«Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»

Բե­լա­ռու­սի նա­խա­գահ Ա­լեք­սանդր Լու­կա­շեն­կոն, այն նույն Լու­կա­շեն­կոն, ո­րին վե­րըն­տր­վե­լու առ­թիվ շտա­պեց պաշ­տո­նա­պես շնոր­հա­վո­րել «դիկ­տա­տոր­նե­րի դեմ պայ­քա­րող հե­ղա­փո­խա­կան մար­տիկ» Փա­շի­նյա­նը, և 2018-ին ու 2019-ին հրա­պա­րա­կավ հայ­տա­րա­րում էր, թե ան­ձամբ հա­մո­զում էր Սերժ Սարգ­սյա­նին, որ նա «կով­կա­սյան թա­թար­նե­րին» հանձ­նի Ար­ցա­խի շր­ջա­կա ըն­դա­մե­նը հինգ շր­ջա­նը։ Բայց Սերժ Սարգ­սյա­նը, ով էլ և ինչ­պես էլ վե­րա­բեր­վում է Հա­յաս­տա­նի եր­րորդ նա­խա­գա­հին, միշտ կտ­րա­կա­նա­պես հրա­ժար­վում էր։ Թե ին­չին չէր հա­մա­ձայ­նում նա՝ հինգ շր­ջա­նը հանձ­նե­լու պա­հան­ջին, թե այն բա­նին, որ ին­քը պատ­մու­թյան մեջ կմտ­նի որ­պես դա­վա­ճան և վախ­կոտ, թող Հա­յաս­տա­նի յու­րա­քան­չյուր քա­ղա­քա­ցի ինքն ընտ­րի։ Իսկ ա­հա Փա­շի­նյա­նը...

Ար­ցա­խին ու Հա­յաս­տա­նին, ա­յո, նաև Հա­յաս­տա­նին դա­վա­ճա­նե­ցին։ Դա­վա­ճան­նե­րը կան­խո­րո­շե­ցին պա­տե­րազ­մի ել­քը։ Մեր հա­սա­րա­կու­թյու­նը դա­տա­պարտ­ված է ի­րա­կան գնա­հա­տա­կան տա­լու այն ա­մե­նին, ին­չը տե­ղի է ու­նե­նում։ Ա­մեն ին­չի մա­սին չես կա­րող գրել ու ա­սել «բաց ե­թե­րում»։ Մեր փո­խա­րեն, Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­ներ, դա ա­վե­լի հա­ճախ ա­նում են այլ պե­տու­թյուն­նե­րի հայ քա­ղա­քա­ցի­նե­րը։ Ես մի բան կա­սեմ. իշ­խա­նու­թյան գա­լով՝ մեր երկ­րի այ­սօր­վա կա­ռա­վա­րիչ­նե­րը երդ­վե­լով հա­վաս­տիաց­նում էին, որ Ար­ցա­խի հիմ­նախ­նդ­րում հրա­ժար­վում են «նախ­կին իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ողջ ժա­ռան­գու­թյու­նից» և «կսկ­սեն զրո­յից»։ Եվ այդ խոս­տու­մը Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը նույ­նիսկ գե­րա­կա­տա­րե­ցին. այժմ հայ ժո­ղո­վուր­դը նույ­նիսկ ոչ թե զրո­յա­կան կե­տում է, այլև «զրո­յից ցածր» է Ար­ցա­խի հար­ցում։ «Զրոն» այն ի­րա­վի­ճակն էր, որ կար 2018 թ. ապ­րի­լի 23-ին։

