ՆԱՏՕ-ի ԱԳ նախարարների նիստում Թուրքիան հայտնվել է մեկուսացման մեջ

ՆԱՏՕ-ի ԱԳ նախարարների վիրտուալ հանդիպմանը ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն քննադատել է Թուրքիային՝ մեղադրելով Անկարային, որ լարում է առաջացնում դաշնակիցների հետ Միջերկրական ծովում ու Կրեմլին նվեր արեց՝ գնելով ռուսական զենիթային համակարգեր:

Ի պատասխան՝ Թուրքիայի ԱԳ նախարար Մևլութ Չավուշօղլուն մեղադրեց Պոմպեոյին, որ զանգահարել է եվրոպացի դաշնակիցներին ու համոզել միավորվել Թուրքիայի դեմ, առանց մտածելու՝ անցել է Հունաստանի կողմը տարածաշրջանային կոնֆլիկտներում ու հրաժարվել Անկարային վաճառել Patriot համակարգերը: Չավուշօղլուն մեղադրել է ԱՄՆ-ին նաև Սիրիայում քուրդ «ահաբեկչական» խմբավորումներին աջակցության մեջ և ընդգծել, որ ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան խորացրել են կոնֆլիկտը Լեռնային Ղարաբաղում՝ աջակցելով Հայաստանին, արդյունքում՝ Ադրբեջանը հաղթեց՝ Թուրքիայի աջակցությամբ: Լեզվակռիվը, որ հաստատել են դաշնակիցների բազմաթիվ պատվիրակություններ, տեսակոնֆերանսի ժամանակ էր, որտեղ քննարկվում էր նոր զեկույցը, թե ինչպես պետք է ՆԱՏՕ-ն գործի առաջիկա տասնամյակներում: Ամենայն հավանականությամբ՝ դա ՆԱՏՕ-ի ԱԳ նախարարների մակարդակում Մայք Պոմպեոյի մասնակցությամբ վերջին նիստն էր: Որոշ դիվանագետներ ենթադրում են, որ Պոմպեոն վճռել է օգտագործել հնարավորությունը՝ բարդացնելու ընտրված նախագահ Ջո Բայդենի վարչակազմի կյանքը:

Արտաքին հարաբերությունների փորձագետների նոր զեկույցը պատվիրվել է, երբ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնն անցյալ տարի բողոքեց դաշնակիցների կոնֆլիկտներից՝ ներառյալ Թուրքիային, հայտարարելով, որ այլյանսի ուղեղը մահացել է: Զեկույցը դաշնակիցներին կոչ է անում «օրինակելի վարքագծի կոդեքսը պահպանելու պատասխանատվություն ստանձնել» և «դիտարկել Ժողովրդավարական կայունության առաջավոր փորձի կենտրոնի ստեղծման հնարավորությունը՝ առանձին դաշնակիցների աջակցելու համար»: Որոշ դաշնակիցներ աջակցեցին Պոմպեոյին և Թուրքիայի դեմ հանդես եկան: Ֆրանսիայի ԱԳ նախարար Ժան ԻՎ Լե Դրիանը՝ դատապարտելով Անկարայի վարքագիծը՝ հայտարարեց, որ ալյանսի համերաշխությունն անհնար է, եթե Թուրքիան շարունակի կրկնօրինակել Ռուսաստանի ագրեսիվ ինտերվենցիոնիզմը: Հանդիպման ավարտին Թուրքիան ալյանսի 30 անդամների մեջ մնացել էր մեկուսացած: Չավուշօղլուի երկրորդված կոչը ՆԱՏՕ-ին՝ մասնակցել Լիբիայի քաղաքացիական պատերազմին, դաշնակիցները մերժեցին՝ մեղադրելով Թուրքիային կոնֆլիկտը սրելու մեջ՝ զենք և վարձկաններ ուղարկելով հաջակցություն Տրիպոլիի ազգային համաձայնության կառավարության:

Երբ Չավուշօղլուն մեղադրեց Պոմպեոյին ու ԱՄՆ-ին մաքսիմալիստական դիրքորոշման մեջ Արևելյան Միջերկրականի կոնֆլիկտներում հօգուտ Հունաստանի հույն ԱԳ նախարար Նիկոս Դենդիասն առարկեց, որ եթե Հունաստանի դիրքորոշումը մաքսիմալիստական է, մաքսիմալսիտական է միջազգային իրավունքը: Թուրքիան արդեն երկար տարիներ կոշտ դիմակայության մեջ է դաշնակիցների հետ՝ լինելով ռազմական առումով ՆԱՏՕ-ի ամենաագրեսիվ անդամ և ապացուցելով, որ ի վիճակի է հասնել իր նպատակներին: Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը հաշտարար դատավորի դեր է խաղացել ոչ միայն Լիբիայում, այլև Սիրիայում, որտեղ Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ գտել են Բաշար Ասադի իշխանությունը պահպանող լուծում: Առավել էական է, որ Թուրքիան օգնեց Ադրբեջանին հաղթել երեք տասնամյակ ձգվող կոնֆլիկտում Հայաստանի հետ Լեռնային Ղարաբաղի պատճառով, որտեղ Բաքուն տիրացավ վիթխարի տարածքների: ՆԱՏՕ-ի դիվանագետների խոսքով՝ Չավուշօղլուն ոչ միանշանակ կարծիք հայտնեց Գերմանիայի մասին՝ միաժամանակ գովաբանելով Բեռլինին «ազնիվ միջնորդ» լինելու համար Միեջերկրականի կոնֆլիկտը հարթելու փորձի մեջ և մեղադրելով գերմանացիներին «ծովահենության» մեջ, երբ գերմանացի ռազմածովայինները բարձրացել էին թուրքական նավ՝ կասկածելով զենքի առևտրի մեջ: Գերմանիան գործել է ԵՄ ղեկավարության տակ գտնվող սպառազինության վերահսկողության առաքելության շրջանակներում:

Մամլո ասուլիսում ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարոտուղար Յենս Ստոլտենբերգը շրջանցեց Պոմպեոյի ու Չավուշօղլուի բանավեճը՝ նշելով, որ Աթենքի ու Անկարայի միջև լարումը օգնեց թուլացնել ՆԱՏՕ-ի «կոնֆլիկտների լուծման մեխանիզմը»: «Մենք տեսանք՝ ինչպես կոնֆլիկտների լուծման մեխանիզմը օգնեց նվազեցնել միջադեպերի և դժբախտ դեպքերի ռիսկը»՝ ասաց Ստոլտենբերգը՝ հավելելով, որ «հիմնական խնդիրը դա չի լուծում»: Նրա խոսքով՝ դա կախված է Գերմանիայի ղեկավարությամբ միջնորդական ջանքերից և «Հունաստանի ու Թուրքիայի քաղաքական կամքից»:
Ջակոպո Բարիգացի, Դևիդ Գերշենհորն, Նեկտարիա Ստամուլի, Ռիմ Մոմտազ,
Politico

