Նոյեմբերն էլ եկավ։ Հետաքրքիր ա՝ հուլիսին ոչ մի կերպ չես պատկերացնում, որ նոյեմբեր ա գալու, իսկ նոյեմբերին թվում ա, թե հուլիսը չի եղել՝ էն, որ գիշերը պատուհանները պատին տված շնչահեղձ պառկած ես խոնավ բարձի վրա ու շոգից տանջվում ես։ Կարծես քո հետ չի եղել։

1901 թ. Ն. Շուստովը անանուն կերպով փարիզյան մի ցուցահանդեսի է ուղարկում հայկական «Ֆին-Շամպայն» կոնյակի նմուշները: Ժյուրիի անդամները միաձայն Գրան-Պրի մրցանակը շնորհում են անհայտ կոնյակագործին, իսկ երբ իմանում են, որ նա ֆրանսիացի չէ, որ կոնյակը ուղարկված է Հայաստանից, այնքան են զարմանում, որ բացառության կարգով Ն.Շուստովին` աշխարհում միակ ոչ ֆրանսիացի կոնյակագործին, արտոնություն են տալիս իր արտադրանքի վրա գրել ոչ թե «բրենդի», ինչպես որ կարգն էր, այլ հենց «կոնյակ»: Կոնյակի արտադրության պատմության ընթացքում ոչ ոք այդպիսի իրավունքի չէր արժանացել:

Կգա մի օր, ու դու կհասկանաս, որ ուրիշի ցավ չկա, կա տիեզերական ցավին անհաղորդ հոգի, որ նույնն ա, ինչ դիակն՝ անձրևի տակ։

Մեր անգլերենի ուսուցչուհին հայրենադարձ էր, Ամերիկայում էր ապրել ու հաճախ էր մեզ պատմում էդ հեռավոր ու անիրական թվացող երկրի մասին։ Մի օր մեզ պատմեց, թե ոնց են մի անգամ Նյու Յորքում ժամերով խցանման մեջ մնացել։ Դա մեզ համար հեքիաթի նման էր հնչում՝ մեծ քաղաք, մեծ շենքեր, անթիվ մարդիկ, լիքը փողոցներ, խցանումներ, աղմուկ․․․

Հոկտեմբերի 27-ին ես Փարիզում էի։ Ծանոթ ֆրանսիացի տղերքից իմացա։ Չհավատացի։ Հավատալու բան է՞ր։ Բայց երեկոյան հեռուստացույցը ստիպեց հավատալ։ Գիլյոտինի նման իջավ իմ իրականության վրա ու երկու կեսի բաժանեց՝ մինչև ու հետո։

Սեփական երկրի համար նորմալ ղեկավար ընտրել չիմացող ժողովուրդները ստիպված սկսում են ուրախանալ ու տխրել ուրիշ ժողովուրդների ընտրություններով...

Մի ոմն ճգնավոր, որ միայն հոգում էր երկնայինի համար և թոթափել էր իրենից ամեն երկրավոր բան, ապրում էր աղքատության մեջ: Մի անգամ նրան մոտեցավ մի աղքատ մարդ և սկսեց պաղատանքով ողորմություն խնդրել՝ ասելով, թե խիստ մեծ կարիքի մեջ է:

Ես մեր ժողովրդի մի մասի մոտ դեռ վաղուց մի հետաքրքիր ֆենոմեն եմ նկատել. ում ոտքերը գեշ են, ոտքերն է բացում, ում փորը ծալքերով է, փորն է բացում, ատամնաշարի խնդիր ունեն, բերանն են բացում, երկու բառ իրար կապել չգիտեն, անդադար խոսում են, անգրագետ են, մի նախադասության մեջ տասից ավել սխալ են անում, անդադար գրում են... Միշտ մտածել եմ, լավ, սրանց շրջապատում մի խելքը գլխին բարեկամ, ծանոթ, հարազատ չկա՞, որ բարեկամաբար խորհուրդ տա: Չնայած, գրեթե վստահ եմ, որ դրանք ոչ մեկի խորհուրդը չեն ընդունի:

Երկնքի դարպասի մոտ մի մարդ էր նստած՝ դեմքը շատ ծանոթ էր։ Որտե՞ղ եմ տեսել... Հիշողությունս լարեցի ու մեկ էլ հանկարծ հիշեցի։ Հա՛, էլի, ինքն ա։

Լսել եմ, թե ուսուցիչ աշխատելու համար բոլորովին էլ պարտադիր չէ մանկավարժական կրթություն ունենալը։ Հետաքրքիր է, իսկ վիրաբույժ աշխատելու համար բժշկական կրթություն ունենալը պարտադի՞ր է. իսկ ի՞նչ կլինի, եթե դատավորն էլ կոնսերվատորիա ավարտած լինի...