Եվ Հա­յաս­տա­նի, և Ար­ցա­խի «ժո­ղովր­դա­վա­րո­րեն ըն­տր­ված» քա­ղա­քա­ցիա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը սնան­կա­ցած են և ա­պա­ցու­ցել են ի­րենց մաս­նա­գի­տա­կան ան­պի­տա­նու­թյու­նը։ Այդ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րից որևէ դրա­կան, հա­վատ ու հույս ներ­շն­չող բան ակն­կա­լելն ա­նօ­գուտ է։ ՈՒ քա­նի որ «զրո­յից ցածր» ի­րա­վի­ճակն ա­վե­լի ու ա­վե­լի է մտ­նում յու­րա­քան­չյուր հայ ըն­տա­նիք, ար­դեն պետք է մտա­ծել, թե մեր եր­կու հան­րա­պե­տու­թյուն­ներն ինչ­պես հա­նենք «մի­նու­սա­յին» վի­ճա­կից։ Այն ա­մե­նը, ինչ տե­ղի է ու­նե­նում, ցա­վա­լիո­րեն հի­շեց­նում է 1992 թ. ա­մա­ռը։ Այ­սօր­վա ե­րի­տա­սար­դու­թյանն այդ վի­ճակն ան­ծա­նոթ է. նա հա­մե­մա­տա­բար կա­յուն վի­ճա­կում է ապ­րել։ Իսկ մեզ՝ ա­վե­լի տա­րեց­նե­րիս, ո­րոնց ե­րի­տա­սար­դու­թյան ժա­մա­նակ ե­ղավ Ար­ցա­խյան ա­ռա­ջին պա­տե­րազ­մը, ա­մեն ինչ ակն­հայտ ու հաս­կա­նա­լի է։ Մենք հիա­նա­լի ենք հի­շում, թե ինչ դժ­վա­րու­թյամբ տր­վեց բե­կումն այն պա­տե­րազ­մում։ Այն պա­տե­րազ­մը շատ քիչ էր տար­բեր­վում այ­սօր­վա պա­տե­րազ­մից. կեն­դա­նի ու­ժի թվա­կան գե­րա­զան­ցու­թյու­նը թուր­քե­րի կողմն էր, տեխ­նի­կա­յի­նը թուր­քե­րի կողմն էր, կրա­կում էին բնա­կե­լի տնե­րի, հի­վան­դա­նոց­նե­րի, քա­ղա­քա­ցիա­կան են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի վրա։ Այն էլ ինչ­պես էին կրա­կում. Ստե­փա­նա­կեր­տը գրե­թե ամ­բող­ջու­թյամբ ա­վեր­ված էր, մյուս բնա­կա­վայ­րե­րի մա­սին ա­վե­լի լավ է ընդ­հան­րա­պես չխո­սել։ Հա, «Սմերչ­նե­րի՞ց» չէին կրա­կում։ Բայց «Գրադ­ներն» էլ պա­կաս չէին ի­րենց հր­թիռ­նե­րը թա­փում ար­ցախ­ցի­նե­րի տնե­րի ու գլուխ­նե­րի վրա։ 1991-94 թթ. թուր­քե­րը տի­րում էին եր­կն­քում, իսկ մեր տղա­նե­րը շատ քիչ բան ու­նեին ՀՕՊ-ի մի­ջոց­նե­րից, երևի միայն վեր­հի­շենք, որ բո­լո­րը փնտ­րում էին այն հա­սա­րակ տղա­յին, որն ա­ռանց որևէ զին­վո­րա­կան կր­թու­թյան ինքն էր սո­վո­րել օ­դա­յին թի­րախ­նե­րի վրա կրա­կել «Ստ­րե­լա­նե­րից»...

