«Միայն կոնկրետ անձից ազատվելու համար ՍԴ հարցին լուծում տալը մեզ համար անթույլատրելի է»
24.01.2020 | 04:57
Արդարադատության նախարարությունը սկսել է սահմանադրական փոփոխությունների մասնագիտական հանձնաժողովի ձևավորման աշխատանքները: Նախարար Ռուստամ Բադասյանը օրերս լրագրողների հետ զրույցում ասել է՝ այնպիսի փոփոխություններ են նախաձեռնելու, որոնք հանրաքվե են ենթադրում: Սահմանադրական փոփոխությունների անհրաժեշտության մասին «հեղափոխական» իշխանությունները հայտարարում էին նախքան իշխանության գալը, բայց փոփոխություններ նոր են միայն նախաձեռնում: Ըստ շրջանառվող լուրերի՝ Մայր օրենքը փոփոխելու որոշում կայացնելը պայմանավորված է Սահմանադրական դատարանի հարցը վերջնականապես լուծելով: «Իրատեսի» հետ զրույցում թեման մանրամասնում է «Լուսավոր Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր, իրավաբան ՏԱՐՈՆ ՍԻՄՈՅԱՆԸ:
-Սահմանադրական փոփոխությունների մասնագիտական հանձնաժողովում ԼՀԿ-ն Դուք եք ներկայացնելու: Ի՞նչ առաջարկներով եք մտադիր հանդես գալ։
-Խմբակցությունում այս կապակցությամբ դեռևս նիստ, քննարկում չենք ունեցել, հետևաբար առայժմ չեմ կարող մանրամասնել, թե ինչ օրակարգով ենք ներգրավվելու աշխատանքներին: Ինչ վերաբերում է սկզբունքային ընդհանուր մոտեցումներին, ապա դրանք վերաբերում են խորհրդարանական համակարգի ներսում պառլամենտական վերահսկողական լծակները արդյունավետ դարձնելուն, գերկենտրոնացած գործադիր իշխանությունից, որ առավել հայտնի է որպես սուպերվարչապետություն, հրաժարվելուն, դատական համակարգում դատավորի անկախության երաշխիքները լիարժեք ապահովելուն և այլն: Սրանք պետք է լինեն հիմնական ուղղությունները, և այս կոնտեքստում պետք է փորձենք որոշակիացնել այն գործիքները, որ այսօր բացակայում են պառլամենտական արդյունավետ վերահսկողություն իրականացնելու համար: Եթե մեզ հաջողվի համոզել հանձնաժողովի մյուս անդամներին, ապա, բնականաբար, սահմանադրական փոփոխությունները հենց այս ուղղությամբ էլ կգնան:
-Պարոն Սիմոնյան, ի՞նչ ասել է դատավորի անկախություն: Իշխանություններն այժմ ամենատարբեր պատկերացումներն ունեն այդ անկախության մասին:
-Դժվար է ասել՝ դատավորի անկախությունը սա է ու վերջակետ դնել։ Այն բավական շատ թելերով միմյանց կապված երևույթ է։ Միայն իշխանության կողմից ճնշումը բացառելով՝ դատավորի անկախությունը չենք երաշխավորում։ Այն մի շարք օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ չափանիշներով է պայմանավորված։ Դատավորը պետք է այնքան մեծ սոցիալական երաշխիքներ ունենա, որ արդարադատություն իրականացնելիս ինքն իրեն կաշկանդված չզգա։ Այսօր առկա համակարգը թույլ է տալիս, որ դատավորը, օրինակ, վաստակի այնքան գումար, որքան նախարարը վաստակում է մեկ շաբաթվա ընթացքում։ Այս օբյեկտիվ իրականությունում դատավորն անկախ չի կարող լինել, որովհետև ֆինանսական կախվածության մեջ է։ Հետևաբար, սահմանադրական այնպիսի երաշխիք պետք է ունենանք, որ դատավորի ֆինանսական ապահովության մակարդակը հավասարեցված լինի այլ բարձրաստիճան պաշտոնատար անձանց ֆինանսական ապահովության մակարդակին։ Բացի այդ՝ դատավորի աշխատակազմի, խորհրդականների, օգնականների և այլնի հետ կապված խնդիրներ ունենք։ Իհարկե, կարող է այս հարցերի շրջանակից ոչ բոլորն են տեղավորվում սահմանադրական փոփոխությունների տրամաբանության մեջ, բայց սկզբունքային մակարդակում դրանք պետք է ընդգրկվեն Սահմանադրության մեջ։
-2015-ի սահմանադրական հանրաքվեի ժամանակ այն ժամանակվա ընդդիմությունն ու այսօրվա իշխանությունը բարձրաձայնում էր, թե Սահմանադրությունը կոստյում է՝ կարված Սերժ Սարգսյանի հագով: Փաստացի՝ այսօրվա իշխանությունները մեծագույն սիրով ու հարմարվողականությամբ կրում են այդ կոստյումը, ու ի՞նչ եք կարծում, կամք կունենա՞ն հանելու այն:
-Հայտարարությունների մակարդակով կամ մեզ հետ մասնավոր զրույցներում նրանք «կոստյումը» հանելու համաձայնության նշաններ ցույց են տվել, բայց գործնականում այդ վստահությունը ես չունեմ: Համենայն դեպս, հույս ունեմ, որ հանձնաժողովն ի վերջո կհասկանա, որ չի կարելի երկիրը խորհրդարանական հանրապետություն հռչակել, բայց գերկենտրոնացված գործադիր իշխանություն ունենալ, ինչը, ըստ էության, դեմ է խորհրդարանական հանրապետության տրամաբանությանը: Սրա մասին մենք հայտարարում, բարձրաձայնում էինք դեռևս 2014-15-ին՝ ասելով, որ 2015-ի սահմանադրական փոփոխությունները ոչ թե բարեփոխում, այլ չարափոխում են կառավարման համակարգի տեսանկյունից, որովհետև նպաստ չեն բերում ժողովրդավարության արդյունավետ իրականացմանը:
-«Հայ ազգային կոնգրես» կուսակցությունը, օրինակ, առաջարկում է վերադառնալ կիսանախագահական կառավարման մոդելին:
-Չի կարելի 5-10 տարին մեկ կառավարման մոդել փոխել, որովհետև դա սթրես է պետական կառավարման ինստիտուտների ու հասարակության համար: Պետք է կարողանալ ունեցածը կատարելագործել: Տեսական մակարդակով կարող ենք բանավիճել՝ կիսանախագահակա՞նն է ավելի լավ, նախագահակա՞նը թե՞ խորհրդարանականը, բայց գործնականում լավագույնն այն է, ինչը լավ է աշխատում: Իսկ լավ աշխատելու համար այդ համակարգը պետք է աշխատող գործիքներ ունենա: Հիմա եթե 2015-ին ընտրվել է խորհրդարանական կառավարման համակարգը, եկեք դրա ներսում կարողանանք փնտրել լավագույն այն գործիքները, որոնց միջոցով ավելի արդյունավետ կիրականացվի ժողովրդի իշխանությունն ու մեր հետապնդած նպատակներին ավելի կարճ ժամանակում կհասնենք: Այսինքն, համակարգն անընդհատ փոխելու փոխարեն պետք է եղածը կատարելագործել:
-Նրանց բերած հիմնական փաստարկներից մեկն էլ այն է, որ 2015-ին սահմանադրական փոփոխությունները ոչ լեգիտիմ են եղել:
-Մենք էլ ենք պնդում, որ 2015-ի սահմանադրական փոփոխությունները ոչ լեգիտիմ էին, ու իշխանություններն էլ ոչ լեգետիմ էին, բայց միայն անընդհատ կառավարման մոդել փոխելն ու պետությունը սթրեսի ենթարկելը կարծում եմ ճիշտ չէ: Տեսեք՝ հինգ տարիների ընթացքում պետական համակարգն ադապտացվել ու հարմարեցվել է խորհրդարանական կառավարման համակարգին, հիմա եթե որոշենք, որ նախագահական կամ կիսանախագահական մոդելին ենք գնում, ապա 10 տարի է պետք նորից ադապտացման գործընթացին անցնելու համար: Կարծում եմ՝ մեր առջև ծառացած խնդիրները լուծելու համար եղած ռեսուրսները նորից կառավարման համակարգ փոխելու վրա ծախսելը խելքին մոտ չէ:
-Դեկլարատիվ բնույթից զատ` գործնականում դարձե՞լ ենք խորհրդարանական երկիր:
-Հռչակագրային մակարդակում, ճիշտ նշեցիք, խորհրդարանական ենք, բայց գործնականում, ինքներդ էլ տեսնում եք, ՀՀ-ում ամեն ինչ կախված է մեկ մարդու կամքից, և այդ մեկ մարդը վարչապետն է: Այդպես չի լինում խորհրդարանական երկրում: Խորհրդարանական երկրում խորհրդարանն է թիվ մեկ քաղաքական մարմինը, որտեղ որոշումները կայացվում են, իսկ գործադիր մարմինն ու վարչապետն այդ որոշումները կիրառողն են: Հիմա կարծես հակառակ տրամաբանությունն է գործում. կառավարությունում որոշումը կայացվում է, ու դա պարտադրվում է Ազգային ժողովին:
-Ըստ շրջանառվող լուրերի՝ սահմանադրական փոփոխությունները, առաջին հերթին, Սահմանադրական դատարանի հարցը վերջնականապես լուծելու նպատակ ունեն:
-Մեր վերաբերմունքը բազմիցս արտահայտել ենք այդ առումով: Մենք ինստիտուցիոնալ մոտեցման կողմնակից ենք, դեմ ենք, որ անձով պայմանավորված փոփոխությունների ենթարկվի ամբողջ ինստիտուտը: Փոփոխություններից հետո անձը կարող է զրկվել աշխատանքից կամ ոչ, նրա լիազորությունները կավելանան կամ ոչ, բայց խոսքը ինստիտուտի մասին է: Եթե ՍԴ-ն պետք է վերացնենք զուտ այն պատճառով, որովհետև չենք ուզում, որ նրա նախագահը կոնկրետ անձ լինի, բնականաբար դրան դեմ ենք: Եթե ՍԴ-ի լիազորություններն ավելի ենք արդյունավետ դարձնում, ու դա պետականաշինությանն օգուտ է բերելու, ապա եկեք մտածենք դրա վերափոխման մասին՝ անկախ նրանից, թե դրանից ով կշահի կամ կտուժի: Պետական մտածողության դրսևորում պետք է լինի այս հարցում, պետական մտածողությամբ պետք է վերափոխենք բոլոր ինստիտուտները: Չգիտեմ, թե ՍԴ հարցի լուծման համար նրանք ինչ տարբերակ են առաջարկելու, բայց եթե այնպիսի առաջարկ լինի, ինչպիսին մենք ենք պատկերացնում, ապա դեմ չենք լինի: Ցանկացած լուծում պետք է նպաստի ՍԴ-ի՝ որպես ավելի ուժեղ կառույցի կայացմանը: Միանշանակ դեմ կլինենք, եթե նրանց բերած տարբերակը պայմանավորված լինի մեկ անձի աշխատել-չաշխատելու հանգամանքով միայն:
Զրույցը` Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