Պաղեստինա-իսրայելական հակամարտության գեոէկոնոմիկան-2

Սկիզբը՝ այստեղ

Կհանգեցնի՞ պաղեստինա-իսրայելական պատերազմը միջազգային նավթային ճգնաժամի: Շատերի կարծիքով՝ դրա հավանականությունը բավականին բարձր է: Զուգահեռներ են անցկացվում 1973 թ. արաբա-իսրայելական 4-րդ պատերազմի հետ, որի հետևանքով համաշխարհային նավթի շուկան հայտնվեց 20-րդ դարի ամենածանր ճգնաժամի պայմաններում:

Սակայն այսօր Պաղեստինի ու Իսրայելի միջև մղվող պատերազմն ունի մի շարք որակական տարբերություններ, որոնք դեռևս թույլ չեն տալիս նոր էներգետիկ ճգնաժամի մասին խոսել:

1. Այսօր արաբական աշխարհն այնքան կոնսոլիդացված չէ, ինչպես 1960-1970-ականներին: Իսրայելին օգնություն ցուցաբերող Արևմուտքին զսպելու նպատակով 1973 թ.-ին ՕՊԵԿ-ի արաբական անդամ երկրները առաջին անգամ կիրառեցին այսպես կոչված «նավթային զենքը»՝ արդյունահանման ծավալների կտրուկ կրճատման ու, հետևաբար, գնի գրեթե կրկնակի բարձրացման տեսքով: (Երեկ Քաթարը հայտարարեց, որ կսահմանափակի հեղուկացված գազի արտահանումը, եթե Իսրայելը շարունակի ռմբակոծել Գազան, սակայն ժամեր անց հերքեց դա):

2. Ի տարբերություն 1973 թ.-ի ճգնաժամի՝ այսօր գործում է ՕՊԵԿ-ին որոշակի հակակշիռ ապահովող կազմակերպություն՝ Միջազգային էներգետիկ գործակալությունը, որը կոչված է պաշտպանել նավթ ներկրող երկրների շահերը: 1974 թ.-ին ստեղծված գործակալության առանցքային գործառույթներից է նավթի ռազմավարական պաշարների ձևավորումն ու կառավարումը՝ որպես միջազգային էներգետիկ անվտանգության բարձիկ: Ռեզերվներըը բացվել են մի քանի անգամ՝ Պարսից ծոցի պատերազմի, Լիբիայում քաղաքացիական պատերազմի, «Քաթրին» և «Ռիտա» փոթորիկների, ինչպես նաև վերջին շրջանում՝ ուկրաինական դեպքերով պայմանավորված նավթի պակասորդի ժամանակ: Ու թեև այս պահին պաշարներն էապես կրճատվել են (հաշվի առնելով Ռուսաստանի ու Սաուդյան Արաբիայի կողմից որդեգրված արդյունահանման կրճատման քաղաքականությունը), այնուամենայնիվ, դրանք դեռևս կարևոր զսպող գործոն են հանդիսանում: Չմոռանանք, որ ռազմավարական պաշարներ ունի նաև Վաշինգտոնը:

3. Միջազգային նավթային ճգնաժամ կարող է սկսվել այն դեպքում, եթե Իրանն ուղիղ մասնակցություն ունենա ռազմական գործողություններին: Դա կնշանակի լարվածության էական աճ Պարսից ծոցում ու, մասնավորապես, Հորմուզի նեղուցում, որով անցնում է աշխարհում սպառվող նավթի մոտ 25%-ը:

Ինչ վերաբերում է գազի շուկային, ապա ճգնաժամային միտումներն այստեղ, թերևս, ավելի հստակ են:

Շարունակելի

Վահե Դավթյան

Մեկնաբանություններ