Ի՞նչն այն ժա­մա­նակ փր­կեց բո­լո­րիս, ոչ միայն Ար­ցա­խը։ Ա­ռա­ջին հեր­թին այն, որ Ստե­փա­նա­կեր­տում ստեղ­ծե­ցին ԼՂՀ պաշտ­պա­նու­թյան պե­տա­կան կո­մի­տե՝ ժա­մա­նա­կա­վո­րա­պես «սա­ռեց­նե­լով» քա­ղա­քա­ցիա­կան իշ­խա­նու­թյու­նը։ Դրա­նից հե­տո էլ պա­տե­րազ­մը շա­րու­նակ­վում էր, և ե­ղան նշա­նա­կա­լի հաղ­թա­նակ­ներ «կով­կա­սյան թա­թար­նե­րի» կող­քին կանգ­նած նույն հրո­սա­կա­յին «ին­տեր­նա­ցիո­նա­լի» նկատ­մամբ։ Փա­շի­նյան­ներն ու նրանց ջա­հել զոմ­բիկ­նե­րը չեն հի­շում կամ չգի­տեն դա։ Հի­շեց­նենք. 90-ա­կան­նե­րին հա­յե­րին սպա­նում էին. 1) ադր­բե­ջա­նա­կան բա­նա­կը, 2) թուր­քա­կան «Գորշ գայ­լե­րի» ա­հա­բե­կիչ­նե­րը, 3) պա­կիս­տան­ցի ռազ­մա­կան օ­դա­չու­նե­րը, 4) աֆ­ղանս­տան­ցի մո­ջա­հեդ­նե­րը, Գյուլ­բե­դին Հեք­մա­թիա­րի և նոր ծն­վող «Թա­լի­բան» խմ­բա­վոր­ման բան­դիտ­նե­րը, 5) ուկ­րաի­նա­կան բան­դե­րա­կան­նե­րը, 6) Բա­սաև եղ­բայր­նե­րի, Ռա­դուևի և չե­չե­նա­կան այլ ա­հա­բե­կիչ­նե­րը, 7) լիտ­վա­ցի դի­պու­կա­հա­րու­հի­նե­րը... Եվ ի՞նչ, մենք այն ժա­մա­նակ «քա­նա­կո՞վ էինք ու­ժեղ»։ Ոչ, այն ժա­մա­նակ էլ մարդ­կանց, տեխ­նի­կա­յի, զի­նամ­թեր­քի պա­կաս կար, ուղ­ղա­կի փա­շի­նյան­ներ չկա­յին ան­գամ իշ­խա­նու­թյան մեր­ձա­կա մայ­թե­րին, կա­յին դեմ­քեր, կա­յին մար­դիկ։ Իսկ հի­մա... Իշ­խա­նու­թյու­նում չկան մար­դիկ։ Դա փաստ է։ Իշ­խա­նու­թյու­նում ինչ-որ մարդ­կանց հրա­ման­նե­րը կա­տա­րող­ներ են։ Եվ Հա­յաս­տա­նի ա­մեն քա­ղա­քա­ցի լավ գի­տի, թե ինչ են ան­վա­նում դրանց։

Փա­շի­նյանն ու նրա կա­մա­կա­տար Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը հա­մա­ձայ­նել են յոթ (7) շր­ջա­նը հանձ­նե­լուն ու նվի­րել նաև Շու­շին։ Այ­սինքն, հանձ­նել են նաև ու­թե­րորդ շր­ջա­նը, ո­րի մա­սին ոչ ոք ու երբևէ (բա­ցի թուր­քե­րից) նույ­նիսկ ծպ­տուն չէր հա­նել։ Դա՞ է «հայ­կա­կան հե­ղա­փո­խու­թյան մեծ ու եր­ջա­նիկ ա­պա­գան», դա «նոր Հա­յաս­տանն» ու «նոր Ար­ցա՞խն» են։ Մեր մե­ծա­մաս­նու­թյան զա­վակ­նե­րին ու թոռ­նե­րին այդ­պի­սի «եր­ջան­կու­թյու­նը» նույ­նիսկ Աստ­ծո ա­հեղ դա­տաս­տա­նի ժա­մա­նակ պետք չէ։ Փա­շի­նյան և Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյան, թող ձեր զա­վակ­ներն ու թոռ­ներն ան­գամ մնան թուր­քե­րի ստ­րուկ­նե­րը, չք­վեք մեր ազ­գից։ Կա­պի­տու­լյա­ցիա­յի տակ ստո­րագ­րած մար­դիկ դատ­վում են. այդ­պի­սին է մի­ջազ­գայ­նո­րեն ճա­նաչ­ված գոր­ծե­լա­կար­գը։ Որ­պես կա­նոն, նրանց դա­տում են ոչ թե սե­փա­կան ժո­ղո­վուրդ­նե­րը, այլ հաղ­թող­նե­րը։ Այն­պես որ, սպա­սում ենք։ Օ­րի­նակ, Սա­դամ Հու­սեյ­նին կա­խա­ղա­նի դա­տա­պար­տե­ցին ոչ թե ի­րաք­ցի շիա­նե­րը, այլ Ի­րա­քի ա­մե­րի­կա­ցի օ­կու­պանտ­նե­րը։ Իսկ թե Հու­սեյ­նի պա­րա­նո­ցին ով գցեց սուր ծայ­րե­րով մե­տա­ղա­լա­րե սեղ­մօ­ղա­կը, այն էլ այն­պես, որ կա­խե­լուց հե­տո գլուխն ան­ջատ­վեց պա­րա­նո­ցից, այն­քան էլ կարևոր չէ։ Դա­հիճ կա­րող էր լի­նել և շիան, և քուր­դը, և ա­մե­րի­կա­ցին։
Ի՞նչ ու­նենք այ­սօր։ Ազ­գի կոտր­ված ող­նա­շար, ընդ ո­րում մեր ող­նա­շա­րը կոտր­վել է ոչ թե թշ­նա­մու կող­մից և նույ­նիսկ ոչ թե ռազ­մա­ճա­կա­տում մեծ կո­րուստ­նե­րի պատ­ճա­ռով. կոտր­վել է հայ­կա­կան ա­նուն­նե­րով ու ազ­գա­նուն­նե­րով ան­ձանց կող­մից։ Եվ պետք չէ «նախ­կին­նե­րի» վրա գցել. վեր­ջին ա­վե­լի քան 2 տա­րում հար­կա­վոր էր ամ­րապն­դել հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյունն ա­վան­դա­կան դաշ­նա­կից­նե­րի հետ, ոչ թե նրանց հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյու­նից հա­նել Իս­րա­յե­լում դես­պա­նու­թյուն­նե­րով կամ ԱՊՀ ՀԱՊԿ գլ­խա­վոր քար­տու­ղա­րի խար­դախ ձեր­բա­կա­լու­թյամբ։ Սրանք միայն օ­րի­նակ­ներ են, թե ինչ հի­մա­րու­թյուն­ներ են ա­րել և ա­նում «հե­ղա­փո­խա­կան­նե­րը»։ Նույ­նիսկ հի­մա։ Նո­յեմ­բե­րի 12-ին շա­տե­րը կար­դա­ցին, որ նա­խօ­րեին ձեր­բա­կալ­ված բո­լոր քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րը հայ­տա­րա­րել են, որ ի­րենք քաղ­բան­տար­կյալ­ներ են։ Եվ դա այդ­պես էլ կա. ե­թե 2008 թ. ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կը, երբ հնա­րա­վոր դար­ձավ 10 հո­գու սպա­նու­թյու­նը, Փա­շի­նյանն ի­րե­նից հե­ռու վա­նեց, այ­սօր բանտ նետ­ված քաղ­գոր­ծիչ­ներն ընդ­հան­րա­պես ո­չինչ չեն ա­րել, բա­ցի այդ, ոչ ոք չի սպան­վել, իսկ Փա­շի­նյա­նը վա­ղօ­րոք փա­խել է իր «սի­րե­լի» ժո­ղովր­դի ցա­սու­մից։ Փա­շի­նյա­նը վա­ղուց է պատ­ճե­նում իր սի­րե­լի ու­սու­ցիչ ու կն­քա­հայր Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նի գոր­ծե­լաձևը, ո­րը կի­րառ­վել է ընդ­դի­մա­դիր­նե­րի դեմ 1996 թվա­կա­նին։ Նի­կոլ, տեր­պետ­րո­սյա­նա­կան հե­ղաշր­ջու­մից ու ՀՀՇ-ի լկ­տիու­թյու­նից քիչ ժա­մա­նակ է ան­ցել, և Տեր-Պետ­րո­սյա­նի դիկ­տա­տու­րան տա­պալ­վել է։ Մի՞­թե մո­ռա­ցել ես։ 1998 թ. հուն­վա­րին քո կուռ­քե­րի ու քա­ղա­քա­կան դաս­տիա­րակ­նե­րի տա­պա­լումն էր։

