Երբ հատվում են զուգահեռները

Որքան էլ տարօրինակ է՝ այս տարի ոչ ոք չէր խոսում թեժ ամռան մասին, աշխարհացունց հանրահավաքներ ու համաժողովրդական շարժումներ չէր խոստանում: Քաղաքական ուժերը ավելի շատ զբաղված են ինքնակարգավորմամբ և դաշտում իրենց տեղը հեռանկարում ամրապնդելու գործով, որ հանդարտ ու ավելի շատ գրասենյակային, քան փողոցային աշխատանք է: Անկախ նրանցից, ամառը թեժ է ստացվում ու թեժ է ստացվում հենց փողոցում: Առայժմ լոկալ հարցերով՝ «Նաիրիտ»-ի, որի վերաբերյալ որոշվեց աշխատակիցների աշխատավարձերը մեկ ամսում վճարել, իսկ վերագործարկումը հայտարարվեց օրակարգային խնդիր: ՀԷՑ-երի հարցը ևս մնում է օրակարգում, ավելի ճիշտ՝ էլեկտրաէներգիայի թանկացման: ՀԷՑ-երի հարցը շատ ավելի խորքային է, և եթե սեփականատիրոջ փոփոխություն ունի հիմքում, դեռ չի բարձրաձայնվում պաշտոնապես: Իսկ էլեկտրաէներգիան կթանկանա յոթ դրամով՝ ինչպես Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովի նախագահ Ռոբերտ Նազարյանն է ասում: Այսօր Ազգային ժողովում խորհրդարանական լսումներ են նույն հարցով: «Ո՛չ թալանին» քաղաքացիական նախաձեռնությունը կոչ է անում շարունակել պայքարը և ոչ թե թանկացումը կանխելու, այլ էժանացման խնդիր է դնում: Արագածոտնի մարզի Օհանավան, Կարբի և ՈՒշի գյուղերի բնակիչները մի քանի օր առաջ Օհանավանում հանրահավաք էին անում ու պատրաստվում մեծ խմբով հասնել Երևան՝ իրենց բողոքի ձայնը մայրաքաղաքում բարձրացնելու։ Այդպես էլ մնում է անհասկանալի՝ եղե՞լ են չարաշահումներ ՀԷՑ-երում, թալան եղե՞լ է, վատ կառավարում եղե՞լ է: Եվգենի Բիբինը եկավ խորհրդարան, և պատգամավորների հետ նրա հանդիպումից պարզ դարձավ, որ փոխադարձ մեղադրանքներ են հնչել, ու Ռոբերտ Նազարյանն է հիմնական առարկությունները ներկայացրել: Ի՞նչ է ասել Բիբինը, որ այդպես էլ իրավական գնահատական չի տրվում ՀԷՑ-երի իրավիճակին՝ հակառակ էներգետիկայի նախարարի ասուլիսում արված հայտարարության, հակառակ մամուլում համարյա ամեն օր արվող բացահայտումների: Պետական որևէ կառույց այս հարցում չկա, որովհետև չկա քաղաքական որոշում: Իսկ քաղաքական որոշում չկա ու չի լինելու հայտնի պատճառներով: Արդեն իսկ քաղաքական հանդգնություն ու դեմարշ է, որ էլեկտրաէնեգիայի թանկացման դեմ քաղաքացիական ուժերի բողոքները չեն ճնշվում:
Խորհրդարանում էլ արշալույսները խաղաղ չեն: Գարնանային նստաշրջանն ավարտվեց, բայց հունիսի 15-ին կառավարության առաջարկով արտահերթ նստաշրջան կգումարվի: Գլխավոր դատախազի զեկույցի ու բյուջեի կատարողականի, Հանրաքվեի մասին օրինագծի քննարկումները գտնված թեմա էին՝ քննադատության և իրավիճակի միմյանց պարզաբանման համար: Քննադատեցին, վիճեցին ու վիրավորեցին իրար օրակարգի բոլոր հարցերով: Նորությունն այն էր, որ ընդդիմություն-իշխանություն լեզվակռիվը տեղը զիջել է ընդդիմություն-ընդդիմություն լեզվակռվին: Հայաստանը Թուրքիա չէ, խորհրդարանական ընտրություններում հայկական քաղաքական ուժերը հույս չունեն, որ իրենց ներկայությունը Ազգային ժողովում կարող են մեծացնել ՀՀԿ-ի հաշվին, ինչպես եղավ Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի ընտրություններում, ուստի իշխանությանը թողած՝ միմյանց հետ են փորձում մրցակցել: Իսկ իշխանությունը ընդհանրական պատասխան տվեց ընդդիմությանը և հասարակությանը ՏԻՄ ընտրություններով, որոնց ժամանակ պարզվեց, որ որոշակի բնակավայրերում անչափահաս բնակչություն չկա՝ ինչքան մարդ կա՝ այնքան ընտրող: Բայց ընտրությունների արդյունքները չվիճարկվեցին, բոլորն ամեն ինչ գիտեն ու բոլորն ամեն ինչ հասկանում են: ՈՒ դեմ չեն, փաստորեն:
Էլմաուում կայացավ G-7 սամմիթը: Առանց Ռուսաստանի ու Ռուսաստանի դեմ: Պատժամիջոցները վերացնելու հարց չեղավ, եղավ խստացնելու հարց: Սամմիթի նախօրեին կողմերը միմյանց մեղադրեցին ՈՒկրաինայում իրավիճակը սրելու մեջ:
Ինքնահռչակ հանրապետությունների զինված ուժերը և ուկրաինական զորքերը պարբերաբար խախտեցին հրադադարը, նոր զոհեր եղան: «Մենք չենք վերադարձել սառը պատերազմին, բայց մենք չունենք և այն ռազմավարական գործընկերությունը, որ ջանում էինք հաստատել»՝ հայտարարեց ՆԱՏՕ-ի գլխավոր քարտուղար Ենս Ստոլտենբերգը: Մինսկյան համաձայնագրի կատարումը մնում է երկկողմանի պահանջ, որ երկու կողմն էլ չեն կատարում՝ մեղադրելով միմյանց: Ինքնահռչակ հանրապետությունների ղեկավարները հայտարարում են, որ Ղրիմի պես ցանկանում են միանալ Ռուսաստանին, Ռուսաստանը պահանջում է Մինսկի համաձայնագրի կատարում: Արևմուտքն այն կարծիքին է, որ ՌԴ նախագահի բուն նպատակը ԱՄՆ-ԵՄ հարաբերությունները խարխլելն է, Ռուսաստանը համոզված է, որ ՈՒկրաինան առիթ էր, Արևմուտքի նպատակը Ռուսաստանի աճող ներգործությունը աշխարհում կանխելն է: Եվ այս համապատկերում ՌԴ-ի նկատմամբ պատժամիջոցները համարվում են անհրաժեշտ՝ կանխելու ՌԴ-ի հնարավոր առավել ագրեսիվ գործողությունները: ԱՄՆ-ի համար առանցքայինը ոչ միայն պատժամիջոցների պահպանումն է, այլև աշխարհաքաղաքական անորոշությունը տարածաշրջանում, որի հետևանք է դառնում մասնավոր ներդրողների հեռացումը Ռուսաստանից: Թվում է՝ Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը շահագրգռված են ՈՒկրաինայի ճգնաժամի խորացման մեջ: Ռուսաստանն ուզում է թուլացնել ՈՒկրաինան, նույնիսկ պատժամիջոցների ճնշման տակ աշխարհին ցույց տալ իր ուժը և սպասել, թե երբ ճեղքեր կտա արևմտյան ալյանսը: ԱՄՆ-ը կարծում է, որ շարունակվող կոնֆլիկտը թույլ կտա պահպանել պատժամիջոցները և ավելացնել ՈՒկրաինայում զոհվող ռուս զինվորների քանակը, ու աշխարհաքաղաքական սրված իրավիճակում Պուտինի համար դժվար կդառնա ներքին կայունության պահպանումը՝ հավելած տնտեսության վիճակը: Փաստորեն՝ կոնֆլիկտը և ճգնաժամը դառնում են կայուն հավասարակշռության վիճակ:
ՈՒ դա շատ է հիշեցնում Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտը՝ Բիշքեկի հրադադարի համաձայնագրից մինչև այսօր: Բաքու մեկնելուց առաջ Երևան էր եկել Մինսկի խմբի ամերիկացի համանախագահ Ջեյմս ՈՒոռլիքը: Մենակ, առանց մյուս համանախագահների, փոխված էր նաև հանդիպումների ձևաչափը՝ ոչ միայն նախագահի ու արտաքին գործերի նախարարի, այլև պատգամավորների ու քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչների, նաև հարցազրույցների առատությամբ էր նրա այցը առանձնանում: Իհարկե, սենսացիոն լուրեր չկան, բայց միայն ԱՄՆ-ի համանախագահի այցը Երևան, հետո նաև Բաքու, ինքնին խոսուն է, հատկապես եթե համադրենք ԵԱՀԿ գործող նախագահ Իվիցա Դաչիչի հայտարարության հետ, որ Բաքուն բանակցային ձևաչափի փոփոխման խնդիր է դնում՝ Մինսկի ձևաչափում ուզում է տեսնել Թուրքիային ու Գերմանիային: Երևանը, բնականաբար, դեմ է: Ջեյմս ՈՒոռլիքի այցից հայտնի դարձավ, որ նա իր օրակարգում ունի երկու նախագահների հանդիպման կազմակերպումը՝ ժամկետներ նախանշելը և քննարկվելիք հարցերի շրջանակը ձևակերպելը:
Մինսկի խմբի ձևաչափի հնարավոր փոփոխության հարցին նա, իբրև դիվանագետ, բնականաբար, տվեց հույժ դիվանագիտական պատասխան. «Գոյություն ունեցող ձևաչափը ընդունել են կողմերը, և մենք շարունակելու ենք աշխատել այդ ձևաչափում: Եթե կողմերը որոշեն փոխել ձևաչափը, մենք կհարգենք նրանց որոշումը: Սակայն առայժմ մենք կշարունակենք մեր աշխատանքը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափում: Խնդիրը բանակցությունների ձևաչափը չէ, ի վերջո սա մի հակամարտություն է, որի վերաբերյալ որոշումները պետք է կայացնեն երկու երկրների նախագահներն ու ժողովուրդները: Երբ նրանք որոշեն, որ եկել է խաղաղության, բանակցված կարգավորման ժամանակը, մենք պատրաստ կլինենք միջնորդել, նպաստել այդ կարգավորմանը: Սա ձևաչափի հարց չէ, սա քաղաքական կամքի հարց է»: Վերջին ձևակերպումը՝ քաղաքական կամքի մասին, թարգմանաբար նշանակում է, որ հարցը բնավ էլ ձևաչափը կամ ձևաչափի արդյունավետությունը չէ: Եթե ընդունվի Լեռնային Ղարաբաղի հարցը լուծելու որոշում, կլուծվի: Իսկ որ հարցի լուծումը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում տարբեր են տեսնում՝ ակնհայտ է դառնում ավելի ու ավելի: «Միջազգային եվրասիական շարժման» նախագահ, քաղաքագետ Ալեքսանդր Դուգինը, որ Կրեմլի խոսափողի համբավ ունի, նորից ակտիվացել է: Նա հայտարարում է, որ եթե Ադրբեջանը դառնա ԵԱՏՄ անդամ, Ղարաբաղի թեման այլ նշանակություն կստանա, կլինի միջոց՝ ղարաբաղյան հարցում ռեալ առաջընթացի համար: «Այսօր ամբողջ խնդիրն այն է, որ հենց Ռուսաստանը մոտենում է կողմերից մեկին, միանգամից Արևմուտքը սկսում է աջակցել մյուսին, որ Ռուսաստանին դուրս մղի տարածաշրջանից։ Ղարաբաղը աշխարհաքաղաքական այս մեծ հարցում տարադրամ է դառնում և տուժում է: Եթե Հայաստանն ու Ադրբեջանը նույն Եվրասիական տնտեսական միության մեջ լինեն, այդ ռիսկը և ընդհանրապես ապակայունացման վտանգը կարող ենք բացառել»: Դուգինը նաև գծում է ՌԴ-ի նախատեսած ճանապարհը. «Ադրբեջանի կողմից այնքան էլ ճիշտ չէ պայման դնել՝ ղարաբաղյան հակամարտությունը կարգավորեք, նոր կդառնանք ԵԱՏՄ անդամ: Լրիվ հակառակը՝ Ադրբեջանի անդամակցությունը ԵԱՏՄ-ին կարող է պայման լինել ղարաբաղյան հակամարտությունը կարգավորելու համար։ Այսինքն՝ հաջորդականությունն է տարբեր. մտնում են ԵԱՏՄ, ղարաբաղյան հարցը լուծվում է»: Ադրբեջանի անդամակցությունը ԵԱՏՄ-ին համարվում է «ռուսական դիվանագիտության մեծ հաղթանակ»: Ի՞նչ գնով: Ալեքսանդր Դուգինը, որպես տեսաբան, նաև այդ հարցի պատասխանն ունի. «Ղարաբաղյան հակամարտության խնդիրը տեսականորեն չի կարող լուծվել միայն Հայաստանի կամ միայն Ադրբեջանի օգտին: Այդ հակամարտությունը պետք է լուծվի միայն հօգուտ Լեռնային Ղարաբաղի՝ որպես ինքնուրույն սուբյեկտի: Ռեալիստական չէ փորձել լուծել ղարաբաղյան հակամարտությունը միայն մի կողմի օգտին. դա նշանակում է հրաժարվել լուծման հեռանկարներից ընդհանրապես: Լուծման հեռանկարներ կան: Դա, իհարկե, կլինի փոխզիջումային տարբերակ. ամեն երկիր ստիպված կլինի զոհել մի բան: Եթե գործընթացը տեղափոխվի եվրասիական հարթակ, գոնե արտաքին ապակայունացնող գործոն լինել չի կարող: Այսինքն՝ ղարաբաղյան հակամարտության լուծման միակ տարբերակը եվրասիական հարթակ տեղափոխելն է: Եթե ստացվի, դժվար, բայց հնարավոր երկխոսություն կլինի: Եթե չստացվի, ղարաբաղյան հակամարտությունն ընդհանրապես չի լուծվի, կլինի նոր արյունահեղություն, նոր պատերազմ»: Չհամարենք, որ Դուգինը մարգարե է, բայց բանակցությունների տեղապտույտի ու զարգացման տարբերակներից մեկը նա լիովին կարող է ուրվագծել: Տասնյակ առարկություններ Դուգինի տեսակետներին առանց մտածելու են ծագում, իսկ մտածելու դեպքում՝ նրա հայտարարություններին չարժի ուշադրություն դարձնել՝ տեսական-ընդհանրական բնույթի և բանակցային գործընթացի մանրամասներին չտիրապետելու պատճառով: Բայց փաստը մնում է փաստ. Մոսկվան տևական ժամանակ է՝ փորձում է սեփականաշնորհել բանակցությունների և վճիռ կայացնելու իրավունքը: Եվ հարցը ԵԱՀԿ-ից ԵԱՏՄ հարթակ տեղափոխելը ամենավտանգավոր զարգացումն է, որ այս փուլում քննարկվում է՝ անգամ անկախ Ադրբեջանը ԵԱՏՄ անդամ կդառնա, թե չի դառնա: Հազար տարի ԵԱՏՄ-ն Բաքվին պետք չէ, Բաքվին պետք է ԵԱՏՄ-ի միջոցով Ղարաբաղի հարցը լուծել իր պատկերացրած տարածքային ամբողջականության սկզբունքի հիման վրա, ու՝ վերջ: Եթե անդամակցի էլ, իրեն կարող է անկանխատեսելի ու անկառավարելի պահել՝ Ղազախստանից ու Բելառուսից ոչ պակաս: Մոսկվային պետք է Ադրբեջանն ունենալ ԵԱՏՄ-ում՝ սահմանափակելու Արևմուտքի հետ նրա տնտեսական ու քաղաքական համագործակցությունը, և վերջ: ՈՒ երբ հատվում են զուգահեռները, ստացվում է պատկեր, որ երկրաչափությանը հայտնի չէ, բայց քաղաքականության մեջ հնարավոր է:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ. Գ.- Իսկ ես այնքան ուզում էի գրել Թուրքիայի խորհրդարանական ընտրությունների ու այն ընտրության մասին, որ Ռեջեփ Թայիբ Էրդողանը պիտի կատարի՝ Թուրքիայի և իր անձնական ճակատագրում: Փաստորեն՝ չստացվեց:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