Վետոն քաղաքական կատեգորիա է
04.10.2019 | 00:26
«Ժամանակն իր շավղից դուրս է սայթաքել, օ՜, բա՛խտ իմ դժխեմ, ինչու՞ ծնվեցի, որ հենց ե՞ս ուղղեմ»,- 419 տարի առաջ հարցրել է Շեքսպիրի Համլետը։ Գուշակեք՝ ո՞վ կարող է այս հարցն այսօր ինքն իրեն ուղղել: Հերթ կանգնածներին կանխավ ասեմ՝ հարցը անձնական չէ, գլոբալ է: Իսկ գլոբալ այսօր մի մարդ կա Հայաստանում: Հետհեղափոխական Հայաստանում: ՈՒ բախտը նրա հետ չար կատակներ է խաղում: Իսկ գուցե ոչ էլ բախտը, հենց ինքն է կատակում: Որովհետև… Ժամանակն իր շավղից դուրս է սայթաքել: Նորից:
Հոկտեմբերի 2-ին Երևանում ԵԱՏՄ Բարձրագույն տնտեսական խորհրդի նիստն էր: 2019-ին Հայաստանն է նախագահում ԵԱՏՄ-ում, ու դա նույնպես բախտի չար կատակ է, որովհետև 2019-ին ՀՀ վարչապետը Նիկոլ Փաշինյանն է: Ճիշտ ու ճիշտ այն Նիկոլ Փաշինյանը, որ կյանքի ընդդիմադիր հատվածում չէր ընդունում ԵԱՏՄ-ն, իսկ իշխանական հատվածում… զարգացնում է: Գուցե սրտանց, գուցե՝ ակամա:
Տեղեկատվության հորձանքից առանձնացնենք մի քանի դրվագներ:
Երևանում էր Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն: Նիկոլ Փաշինյանի հետ հանդիպմանը Բատկան ասել է, որ եթե անգամ Հայաստանը հրաժարվի իրենց հետ համագործակցել, «մենք միևնույն է, կպնդենք, որ մենք լինենք շատ մտերիմ, բարեկամ պետություններ, և Դուք պետք է միշտ իմանաք, որ մենք միշտ պատրաստ ենք Հայաստանի մեջքին կանգնել»: Հետո ինքն էլ իր ասածին չի հավատացել ու բացատրել է. «Այդպես է ստացվել, որ Դուք իմ շատ լավ ընկերն եք, և Ադրբեջանի նախագահը դեռ վաղ ժամանակներից լավ ընկեր է: Եվ ի՞նչ կարող եմ ես անել՝ ես շատ լավ եմ վերաբերվում և Հայաստանին, և Ադրբեջանին, և Ադրբեջանի ղեկավարությանը այն ժամանակներից, երբ դեռ Հեյդար Ալիևն էր նախագահ, մենք նրա հետ ենք սկսել աշխատել: Ձեզ հետ նույնպես լավ հարաբերություններ ունենք: Դուք մի անհանգստացեք, որ մենք որևէ մեկի հետ բարեկամություն կանենք՝ ընդդեմ Հայաստանի: Բացարձակապես ոչ: Եկեք Բելառուս, ցույց տվեք՝ ինչ է ձեզ պետք, մենք պատրաստ ենք աշխատել՝ ի շահ Հայաստանի»: Փաստացի՝ Բելառուսի նախագահը ոտքի վրա, ձեռքի հետ Հայաստանին առաջարկում է պահպանել պարիտետը ու պատրաստ է «Պոլոնեզ» վաճառել՝ ինչպես Ադրբեջանին: Դա բելառուսերեն նշանակում է «Հայաստանի մեջքին կանգնել»: Դարավոր պատմությունը ցույց է տալիս, որ Հայաստանին ամենից շատ հարվածել են մեջքից: Դա, հարկավ, Բատկային չի վերաբերում: Ոչ էլ ՀԱՊԿ-ում Զաս խաղալուն, ոչ էլ…ո՞ր մեկն ասեմ:
Համարյա մի օր, բայց ոչ գիշեր Երևանում էր ՌԴ նախագահը և երկու անգամ հանդիպեց Նիկոլ Փաշինյանին՝ մի անգամ «Դվինում», մի անգամ «Զվարթնոցում», իսկ իր տարածքում՝ ՌԴ դեսպանատանը, հանդիպեց Բելլա Քոչարյանի հետ: Ֆեյսբուքասեր Նիկոլ Փաշինյանը հասցրեց ֆիքսել. «Փայլուն զրույց ունեցանք ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ: Մեր ռազմավարական հարաբերությունները դինամիկ զարգացում են