1998 թ. հուն­վար. Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյու­նը կա և օ­րե­ցօր ու­ժե­ղա­նում է։ 2020 թ. նո­յեմ­բե­րի 12-ին Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյունն այլևս չկա, ինչ բա­ռե­րով և ինչ­պես էլ Նի­կոլ Փա­շի­նյանն ու Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը «բա­ցատ­րեն» ի­րա­վի­ճա­կը։ Նրանք ուղ­ղա­կի ստում են, երբ քա­րո­զում են (ընդ ո­րում՝ այժմ նույ­նիսկ ի­րենց կողմ­նա­կից­նե­րին կամ զոմ­բիաց­ված­նե­րին), թե «ա­մեն ինչ լավ է լի­նե­լու», «հա­մախ­մբ­վեք մեր շուր­ջը և մենք միա­սին...»։ Դուք խելք­ներդ թռց­րե՞լ եք, Փա­շի­նյան ու Հա­րու­թյու­նյան։ Կա­պի­տու­լյա­ցիա ստո­րագ­րած­նե­րը պետք է հե­ռա­նան։ Նման­նե­րի շուր­ջը կա­րող են հա­մախ­մբ­վել միայն, պատ­կե­րա­վոր ա­սած, է­սե­սա­կան­նե­րը, ո­րոնք ան­գամ Բեռ­լին խոր­հր­դա­յին զոր­քե­րի մտնելու մա­սին հայ­տա­րա­րու­թյու­նից հե­տո, և նույ­նիսկ Հիտ­լե­րի ինք­նաս­պա­նու­թյան մա­սին հայ­տա­րա­րու­թյու­նից հե­տո, շա­րու­նա­կում էին պն­դել, թե «ֆյու­րե­րը կեն­դա­նի է», և ի­րենք՝ է­սե­սա­կան­նե­րը. «ֆյու­րե­րի հա­վա­տա­րիմ շներն են»... 1945-ից հե­տո Գեր­մա­նիան օ­կու­պաց­վել է, և նախ­կին դաշ­նա­կից­նե­րը մի­լիարդ­ներ են ներդ­րել նրա ա­վեր­ված տն­տե­սու­թյու­նը վե­րա­կանգ­նե­լու հա­մար. «մր­ցակ­ցու­թյուն» էր ըն­թա­նում, գա­ղա­փա­րա­կան պա­տե­րազմ։ Ա­յո, հենց պա­տե­րազմ, «թուր­քե­րի հետ խա­ղա­ղու­թյան» սի­րա­հար­ներ։ Պարզ­վեց, որ հա­յե­րի մեջ այդ­պի­սիք քիչ չեն... Ա­հա թե ինչն է մեր ազ­գի ա­ղե­տը. մեր մեջ թուր­քեր կան։ Եվ նրանք մեզ ա­տում են, հան­գիստ սր­տով մեզ զո­հա­բե­րում են թուր­քա­կան յա­թա­ղա­նին։
