Կասկածելի է, որ առանց կեղծիքի ու վարչական ռեսուրսի հնարավոր կլինի ապահովել հանրաքվեի ԱՅՈ-ն
14.02.2020 | 01:33
Ապրիլի 5-ին կայանալիք սահմանադրական հանրաքվեն‚ բազմիցս քննարկված քաղաքական և իրավական ասպեկտներից‚ առկա սխեմաների շուրջ վերլուծություններից‚ կողմ և դեմ բոլոր հնարավոր սցենարներից բացի‚ ունի բավականին կարևոր մի կողմ ևս‚ որի վրա այնքան էլ ուշադրություն չեն դարձնում։
Բանն այն է‚ որ առաջիկա հանրաքվեն‚ ըստ էության‚ երկրորդ համապետական ընտրական գործընթացն է իշխանափոխությունից հետո։ Ընդունված է ասել‚ որ իշխանափոխությունից հետո հեղափոխական ուժի համար առավել կարևոր է ոչ թե առաջին ընտրական գործընթացը‚ այլ երկրորդ և հետագա քվեարկությունները։ Պարզ է‚ որ առաջին ընտրությունները‚ որ տեղի են ունենում հեղափոխական գործընթացներից անմիջապես հետո‚ ժողովրդական աջակցության‚ էյֆորիկ տրամադրությունների ֆոնին‚ դրական արդյունք են ունենում։ Եվ հանրության շրջանում բարձր վարկանիշ ունեցող իշխանություններին առանձնապես պետք չէ ճիգ ու ջանք գործադրել ինչ-ինչ տեխնոլոգիաներ‚ վարչական ռեսուրսներ կիրառելու համար։ Իսկ իշխանափոխությունից հետո մի քանի տարի անց‚ երբ ղեկավարության վարկանիշն օբյեկտիվ ու սուբյեկտիվ պատճառներով արդեն նախկինը չէ‚ կառավարող ուժը հերթական ընտրությանն արդեն ամեն քայլի գնում է‚ բոլոր ռեսուրսները գործի է դնում իշխանությունը պահպանելու, վերարտադրվելու կամ կարևոր որոշումը հանրաքվեի միջոցով անցկացնելու համար։ Սա քաղաքական այբուբենն է։ Եվ ՀՀ ղեկավարությունն իր ձեռքով նման մի գործընթաց է նախաձեռնել‚ ինչը ինքնատիպ մի ստուգատես է դարձել իր համար։ Նրանք պետք է ապացուցեն‚ որ իրենց խոստացած թափանցիկ ու արդար ընտրական գործընթացներն անշրջելի են Հայաստանում‚ ինչպես խոստացել էին 1 տարի 8 ամիս առաջ։
Սակայն ապագա հանրաքվեն արդար անցկացնելու վերաբերյալ որոշակի կասկածներ կան։ Հաշվի առնելով այն‚ թե հանրաքվեի արդյունքում որքան ձայնով պետք է ապահովվի անհրաժեշտ ԱՅՈ-ն՝ արձանագրելու համար իշխանության հաղթանակը‚ պետք է նկատել‚ որ դա բավականին լուրջ ռեսուրսներ ու ջանքեր է պահանջելու։ Նման արհեստական և հանրության համար ոչ արդիական թեմայի շուրջ մարդկանց ակտիվ մասնակցություն ակնկալելը ըստ էության ուտոպիկ գաղափար է։ Եվ 650 հազար կողմ ձայն գրանցելու համար պետք է ամեն ինչ արվի՝ տարրական մասնակցություն ապահովելու համար։
Անհրաժեշտ ձայներ ունենալու համար առաջին հերթին պետք է կիրառվեն քարոզչական տարբեր հնարքներ։ Պարզ է‚ որ հասարակությանը բացարձակապես չի հետաքրքրում Սահմանադրական դատարանի թեման‚ որն առանձնակի իդեա ֆիքս է վարչապետ Փաշինյանի համար։ Փաստորեն‚ կառավարության ղեկավարը ցանկանում է մի մարդու՝ ՍԴ նախագահին ազատել աշխատանքից և նրա փոխարեն նշանակել մեկ ուրիշի և դրա համար նախաձեռնել է համապետական հանրաքվե‚ որի համար ծախսելու է մոտ 6 միլիոն դոլար։ Գուցե սա հետաքրքրում է իշխանական վերնախավին կամ նրան սպասարկող շրջանակներին‚ սակայն քաղաքացիներին դա ընդհանրապես չի անհանգստացնում։ Հանրաքվեին ավելի մեծ մասնակցություն կարող էր հավաքել ցանկացած այլ թեմա‚ որ այսօր փողոց է հանում մարդկանց‚ քան Հրայր Թովմասյանին գործից հանել-չհանելու հարցը։ Քարոզչական ճակատում իշխանությունը պետք է փորձի այլ կարգախոսներով մոտիվացնել հանրությանը։ Եվ արդեն իսկ նկատելի է‚ որ նրանք դրանով զբաղվում են։ Նիկոլ Փաշինյանի հայտնի ելույթն Ազգային ժողովում‚ որտեղ նա օգտագործեց հեղափոխական ամբողջ բառամթերքը‚ որը շատ հեռու էր քաղաքական‚ առավել ևս խորհրդարանական բառապաշարից‚ վկայում է‚ որ ՀՀ վարչապետը շատ լավ հասկանում է‚ որ առաջիկա հանրաքվեն ծուղակ է իր համար‚ քանի որ բարձրացված օրակարգը բացարձակապես արդիական չէ‚ և պետք է փորձի ամեն ինչ կրկին բերել հեղափոխական ռեպերտուարի շրջանակ՝ հայտարարելով‚ որ առաջիկա հանրաքվեն սև-սպիտակի վերջնական ճակատամարտն է‚ որտեղ պետք է գրոհեն ու վերցնեն հեղափոխությանը խոչընդոտող վերջին բաստիոնը։ Այսպիսով՝ երկու ամիս երկիրը շարունակելու է մնալ հեղափոխականության-հակահեղափոխականության տուրբուլենտության մեջ։
Հատկանշական է‚ որ ինչպես վերջին երկու տարիների իրադարձություններն են ցույց տալիս‚ իշխանությունները չունեն քարոզչական դեմքեր։ Չկան մարդիկ‚ որոնք կարող են շփվել մարդկանց հետ‚ որոնք վստահություն են ներշնչում‚ կարողանում են երկու նախադասություն կապել իրար և հիմարություն դուրս չտալ ու չդառնալ ծաղրի առարկա։ Խորհրդարանական քննարկումները ցույց տվեցին‚ որ իշխանությունը բավականին անճար է‚ նույնիսկ այդ պարագայում ստիպված էր օգտագործել իր միակ ռեսուրսը՝ վարչապետին։ Ակնհայտ է‚ որ ամբողջ քարոզչական բեռը դարձյալ մնալու է Նիկոլ Փաշինյանի վրա։ Սակայն այստեղ էլ առկա են խնդիրներ։ Մոտ 2 տարվա ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանն այնքան է մսխել իր վստահության քվեն‚ արժեզրկել իր խոսքը‚ որ այլևս նախկին հեղինակությունը չունի։ Դրանում համոզվելու համար բավական է հետևել‚ թե սոցցանցերում քանիսն են դիտում վարչապետի ուղիղ եթերները‚ ու համեմատել այդ թվերը նրա ոսկի ժամանակաշրջանի հետ։ Դրանք տասնապատիկ քիչ են։ Եվ միակ աշխատող ռեսուրսն այն ուժը չունի‚ ինչ առաջ։
Քարոզչական դաշտի մյուս խնդիրն այն է‚ որ իշխանություններն անընդհատ բողոքում են։ Խոսքը ընդդիմադիր թևի մոտ կենտրոնացած լրատվամիջոցների‚ սոցցանցերում ակտիվ օգտատերերի մասին է։ Իսկ ինչպես ցույց են տվել վերջին մոտ 2 տարվա զարգացումները‚ քարոզչական դաշտում իշխանությունն ակնհայտորեն պարտվում է‚ ընդ որում՝ և՛ քաղաքական‚ և՛ որակական առումներով։ Իշխանությունն ունի հեղինակավոր մեդիառեսուրսների դեֆիցիտ։
Հաջորդը վարչական ռեսուրսն է‚ որի միջոցով պետք է փորձեն դրական արդյունք ապահովել։ Իհարկե‚ վարչական ռեսուրս հասկացությունն ունի բացահայտ և քողարկված կողմեր։ Դժվար թե իշխանությունները‚ որոնք շատ լավ գիտեն‚ որ խիստ մոնիտորինգի տակ են լինելու դիտորդական առաքելությունների կողմից‚ հաշվի առնելով վատ հարաբերությունները Եվրախորհրդի‚ եվրոպական կառույցների հետ‚ դիմեն շատ բացահայտ խախտումների։ Բայց արդեն իսկ կան նշաններ‚ որ հանրապետականացվող «Քաղաքացիական պայմանագիրը» տարբեր ասպեկտներով կարծես թե փորձում է կրկնօրինակել նախորդներին։ Հետաքրքիր զուգահեռներ են տարվում. ԱՅՈ-ի շտաբի պետ է նշանակվում ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Սուրեն Պապիկյանը‚ որն ի պաշտոնե բոլոր վարչական ռեսուրսների պատասխանատուն է‚ և պարզ է‚ որ նա պետք է փորձի բոլոր համայնքների ղեկավարներին պարտադրել ապահովել մասնակցություն։ Բնականաբար‚ մասնակցություն ապահովելուց բացի‚ քվեարկության մասնակիցներին կհուշվի‚ թե ինչպես պետք է քվեարկեն։ Հիշեցնենք‚ որ նույն ՀՀԿ-ի ժամանակ էլ հետաքրքիր զուգադիպությամբ միշտ տարածքային կառավարման նախարարն էր ղեկավարում ընտրական շտաբները՝ լիովին օգտագործելով վարչական ռեսուրսն ու այլ մեխանիզմներ։