ապրում»: ԵԱՏՄ նիտում Վլադիմիր Պուտինն ասաց. «Ձեզ՝ որպես ԵԱՏՄ-ում նախագահողի, ցանկանում եմ շնորհավորել Երևանի գագաթաժողովի արդյունքներով: Դրանք իսկապես լավն են և երրորդ կողմի երկրների հետ կապերի զարգացման տեսանկյունից, և, որ ավելի կարևոր է մեզ համար, ոչ մի խնդիր չի առաջացել, հակառակը, կազմակերպության շրջանակում պետությունների միջև բոլոր համաձայնությունները ձեռք են բերվել: Դուք այն մարդն եք, որ ներդրել է առավելագույն ջանքեր՝ նման արդյունավետ աշխատանքի համար: Դրա համար ես ցանկանում եմ Ձեզ ոչ միայն շնորհավորել, այլ նաև շնորհակալություն հայտնել»։
Գազի գի՞նը: Մի հարցրեք: Պուտինը Փաշինյանին պաշտոնական այցով հրավիրել է ՌԴ: Փաստացի՝ Պուտինը եկավ ու գնաց, հարցը մնաց: Իսկ նրա ելույթը ԵԱՏՄ գագաթաժողովում ընթացիկ ձանձրալի հաշվետվություն էր, որ նույնիսկ չէր արձագանքում Բելառուսի ու Ղազախստանի նախագահների անատամ քննադատությանը: ՌԴ նախագահը հիշեցրեց։ «Մեր միության առջև ծառացած են նոր, մասշտաբային խնդիրներ: Կարծում ենք՝ անրաժեշտ է հատուկ ուշադրություն դարձնել ապրանքների և ծառայությունների, առևտրի ոլորտում խոչընդոտների վերացման ուղղությամբ համակարգային աշխատանքին» և «Ընդհանուր էլեկտրաէներգետիկ տարածությունը պետք է ձևավորվի գազի, նավթի ու նավթամթերքի միութենական շուկայի հետ՝ 2025-ին: Առաջին հերթին անհրաժեշտ է ավարտել անդամ երկրների օրենսդրությունների միասնականացումը գազի մատակարարման ու փոխադրման ոլորտում»:
Սա ամենահիասթափեցնող հայտարարությունն էր, այսինքն 6 տարի ինձ չանհանգստացնեք մանր-մունր հարցերով, գնացեք, ձեր գործն արեք: Գրեթե ի հեճուկս Տիգրան Սարգսյանի, որ շարում էր չլուծված ու չլուծվող հարցերը:
Իբրև նախագահ առաջին անգամ Երևանում էր Կասիմ Ժոմարտ Տոկաևը:
Ղազախստանի նախագահը հաստատեց. «Մեր երկիրը Հայաստանի հետ տարբեր ոլորտներում համագործակցությունը զարգացնելու մեծ ցանկություն ունի»:
Փաշինյանը Տոկաևին պաշտոնական այցով հրավիրեց Հայաստան: Հրավերը սիրով ընդունվեց: Այսքանը:
Իբրև հրավիրյալ երկրի նախագահ Երևանում էր ԻԻՀ նախագահ Հասան Ռոհանին: «Մենք պատրաստ ենք Ձեր կառավարության հետ շարունակել աշխատանքները` նոր ծրագրեր մշակելու և կյանքի կոչելու նպատակով, ընդլայնել գազ-էլեկտրաէներգիայի դիմաց ծրագրի ծավալները: Պատրաստակամ ենք Հայաստանում գազի, քամու և արևի միջոցով էլեկտրաէներգիայի արտադրության ծրագրերի իրականացմանը: Մենք շահագրգռված ենք էներգետիկայի ոլորտում տարածաշրջանային նախագծերի կյանքի կոչմամբ և ենթակառուցվածքների զարգացմամբ»: Իրանը հետաքրքրված է Հայաստանի հետ համագործակցությամբ տրանսպորտային ենթակառուցվածքների ոլորտում, այդ թվում` ճանապարհաշինական ծրագրերում ներգրավվելով: Հասան Ռոհանին ընդգծեց, որ վարչապետ Փաշինյանի գլխավորած թիմի` Հայաստանի կառավարության ղեկավարումը ստանձնելուց հետո առևտրաշրջանառության ծավալները զգալիորեն աճել են, համատեղ ծրագրերը շարունակում են հաջողությամբ կյանքի կոչվել: Իրանը պատրաստակամ է քննարկել Մեղրիի հէկի կառուցման ծրագիրը կյանքի կոչելու գործընթացը, ընդլայնել երկկողմ կապիտալ ներդրումների, ազատ առևտրի գոտիների միջոցով առևտրաշրջանառության ծավալները, Պարսից ծոցը Սև Ծովին միացնելու տրանզիտային ուղիները: Այսինքն՝ Իրանն ասում է այն, ինչ միշտ ասել է, իսկ ո՞վ է անելու: ԵԱՏՄ Բարձրագույն խորհրդի նիստում Հասան Ռոհանին նշեց, որ Իրանը հակված է դիվերսիֆիկացնել տնտեսական հարաբերությունները, և ընդգծեց` Իրանի և ԵԱՏՄ-ի միջև ազատ առևտրի համաձայնագրի ստորագրումը քայլ է դեպի բազմակողմանի առևտրային կառույցների ամրապնդում: «Իրանի աշխարհագրական դիրքը թույլ է տալիս տարանցում տարբեր ուղղություններով: Մենք ձգտում ենք օգտագործել այդ հնարավորությունները նպաստելու մեր երկրի տնտեսության, ինտեգրացիոն գործընթացների կայուն զարգացմանը: Խոշոր ներդրումներով ձևավորվել են տարբեր երկաթգծային և ավտոմոբիլային միջանցքներ՝ թեթևացնելու տրանզիտային փոխադրումների գործընթացը: ԵԱՏՄ-ն կարող է իր հնարավորություններն իրացնել տրանսպորտային ոլորտում սերտ համագործակցության պարագայում: Իրանը պատրաստ է առաջարկել լայն հարթակ տարբեր ուղղություններով: Ես հրավիրում եմ ԵԱՏՄ-ի ներդրողներին օգտվել առաջարկվող հնարավորություններից: Առաջարկում եմ ստեղծել աշխատանքային խումբ ինտեգրացիոն հնարավորություններն իրացնելու համար»,-ասաց Իրանի նախագահը: Նա նաև քննադատեց ԱՄՆ-ին, որ օրակարգի հարց չէր, բայց սպասելի էր. Ռոհանին ամենուր է խոսում այդ թեմայով:
Իբրև դիտորդ Երևանում էր Մոլդովայի նախագահ Իգոր Դոդոնը: Նա Փաշինյանին պաշտոնական այցով հրավիրեց Քիշնև: «Մոլդովան հույս ունի, որ բանակցություններ կսկսվեն ԵԱՏՄ-ի ու ԵՄ-ի միջև ազատ առևտրի մեծ գոտու ստեղծման շուրջ»,- ասաց Իգոր Դոդոնը ԵԱՏՄ խորհրդի ընդլայնված նիստում։ Նրա խոսքով՝ Մոլդովան հետաքրքիր փորձ ունի, որ կարող է հետաքրքրել նաեւ ԵԱՏՄ անդամ երկրներին։
Պաշտոնական այցով Երևանում էր Սինգապուրի վարչապետ Լի Սյեն Լունը: «Մենք շատ ուրախ ենք այսօր մասնակցել Եվրասիական տնտեսական Բարձրագույն խորհրդի նիստին: Մենք ուրախ ենք ԵԱՏՄ-ի հետ ստորագրել ազատ առևտրի համաձայնագիր, որը երկու տարվա բանակցությունների արդյունքն է: Մեր խնդիրն էր բանակցությունների շնորհիվ փոխադարձ շահավետ պայմաններ ապահովել երկու կողմերի համար: ԵԱՏՄ-ի հետ այսպիսի համաձայնագիր կնքելը մեկ քայլ առաջ է մեզ համար: ԵԱՏՄ-ն մեծ շուկա է Ասիայի և Եվրոպայի խաչմերուկում, և ունի տնտեսական աճի մեծ հեռանկարներ»,- ասաց նա: Սինգապուրի և Հայաստանի միջև ստորագրվեց ծառայությունների, առևտրի ու ներդրումների համաձայնագիր:
Պաշտոնական մասով՝ այսքանը՝ խիստ հակիրճ: Իսկ ընդհանրապես փակ ու բաց հանդիպումների, ելույթների, ասուլիսների չոր մնացորդում, որքան էլ ցավալի է, ստացվում է, որ իր գոյության 5-րդ տարում ԵԱՏՄ-ն մնում է մեռելածին կառույց տնտեսապես: Փաստացի՝ երևանյան քննարկումները վկայեցին՝ խոսում են, խոսում են, խոսում են, իսկ հարցերը չեն լուծվում: Եվ դա հաստատեց նաև «ԵԱՏՄ տարանցիկ ներուժի զարգացումը» միջազգային կոնֆերանսը իր հրաշալի ելույթներով, որ լսում ենք արդեն 5 տարի: ԵԱՏՄ-ում չի գործում համակարգված տրանսպորտային քաղաքականություն: Վերին Լարսում հայկական բեռնատարների ոդիսականը շարունակվելու է: Չկա էներգակիրների միասնական քաղաքականություն: Փաստացի՝ ԵԱՏՄ-ն ոչ թե տնտեսական, այլ քաղաքական կառույց է, և ընդլայնման քաղաքականությունը դա է հաստատում: Եվրասիական տարածքում, գերազանցապես մուսուլմանաբնակ, քրիստոնյա Հայաստանը անելիք չունի: Մենթալիտետի ու քաղաքակրթական տարբերություն կա, որ թավշե հեղափոխությունից հետո ավելի է խորացել: Հայաստանը հակառակ է ԵԱՏՄ հիմնադիր եռյակի կենսափիլիսոփայությանը, ավանդույթներին, քաղաքական համակարգին: Մենք օտար ենք այդ տարածքում: Դա իրականում Ալիևի հարազատ համակարգային դաշտն է, կառույցում էժան նավթ ու գազի հոտն ավելին է, քան սկզբունքները: 2013-ից ի՞նչ է տվել ԵԱՏՄ-ն մեզ: Մի գազ, որի գինը անընդհատ բարձրանում է: Փոխարենը փակել է եվրոպական ներդրումների ու տեխնոլոգիաների ճանապարհը, որ չի բացվելու, թեկուզ ասոցացման համաձայնագիր կնքվեց ԵՄ-ի հետ: Դա էլ էր քաղաքական խաղ, որ ռեալ համագործակցություն ու ռեալ ֆինանսներ չի բերելու, քանի դեռ կարգավորված չեն ԵՄ-ՌԴ հարաբերությունները: ՈՒստի «Լինե՞լ, թե՞ չլինելը» այսօր էլ խնդիր է, բայց այլևս հարց չկա՝ «Ո՞րն է հոգեպես ավելի ազնիվ», հարցը ֆիզիկական է՝ փող չկա: Իսկ երբ փող չկա, Համլետն էլ չի օգնի, որ «երազներ գան գուցե»:
Թե ոչ, ո՞վ արդյոք կուզեր հանդուրժել
Աշխարհի այնքան նախատինքներին և մտրակներին,
Հարստահարչի անիրավության, մեծամիտ մարդու արհամարհանքին,
Քամահրած սիրո տվայտանքներին, օրենքի բոլոր ձգձգումներին,
Պաշտոնյաների աներեսության, այն հարվածներին,
Որ համբերատար արժանավորը ստանում է միշտ անարժաններից,
Այնինչ կարող էր մարդ իր հաշիվը իր ձեռքով փակել մի մերկ դաշույնով։
Իսկ ընդհանրապես, Շեքսպիրը վկա՝ «Չկա մի սրիկա ամբողջ Դանիայում,
Որ ոչ մի անգամ դավաճան չլինի»։
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Ի՞նչ կապ ուներ վետո՞ն: Ոչ մի կապ, եթե ներսումդ տաբուներ չունես ու չես տարբերում պետությունն ու իշխանությունը, եթե պատրաստ ես, իշխանության վրա մի պստլիկ քար գցելու վեհ նպատակով, պետության հերն անիծել: Բայց սա այնքան հետամնաց հարց է մեր օրերում, երբ վետոն քաղաքական կատեգորիա է, բայց դուրս է մնացել քաղաքականությունից: Օրակարգում այլ հարց է՝ տաբուներ ունեցեք ձեր հոգում ու կյանքում: Տաբուներ, որ տարբերում են պետությունն ու իշխանությունը, սեփական պետությունն ու ուրիշ երկրների իշխանությունը: ՈՒ՝ Շեքսպիր կարդացեք: Դասականները միշտ են ճիշտ ու ժամանակակից:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