Բա­ցատ­րել, թե ին­չու Գեր­մա­նիա­յի օ­կու­պաց­ման ա­մե­րի­կյան գո­տում 20-րդ դա­րի 60-ա­կան թվա­կան­նե­րին «տն­տե­սա­կան հրաշք» կա­տար­վեց, ա­վե­լորդ եմ հա­մա­րում։ Միայն խե­լա­զուրկ մար­դիկ կա­րող են չի­մա­նալ, որ դաշ­նա­յին Գեր­մա­նիա­յից «թն­դա­նո­թի միս» էին պատ­րաս­տում ԽՍՀՄ-ի հետ ինչ-որ ա­պա­գա պա­տե­րազ­մի հա­մար։ Նույն բա­նի հա­մար էին մի­լիար­դա­վոր դո­լար­ներ ներդ­նում կա­պի­տու­լաց­ված Ճա­պո­նիա­յում. ևս մեկ «թն­դա­նո­թի միս» ԽՍՀՄ-ի հետ սպաս­վող ա­պա­գա պա­տե­րազ­մի հա­մար։ Ճիշտ է, Հե­ռա­վոր Արևել­քում ևս մեկ «գրգ­ռիչ» կար՝ Չի­նա­կան Ժո­ղովր­դա­կան Հան­րա­պե­տու­թյու­նը։ Այ­սինքն, մի­ջու­կա­յին, այդ թվում՝ ջրած­նա­յին, հե­տո՝ նաև նեյտ­րո­նա­յին զեն­քով ծան­րա­բեռն­ված հս­կա եր­կր­նե­րը ի­րենց օ­կու­պա­ցիա­յի գո­տի­նե­րից պար­զա­պես պա­տե­րազ­մի ա­պա­գա գո­տի­ներ էին պատ­րաս­տում։

Ար­ցա­խի նախ­կին հան­րա­պե­տու­թյու­նը նույն­պես օ­կու­պաց­վում է եր­կու «ճամ­բա­րի» կող­մից։ Մեծ մասն օ­կու­պաց­ված է... Թուր­քիա­յի կող­մից։ Ա­յո, Թուր­քիա­յի հար­ցով չար­ժե խաբ­կան­քի մեջ ընկ­նել։ Փոքր մասն օ­կու­պաց­ված է ՌԴ-ի 2000 դե­սան­տա­յին­նե­րի կող­մից։ Ով ինչ­պես ու­զում է, թող մեկ­նա­բա­նի, բայց դա օ­կու­պա­ցիա է։ Թե ինչ կլի­նի վա­ղը, չեն կա­րող ի­մա­նալ ան­գամ նրանք, ով­քեր հա­մա­ձայ­նել են այդ կա­պի­տու­լյա­ցիա­յին ինչ­պես Երևա­նում, այն­պես էլ Ստե­փա­նա­կեր­տում։ Հի­մա թուր­քե­րը, զգա­լով հա­յե­րի ա­րյան հո­տը, ձգ­տում են, որ ի­րենց մտց­նեն Ար­ցա­խի ներ­սի «խա­ղա­ղա­պահ­նե­րի» կազ­մի մեջ։ Կրեմ­լը պա­տաս­խա­նել է, թե դա, իբր, ո­րո­շում են Հա­յաս­տանն ու «Բաք­վի հան­րա­պե­տու­թյու­նը»։ Հաս­կա­նա­լի է, թե ինչ կա­րե­լի է սպա­սել Բաք­վից։ Իսկ Երևա­նի նկատ­մամբ այ­սօր ոչ մի ազ­նիվ ու հայ­րե­նա­սեր չու­նի և չի կա­րող ու­նե­նալ որևէ վս­տա­հու­թյուն։ 1993 թ., երբ նույն­պես թուր­քե­րը ձգ­տում էին ցան­կա­ցած ցու­ցա­նա­կի ներ­քո մտ­նել Ար­ցախ, վեր­ջինս, Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի ղե­կա­վա­րու­թյամբ, կտ­րա­կա­նա­պես պա­տաս­խա­նեց. «Ո՛չ թուր­քե­րին ու Թուր­քիա­յին»։ 2020 թ. Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյա­նը շո­ղո­քոր­թե­լու է Թուր­քիա­յին ու թուր­քե­րին՝ հա­վա­նա­բար սպա­սե­լով, թե՝ «իսկ ի՞նչ կա­սեն Երևա­նից», ա­վե­լի ճիշտ՝ ինչ կհ­րա­մա­յի իր «տե­րը»՝ Փա­շի­նյա­նը։ Ա­վաղ, Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյանն ար­դեն ինք­նու­րույն նա­խա­գահ չէ... Կամ էլ ար­դեն ոչ թե նա­խա­գահ է, այլ օ­կու­պա­ցիոն ու­ժե­րի ժա­մա­նա­կա­վոր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ։ Ժա­մա­նա­կը ցույց կտա։