Հանրաքվեին մասնակցություն և անհրաժեշտ քվեարկություն ունենալու համար ամբողջովին կօգտագործվեն բանակի‚ ոստիկանության‚ ուժային այլ կառույցների ռեսուրսները։ Չի բացառվում՝ պետական ապարատի աշխատակիցներին պարտադրեն մասնակցել ու համապատասխան կերպ քվեարկել քվեախցիկում։ Ընդ որում‚ չի բացառվում‚ ինչպես նախկինում՝ պետական աշխատողներին կակնարկեն կամ քողարկված ձևով կվախեցնեն‚ որ վերահսկելու են նրանց մասնակցությունը՝ պարտադրելով մարդկանց գնալ ընտրությունների։ Եվ քանի որ ընտրական տեղամասերը հիմնականում տեղակայված են լինելու կրթօջախներում‚ «Քաղպայմանագիրը» նախապես մտածել է այդ մասին՝ ապահովելով իր կուսակցականների կամ հավատարիմների մասնակցությունը ընտրական գործընթացներին։ Սակայն միաժամանակ դեմագոգիկ պատճառաբանություններ են բերվում‚ թե ի տարբերություն հանրապետականների‚ իրենք ապրիորի ազնիվ են։ Դա իհարկե պողոսների ականջների համար է‚ քանի որ յուրաքանչյուր մտածող անձ չի կարող ընկալել դա։
Որպես վարչական ռեսուրս կօգտագործվեն նաև նախկին օլիգարխների‚ այժմ արդեն իշխանությունների սրտի սեփականատեր համարվողների հնարավորությունները։ Նույն հանրաճանաչ Սամվել Ալեքսանյանի ռեսուրսները գործի կդրվեն‚ որը մեծ թվով աշխատատեղեր է ստեղծել‚ և նրա աշխատողները‚ ամենայն հավանականությամբ‚ կշարժվեն Ալեքսանյանի հրահանգներով։
Դեռևս պարզ չէ Գագիկ Ծառուկյանի դիրքորոշումը։ Նկատենք‚ որ վերջինս բավականին լղոզված դիրք է ընդունել հանրաքվեի նկատմամբ։ Հիշեցնենք‚ որ վերջերս բավականին լուրջ ճնշումներ են գործադրվել նրա նկատմամբ‚ որից հետո ԲՀԿ առաջնորդի դիրքորոշումը շատ անորոշ‚ փափուկ ու անհասկանալի է դարձել։ Տվյալ դեպքում մենք կրկին սովորական սակարկության դիմաց ենք կանգնած։ Կօգտագործվեն նաև քրեական ուժերը‚ որոնք նույնիսկ 2018 թվականին իրենց ներգործությունն ունեցան ընտրությունների արդյունքների վրա։ ՔՊ պատգամավորների մի մասն օգտագործում էր քրեականների հնարավորությունները‚ այն քրեական տարրերի‚ որոնք ժամանակին աշխատում էին հանրապետական կուսակցության համար։
Բոլորը բարձրաձայնում են‚ թե ընտրակեղծիքները մնացել են անցյալում‚ սակայն հաշվի առնելով‚ թե ով է Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի նախագահը‚ և ինչ պրոֆեսիոնալ է Տիգրան Մուկուչյանը‚ չի բացառվում‚ որ եթե շատ նեղն ընկնեն‚ Մուկուչյանը մի բան կհորինի նաև ներկա իշխանության համար։ Ի վերջո‚ հո իզուր չէին պահել նրան այդ պաշտոնում։ Ամեն դեպքում, նույնիսկ առկա ռեսուրսների պարագայում պետք է փաստել‚ որ առաջիկա հանրաքվեն իսկապես թակարդ է իշխանությունների համար։ Եվ չի բացառվում‚ որ հանրաքվեի գաղափարը պահի ազդեցության տակ են հղացել՝ Հրայր Թովմասյանին աշխատանքից հանելու իդեա ֆիքսը կյանքի կոչելու համար։
Այս քվեարկությունը կայանալու է ՀՀ իշխանությունների համար շատ անբարենպաստ մոնիտորինգային պայմաններում։ Մի կողմից իշխանությունների գործողությունների նկատմամբ մեծ ուշադրություն է սևեռվելու երկրի ներսում. ցանկացած գործողություն մի վայրկյանից սոցցանցերում է հայտնվելու‚ և հօդս է ցնդելու այն առասպելը‚ թե ամեն ինչ արդար է կայանալու։ Մյուս կողմից թերևս բացահայտումների ակնկալիք ունեն միջազգային կառույցները‚ որոնք ատամ ունեն ՀՀ ղեկավարության վրա‚ որն անտեսում է իրենց կարծիքը։ Ավելին‚ օրերս անգամ ՍԴ դեմ արշավի օրինագծի հեղինակներից մեկը Վենետիկի հանձնաժողովի նախագահ Ջ. Բուքիքիոյին մեղադրեց կոռուպցիայի մեջ։ Սա դժվար թե աննկատ անցնի‚ և չի բացառվում‚ որ դա արտացոլվի մոնիտորինգային խմբի եզրակացություններում։
Արամ Վ. ՍԱՐԳՍՅԱՆ
Մեկնաբանություններ