Հ.Գ. ՆԱՏՕ-ի ԱԳ նիստում Թուրքիայի մեկուսացման մեջ հայտնվելը բնավ կառավարելի չի դարձնում նրա՝ իբրև ալյանսի անդամի վարքագիծը: Փաստացի՝ ՆԱՏՕ-ն ունի ոչ միայն ալյանսի անդամի անկառավարելիության, այլև՝ կառույցի գաղափարների ու քաղաքականության վարկաբեկման փաստ, որը չի կարողանում կարգավորել: ՆԱՏՕ-ի կանոնադրությամբ նախատեսված չէ ալյանսից վտարում, Թուրքիան կարող է կամավոր հեռանալ, ինչպես ժամանակին արել է Ֆրանսիան, բայց ՆԱՏՕ-ից դուրս գալը չի բխում Թուրքիայի շահերից, ու իրենց հետագա քաղաքականության մեջ ալյանսի անդամները պետք է գտնեն Անկարային սանձելու քաղաքական կամ ռազմական լուծում, այլապես Թուրքիան ՆԱՏՕ-ին ներքաշելու է ոչ միայն տարածաշրջանային, այլև ավելի մեծ պատերազմների մեջ:
Al Arabiya-ն նոյեմբերի 26-ին հաղորդել էր, որ Եվրախորհդրարանի պատգամավորները կոչ են արել ԵՄ-ին միասնական դիրքորոշում պահպանել Թուրքիայի անօրինական գործողությունների դեմ և ի պատասխան սահմանել կոշտ պատժամիջոցներ: Եվրախորհրդարանի պատգամավորները դատապարտել են Թուրքիայի անօրինական գործունեությունը Կիպրոսում՝ ընդգծելով, որ Կիպրոսի օկուպացված մասում Վարոշի լողափը բացելու որոշումը խարխլում է Կիպրոսի խնդրի համընդգրկուն լուծման հեռանկարը: Նրանք նշել են նաև, որ Թուրքիայի անօրինական ու միակողմանի գործողությունները Արևելյան Միջերկրականում ոտնձգություն են ԵՄ անդամ Հունաստանի ու Կիպրոսի ինքնիշխանության դեմ:

Եվրախորհրդարանը ձայների բացարձակ մեծամասնությամբ բանաձև է ընդունել՝ կոչ անելով պատժամիջոցներ սահմանել Թուրքայի դեմ: Բանաձևը ԵՄ դեկտեմբերի 10-ի սամիթից առաջ կոչ է անում անհապաղ պատժամիջոցներ ընդունել Թուրքիայի դեմ Կիպրոսի խնդրում իր դիրքորոշման և Արևելյան Միջերկրականում անօրինական գործունեության պատճառով:
Եվրոպայի ղեկավարները դատապարտել են թուրք-կիպրացիների կողմից Վարոշի լողափը բացելը և նախազգուշացրել են, որ «տարածաշրջանում նոր իրականության ստեղծումը խարխլում է կիպրական խնդրի համընդգրկուն լուծման հեռանկարը»: Նրանք կոչ են անում միասնական դիրքորոշում պահպանել Անկարայի անօրինական ու միակողմանի գործողությունների դեմ և պատժամիջոցներ սահմանել կոնկրետ անձանց դեմ:
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը փորձում է մեղմել իր դիրքորոշումը՝ ընդգծելով, որ իր երկիրը Եվրոպայի անբաժան մաս է: Ֆրանսիայի ԱԳ նախարար Ժան Իվ Լե Դրիանը հայտարարել է, որ թուրքերը դաս կառնեն միայն գործողություններից, ոչ թե խոսքերից: Թուրքիան շարունակում է գործողությունները, որ եվրոպացիները համարում են սադրիչ: Նոյեմբերի 24-ին թուրքերը հայտարարեցին, որ իրենց են վերապահում Էգեյան ծովում զորավարժությունների իրավունքը՝ մեղադրելով Աթենքին հունական որոշ կղզիների «ապառազմականացված կարգավիճակը» խախտելու մեջ՝ այդ թվում՝ Խիոսի, Սամոսի ու Լեմնոսի: Նրանք հղում են անում 1923-ի Լոզանի ու 1947-ի Փարիզի պայմանագրերին: Դա զայրացրեց Աթենքին, որ պարբերաբար մեղադրում է Անկարային Էգեյան ծովում ու Արևելյան Միջերկրականում սադրանքների մեջ:
Թուրքիայի ու Եվրոպայի տարբերությունը մեկն է՝ Եվրոպան միայն սպառնում ու նախազգուշացնում է, Թուրքիան հարձակվում ու տիրում, հետո Եվրոպան դատապարտում է ու հաշտվում: Իհարկե, դա Անկարային մղում է նոր սադրանքների, իսկապես ոչ միայն ՆԱՏՕ-ի ուղեղն է մահացած, այլև եվրոպական անվտանգության մեխանիզմը չի գործում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