Ոչ ոք, լսու՞մ եք, ոչ ոք իր փո­ղե­րը ռիս­կի չի են­թար­կի օ­տար­նե­րի կող­մից օ­կու­պաց­ված տա­րած­քի «տն­տե­սու­թյան վե­րա­կան­գն­ման» հա­մար։ Մա­նա­վանդ որ Բա­քուն սպառ­նում է ռու­սա­կան օ­կու­պա­ցիա­յի գո­տի և իր օ­կու­պա­ցիա­յի գո­տի բե­րել «բաք­վե­ցի կա­ռա­վա­րիչ­նե­րի»։ ԱՄՆ-ը «Մար­շա­լի պլան» չի ստեղ­ծի փաս­տա­ցի թուր­քա­կան «նոր հո­ղե­րի» հա­մար։ Թուր­քե­րը կս­պա­սեն... Միայն այն բա­նից հե­տո, երբ մենք այն­տեղ չենք լի­նի, նրանք կբե­րեն (ինչ­պես Հյու­սի­սա­յին Կիպ­րո­սում) ի­րեն­ցը, ի­րենց թուր­քե­րին և կզ­բաղ­վեն տն­տե­սու­թյամբ ու են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րով։ Ռու­սաս­տա­նը հնա­րա­վո­րու­թյուն չու­նի զբաղ­վե­լու ձեր հոգ­սե­րով, Ար­ցա­խի հա­յեր։ Սե­փա­կան խն­դիր­ներն է դժ­վա­րու­թյամբ լու­ծում, հա­վե­լած Սի­րիան, հե­ռան­կա­րում՝ պա­տե­րազմ­նե­րի բռն­կու­մը Դոն­բա­սում և Մեր­ձդ­նեստ­րում։ Իսկ այն­տեղ հա­յեր չեն, յու­րա­յին­ներ են, սլա­վոն­ներ և այլ ռու­սա­խոս­ներ։ Այն­տեղ ռու­սա­կան փո­ղերն ա­վե­լի շատ են պետք։ Եվ­րա­միու­թյու­՞նը։ Եվ­րո­պա­յում «կո­րո­նա­վի­րու­սի աշ­նա­նա­յին բռն­կումն է». ինք­ներդ զբաղ­վեք ձեզ­նով, հա­յեր։
Դժ­վար է գրել այդ մա­սին, հայ­րե­նա­սեր հայ­րե­նա­կից­ներ։ Բայց դա այն բա­նի գինն է, որ Հա­յաս­տա­նում գրանց­ված ընտ­րող­նե­րի 51 %-ը լռե­լյայն հնա­րա­վո­րու­թյուն տվեց, որ մեր հա­սա­րա­կու­թյան ճղճ­ղան ու լկ­տի փոք­րա­մաս­նու­թյու­նը մեզ, մեր ե­րե­խա­նե­րին ու թոռ­նե­րին դա­տա­պար­տի ապ­րե­լու Փա­շի­նյա­նի իշ­խա­նու­թյան ներ­քո։ Մեր հա­սա­րա­կու­թյունն իս­կա­պես փտել է. չցան­կա­ցավ մի­ջամ­տել «մարդ­կանց վրա կա­տար­վող այդ փոր­ձե­րին»։ Այդ փոր­ձը դար­ձյալ, ինչ­պես 1917 թ., կո­չե­ցին «հե­ղա­փո­խու­թյուն»։ Այն­տեղ, որ­տեղ այդ «հե­ղա­փո­խու­թյունն» է, չկա Աստ­ված, չկա Հա­վատ։ Ա­ռանց Աստ­ծո և Հա­վա­տի հա­սա­րա­կու­թյունն ար­դեն ազգ չէ։ Ով իր հա­մար այդ­պի­սի ա­պա­գա է ցան­կա­նում, թող նս­տի ու լռի տա­րի­նե­րով։ Իսկ ի՞նչ ա­նեն նրանք, ով­քեր այդ­պի­սի ա­պա­գա չեն ցան­կա­նում։ Սկզ­բում սո­վո­րեք ինք­նու­րույ­նա­բար մտա­ծել։
