հրաժարականը: Հայաստանի ներկա իշխանությունների անհասկանալի գործելաոճն է՝ նախ հերոսացնել, հետո հերոսաբար պայքարել մարդկանց դեմ, որ չունեն ոչ սիմվոլիկ, ոչ գործնական նշանակություն: ՈՒ դա հետևանքն է այն անկարողության, որ դրսևորում են իշխանությունները իրենք իրենց առաջադրած խնդիրների լուծման մեջ՝ հանիրավի քաղաքականացնելով իրավական հարցերը: Որ կողմից էլ այսօր գործընթացին նայես, ՍԴ-ի շուրջ ստեղծված իրավիճակը վերածվել է մեկ անձի դեմ պայքարի, որ զուգորդվում է մեկ այլ անձի՝ ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի դեմ պայքարին, մինչդեռ իշխանությունը բարձրաձայնում է այլ խնդիրներ: ՈՒ դա ոչ միայն քարոզչական սնանկություն է, այլև՝ քաղաքական անճարակություն: ԱԺ նախագահ Արարատ Միրզոյանը, օրինակ, ասում է, որ ՍԴ-ն չունի հանրային վստահություն, բայց չի բերում որևէ սոցիոլոգիական հարցման ու վերլուծության տվյալ, որ ապացուցի իր խոսքը, հետևանքը դառնում է Աժ նախագահի խոսքի արժեզրկումը կամ հավասարեցումը խոհանոցային մակարդակով խոսակցություններին: Բոլոր դեպքերում՝ մավրն իր գործն արեց՝ ԱԺ-ն հարցը քննարկեց, քվեարկեց ու որոշումը ուղարկեց ՍԴ:
Սխալվում են և նրանք, որ ակնկալում են, թե արդեն ժողովուրդը պիտի գնա ՍԴ-ի պատերի տակ Հրայր Թովմասյանի հրաժարականը պահանջի, և նրանք, որ կարծում են, թե հանրության գիտակից շերտերը իրենց ձայնը պիտի բարձրացնեն: Երկու դեպքում էլ տրվելու է ոչ թե իրավական լուծում, այլ փողոցի ճնշումով հարկադրական լուծում: Դա այն հիմքը չէ, որ թույլ կտա ունենալ անկախ Սահմանադրական դատարան: Այդ հիմքով ստեղծվելու է հիմա էլ ՔՊ-ական ՍԴ: Հիմա ՍԴ դատավորները պետք է հարցը վճռեն: Եվ փաստ չէ, որ նրանք կպահանջեն Հրայր Թովմասյանի հրաժարականը, որին հետևելու է և իրենց հրաժարականի պահանջը: Նիստը շարունակվում է, պարոնայք երդվյալ ատենակալներ՝ կասեր Մարիա Օստապ Իբրահիմովիչ Բենդեր բեյը: Պաշտոնանկությանն անհրաժեշտ 9-ից 6 ձայնը ինչպես էլ ապահովվի, եթե ապահովվի, բացատրվելու է իշխանության գործադրած ճնշումներով: Ի վերջո՝ չի բացառվում, որ ՍԴ-ն կարող է ԱԺ դիմումը մերժել ու հարցը փակել՝ 50 օր ձգելու փոխարեն: Դա կլինի կլասիկ պատասխան: ՈՒ քանի որ մենք մեր օրենսդրության մեջ չունենք Nobile Officium, վերադառնալու ենք ելակետ: Այս իրավիճակում իրենց լիովին ազատ են զգալու փողոցային խուլիգանները, որ պարբերաբար իրենց անվանում են ակտիվիստներ, ու իրավունք են վերապահում հասարակական պահանջներ ներկայացնել՝ ձվեր նետելով կամ ջարդուփշուրի տեխնոլոգիայով: Հրայր Թովմասյանի քրոջ՝ Անժելա Թովմասյանի «Հայելի» խմբագրատան վրա հարձակումը ոչ թե ճնշման կամ նախազգուշացման փորձ էր, այլ անհեթեթ վանդալիզմ, որ գործում է ի վնաս իշխանության ու վկայում նրա թուլությունը, որ չի կարողանում ապահովել լրատվամիջոցների համար գործունեության նորմալ պայմաններ՝ մամուլի ազատության ու անկախության մասին համամարդկային մակարդակով հայտարարություններին հակառակ:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Անցած շաբաթ շատերը հավեսով անդրադարձան Սոչիում ՌԴ ԱԳ նախարարի ու Ադրբեջանի նախագահի հայտարարություններին Արցախի հարցով բանակցությունների ու Արցախի պատկանելության թեմայով, համարյա աննկատ մնաց տեղեկությունը, որ «Ռոսատոմը» Բաքվին առաջարկել է մեծ հզորության ԱԷԿ կառուցել: Հայտարարությունն արել է «Ռոսատոմի» ղեկավար Ալեքսեյ Լիխաչովը՝ Պուտինի ու Ալիևի հանդիպումից հետո: Լիխաչովն ընդգծել է, որ Ադրբեջանը ունեցել է ԱԷԿ կառուցելու ծրագրեր, Պուտինն առաջարկել է վերադառնալ այդ հարցին և դառնալ միջուկային երկրների ակումբի անդամ: Սա շատ ավելի կարևոր հարց է, քան կանդամակցի՞ Ադրբեջանը ԵԱՏՄ-ին կամ ՀԱՊԿ-ին, որ այդքան ակտիվ հոլովվում էր: ՈՒ սա շատ ավելի վտանգավոր է, քան Ռուսաստանի ու Ադրբեջանի ռազմատեխնիկական համագործակցությունը, որովհետև շանս է տալիս Ադրբեջանին միջուկային զենք ունենալու, թեկուզ՝ «կեղտոտ» ու անլեգալ, բայց՝ կրակող: ԱԷԿ-ը կարևորագույն ռազմավարական օբյեկտ է, որ ունի նաև պաշտպանական ֆունկցիա: Համենայն դեպս՝ Հայաստանի դեմ մեծ պատերազմը կանխարգելելու: Դա մեր բնական առավելությունն է Ադրբեջանից, որ Ռուսաստանը ուզում է վերացնել: Այս հարցը պիտի լիներ թե ՀՀ Անվտանգության խորհրդի, թե հասարակական-քաղաքական քննարկումների առանցքում, ոչ թե ով կլինի ՍԴ նախագահ: Հայաստանը կարող է ապրել և առանց ՍԴ-ի: Այդպես էլ չսովորեցինք գլխավորն ու երկրորդականը տարբերել: Իսկ հիմա խաղում ենք WCIT-2019:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