Ա­րա­յիկ Հա­րու­թյու­նյան, ե­թե հայ եք և ի­րա­պես ու­զում եք բե­կում մտց­նել պա­տե­րազ­մում, պար­տա­վոր եք ստեղ­ծել Ար­ցա­խի պաշտ­պա­նու­թյան պե­տա­կան կո­մի­տե (ՊՊԿ) և կա­ռա­վար­ման բո­լոր լծակ­նե­րը հանձ­նել զին­վո­րա­կան­նե­րին։ Հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը պար­տա­վոր են են­թարկ­վել ու վա­նել ար­տա­սահ­մա­նի և օ­տա­րերկ­րյա դես­պա­նու­թյուն­նե­րի բո­լոր «խոր­հր­դա­տու­նե­րին»։ Պա­տե­րազ­մի ժա­մա­նակ քա­ղա­քա­ցիա­կան իշ­խա­նու­թյու­նը հար­կա­վոր չէ. հար­կա­վոր են գրա­գետ ու փոր­ձա­ռու զին­վո­րա­կան­ներ, թե­կուզ պա­հես­տա­զո­րից, թե­կուզ ոչ Հա­յաս­տա­նից ու Ար­ցա­խից։ «Զրոն» այդ ժա­մա­նակ և այդ հար­ցում էլ է «զրո», ու­րեմն վե­րա­դար­ձեք այն գոր­ծո­նին, ո­րը բե­կում մտց­րեց 1991-94 թթ. պա­տե­րազ­մում։ Ա­մեն ինչ պետք է փո­խադր­վի «ռազ­մա­կան ռել­սե­րի» վրա։ Ո­րով­հետև ոչ մի տե­սա­կի խա­ղա­ղա­պահ­ներ մեզ չեն փր­կի։ Օ­րի­նա՞կ եք ու­զում։ Խնդ­րեմ. Կո­սո­վո­յի և Մե­տո­խիա­յի տա­րած­քը բալ­կա­նյան թուր­քե­րին (ալ­բա­նա­ցի­նե­րին) հանձ­նե­լով, ՆԱ­ՏՕ-ի խա­ղա­ղա­պահ­ներն օգ­նում էին ուղ­ղա­փառ բնակ­չու­թյան ար­տաքս­մանն այն­տե­ղից։ Այ­սինքն՝ ցե­ղաս­պա­նու­թյա­նը։ Մեզ հետ նույնն ա­րե­ցին, կրկն­վեց նույ­նիսկ դա­վա­ճա­նու­թյու­նը, սցե­նա­րը նույնն է, ինչ նախ­կին Հա­րավս­լա­վիա­յում։ ՈՒս­տի մեր ժո­ղովր­դին ար­դեն այ­սօր հար­կա­վոր է հայ­րե­նա­սեր զին­վո­րա­կան­նե­րի իշ­խա­նու­թյու­նը, ոչ թե նրանց, ով­քեր ի­րենց ա­րա­տա­վո­րել են Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կազ­մա­կեր­պած դա­վա­ճա­նու­թյա­նը մաս­նակ­ցե­լով։ Ին­չու՞ է այդ ա­մե­նը պետք։ ՈՒ­րիշ պա­տե­րազմ կգա, հա­յեր ու հա­յու­հի­ներ։ Չեր­չիլն ա­սում էր. «Ով խա­ղա­ղու­թյուն է ու­զում, նույ­նիսկ խայ­տա­ռա­կու­թյան գնով փոր­ձե­լով խու­սա­փել պա­տե­րազ­մից, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կու­թյուն»։ Զար­մա­նա­լի է, որ դա չգի­տեն Փա­շի­նյա­նը կամ նրա խա­մա­ճի­կը՝ Երևա­նում` «անգ­լիա­կան թա­գու­հի» Ար­մեն Սարգ­սյա­նը։ Տե­ղա­կան մասշ­տա­բի գոր­ծա­րա­րը Ստե­փա­նա­կեր­տում կա­րող էր և չի­մա­նալ դա, բայց Լոն­դո­նում եր­կար տա­րի­ներ «հաս­տատ­վա­ծի» կամ պատ­վիր­ված ու վճար­ված հոդ­ված­ներ գրե­լու փորձ ու­նե­ցող լրագ­րո­ղի հա­մար դա չի­մա­նալն ար­դեն նրանց անձ­նա­կան խայ­տա­ռա­կու­թյունն է։

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