«ՉԿԱՆ ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ, ԿԱՆ ԽՄԲԵՐ, ՈՐ ՁԵՎԱՎՈՐՈՒՄ ԵՆ ՔԱՂԱՔԱԿՐԹԱԿԱՆ ԶԱՐԳԱՑՄԱՆ ՈՒՂՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ»

«Իրատես de facto»-ի հյուրն է «Նոր ժամանակներ» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆԸ

-Ձեր կարծիքով` արտաքին քաղաքական աշխարհում ի՞նչ դիրքեր ունի Հայաստանը խորհրդարանական ընտրություններից առաջ:
-Հայաստանը կամաց-կամաց համաշխարհային քաղաքական կենտրոնների համար դառնում է անհետաքրքիր և հիմա շատ ծանր վիճակում է, եթե առաջիկայում կտրուկ քայլեր չարվեն, Հայաստանին սպասում է բավականաչափ հստակ ու հանդարտ վախճան:
-Դո՞ւք էլ Կասանդրայի սինդրոմ ունեք:
-Վիճակագրական ժողովրդագրական տվյալները համադրելու համար Կասանդրա լինել պետք չէ: Պաշտոնական տվյալներով` մոտ 60000 մարդ ամեն տարի հեռանում է երկրից, 10 տարում, եթե ոչինչ չփոխվի, 600000 մարդ կհեռանա: Հավատանք-չհավատանք, փոխվենք-չփոխվենք` ես քաղաքականությունից դուրս եմ դիտարկում թվերը: Աշխարհում ընդունված է նախախնամություն չտեսնել, այլ օբյեկտիվ գործընթացները վերհանել, բայց օբյեկտիվության հետ կա նաև գործողությունների շարք, որ տրամաբանորեն համադրելիս ակնհայտ է դարձնում Հայաստանի նկատմամբ համաշխարհային էլիտայի վերաբերմունքը: ՈՒրախ եմ, որ հայկական քաղաքական դաշտում սկսել են կամաց-կամաց հետաքրքրվել համաշխարհային խմբավորումների գործունեությամբ:
-Ինչո՞վ է այդ հետաքրքրվելն արտահայտվում:
-Ինտերնետային սայթերում, երբեմն հարցազրույցներում սկսել են անդրադառնալ համաշխարհային քաղաքական խմբերին, համեմատում են Ռոտշիլդներին-Ռոկֆելլերներին, հեռուստահաղորդումներ են եթեր հեռարձակվում, այսինքն` հայկական հասարակությունը դեռ բավականին պարզունակ մակարդակում սկսում է ընտելանալ այն ճշմարտություններին, որոնք աշխարհում վաղուց են գործում: Երբ որևէ երկրում հնարավոր զինվորական դավադրության մասին են խոսում, որևէ մեկը չի համարում դավադրության տեսության մաս, ընկալվում է, որ, այո՛, հնարավոր է, այլ երկրներում էլ եղել են: Բայց երբ սկսում ես խոսել քաղաքական խմբերի մասին, հատուկ ծառայությունների հետ նրանց կապի, քաղաքական ակտիվության վիճակների մասին, դավադրության տեսության սկզբունքը միանգամից մեջտեղ են բերում: Պետք չէ դրան ուշադրության դարձնել: Եթե քաղաքականությունը վարվում է կուսակցությունների միջոցով, եթե յուրաքանչյուր աշխատանք կատարում է որոշակի մասնագիտական խումբ, նշանակում է` գործունեություն ձևերը տարաբաշխվում են խմբերի ու միությունների միջև` ճարտարապետներ, նկարիչներ, վաճառականներ...
-Միջնադարի լեզվով` համքարություննե՞ր:
-Այո, եթե աշխարհում այդ ամենը վաղուց գոյություն ունի, ինչո՞ւ քաղաքականության մեջ չպիտի լինի: Քաղաքականության մեջ համքարությունները դասակարգվում են աջեր, ձախեր, կենտրոնամետներ, սոցիալիստներ, ազատականներ, ազգայնականներ և այլն, բայց խնդիրը նրանք չեն, այլ ընդհանուր նպատակներին նվիրված քաղաքական կուսակցությունները: Օրինակ` հայաստանյան մի քանի կուսակցություն անդամակցեց ԵԺԿ-ին, ԵԺԿ-ն բազում կուսակցություններ արդեն պարունակում էր` իբրև գլոբալացման հետևանք: Ակնհայտ է, որ մեր կուսակցությունների արժեքային համակարգերը ԵԺԿ-ի արժեքային համակարգի հետ շատ քիչ ընդհանրություններ ունեն:
-Ինչո՞ւ ԵԺԿ-ն այդ «շատ քիչը» չտեսավ:
-Դա բացատրվեց եվրոպական կառույցներին ինտեգրվելու նպատակով բարենպաստ աշխարհաքաղաքական պայմաններ ստեղծելով: Բայց իրականում մենք տեսնում ենք երևացող մասը, ո՞վ ասաց, որ չերևացող մաս չկա: Միշտ էլ տարբեր համքարություններում գաղտնիքները պահպանել են որոշակի մարդիկ` ուսուցիչները, և իրենց իմացածը փոխանցել են շատ քիչ մարդկանց: Ո՞վ այսօր գիտի Ամատիի, Ստրադիվարիուսի, Գվառներիի ջութակների պատրաստման գաղտնիքները, որոնք սերնդից սերունդ բանավոր են փոխանցվել, բայց այդ ջութակներն աստվածային ձայնի պես էին հնչում, ինչպես Նիկոլո Պագանինին էր ասում: Այդ գաղտնիքները պահպանվում և փոխանցվում էին գաղտնի միջավայրում: Աշխարհն այդ մարդկանց անվանեց մասոններ: Նրանց գաղտնի գործունեության երևացող մասը դարձան ֆեոդալիզմից կապիտալիզմին անցումը, անգլիական, ֆրանսիական, ռուսական հեղափոխությունները: Նրանք էլիտար են և ներառում են լուրջ ուղղություններ ու ուղղվածություններ: Հօգուտ հայերի` ֆրանսիական մասոնական ամենամեծ օթյակը, որ 1200 օթյակ է ներառում և 50000-ից ավելի անդամ ունի, կողմ կանգնեց հայերի ցեղասպանության խնդրին: Տեսեք` ինչ արագությամբ այդ գործընթացները զարգացան Ֆրանսիայում։ Ֆրանսիան միակ երկիրն է այսօր, որ փորձում է Հոլոքոստի հետ հավասար Հայկական ցեղասպանությունը դարձնել քրեորեն պատժելի:
-Բայց գործընթացը Ֆրանսիայում տեղապտույտի մեջ է:
-Ինչո՞ւ մինչև վերջ չհասանք, ինչո՞ւ Սահմանադրական ժողովը չընդունեց ցեղասպանության քրեականացման բանաձևը` կիրառելով երկակի ստանդարտներ:
-Տրամաբանական չէր:
-Տրամաբանական չէ բոլոր նրանց համար, ովքեր չեն զբաղվում քաղաքական միջավայրի խորքային ուսումնասիրությամբ: Էթնիկ հրեա Նիկոլա Սարկոզին քայլ արեց, կասկածից վեր է, որ հունգարացի հրեա նախնիներ ունեցող նախագահը հայանպաստ ողջունելի քայլ կատարեց: Բայց դրանից հետո հայտնվում է թուլուզցի մի հրձիգ ու գնդակահարում հրեական դպրոցի երեխաներին ու ուսուցչին: Ի՞նչ է դա, նախազգուշացո՞ւմ, երևացող, թե չերևացող իշխանությունների պայքա՞ր: Ո՞վ կարող է ստույգ ասել` ինչո՞ւ Բրեյվիկը այդքան մարդու գնդակահարեց Նորվեգիայում: Մինչև այսօր Հայոց ցեղասպանության քրեականացման օրենքի ընդունում-չընդունումը լուծում չի գտել, որովհետև Սարկոզին խոստացել է շարունակել գործընթացը:
-Այդ հանգամանքները շաղկապելով` ի՞նչ եք ուզում արդյունքում տեսնել:
-Ֆրանսիայում ֆրանսիական շահերին ու նպատակներին ծառայող մասոնները կողմնակից են հայկական խնդիրը հրեականին հավասար տեսնելուն և այդ խնդրի լուծում ստանալուն: Ժամանակին խնդիր էր դրված` հայկական ցեղասպանության պարագլուխները, ովքեր Սալոնիկի կրիպտոհրեական մասոնական օթյակի անդամ են եղել, որը «Գրանդ օրիենթի» իտալական ուղղության հետ է կապակցվում (եթե հավատանք փաստաթղթերին), պիտի հատուցեն: Օթյակի այսօրվա անդամները ցեղասպանությունը ճանաչելու, պատմությունը վերանայելու կոչ են անում:
-Այսինքն` դա դառնում է ներմասոնակա՞ն խնդիր:
-Այդ գործընթացին ընդդիմացողներ կան, ստացվում է, որ Ֆրանսիայում գործում են բավականին լուրջ, չերևացող կառույցներ, որոնք կարողանում են նախագահական կուրսին դեմ գնալ: Սա շատ ավելի խորքային խնդիր է, քան այն, որ Սարկոզին ակնկալում է իր ընտրություններում ստանալ հայերի ձայները: Հաջորդ նախագահը, ով էլ լինի, այս խնդիրը պիտի շարունակի, դա են պահանջում Ֆրանսիայի ներքին և արտաքին քաղաքական շահերը: Այլապես Ֆրանսիան դուրս կմնա Մեծ Մերձավոր Արևելքում, Հարավային Կովկասում քաղաքակրթական գործընթացներից, մինչդեռ այսօր այդ երկիրն ակտիվ մասնակցում է արաբական հեղափոխություններին, Լիբիայի, Սիրիայի, Իրանի գործընթացներին: Եթե հիշում եք, Գերմանիան և Ֆրանսիան կատեգորիկ դեմ էին ԱՄՆ-ի` Իրաքի վրա հարձակվելուն, բայց կա մի ուժ, որ կարողանում է որոշում փոխել: Ի՞նչ էր ասում Գի դը Արսազենը Հայաստանում։ Նա ասում էր, որ աշխարհում կա երկրորդ ուղղվածություն, միայն իրենք չեն, և այդ ուղղությունն այլ բնույթ ունի: Եթե իրենց կառույցն ավելի շատ հիմնվել է մարդու գաղափարախոսության վրա, ապա մյուս կառույցը միստիկ, օկկուլտային ուղղություն է: Արսազենի ներկայացմամբ` այդ ուղղությունն անգլոսաքսոնական է և բավականաչափ տարածված սպիտակադեմ բողոքականների շրջանում: Հենց այս բախման մեջ է գործընթացի կասեցման պատճառը, որ երկու ցեղասպանություններն էլ դնում էր նույն հարթության վրա: Գլխավոր պատճառը, որ Հայոց ցեղասպանության քրեականացումը մերժվեց, աշխարհաքաղաքական առումով դա էր. չի կարելի նույն հարթության մեջ դիտարկել հոլոքոստը և հայերի ցեղասպանությունը: Սրան գումարեք նաև այն փաստը, թե ինչ ծանր վիճակում կհայտնվեին ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի Էլիտաները այդ որոշումն ընդունելուց հետո: Չէ՞ որ այդ երկրներում նույնպես հայկական սփյուռքի մեծ գաղութներ կան նույնատիպ պահանջներով։
-Իսկ ո՞վ էր ասում, որ նույն հարթության մեջ պետք է դիտարկել. ո՛չ հայերը, ո՛չ ֆրանսիացիները դա երբեք չեն պնդել:
-Եթե օրենքները նույնն են, ուրեմն նույնն է հարթությունը: Աշխարհը ցեղասպանություն ասելով` հիմնականում հասկանում է հոլոքոստը: Հայերի ցեղասպանության ընկալումը համասփյուռ հայերի ջանքերի արդյունքն է և այն մարդկանց, ովքեր դա մեծ քաղաքականության թեմա են դարձրել: Թերևս ճիշտ են ասում, որ եթե 1939 թվականին, Օբերսզալցբուրգում Հիտլերը չհիշատակեր հայերի ցեղասպանությունը, գուցե Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիրը չկառուցվեր` ելնելով խորհրդային իշխանության գաղափարաբանությունից:
-Հոլոքոստը, որքան էլ ցինիկ հնչի, հրեաներն օգտագործեցին առավելագույնս` նրանք ունեցան Իսրայել պետությունը` պետականության կորստից մի քանի դար հետո: Ըստ ամենայնի` հայերի ցեղասպանության ճանաչման-չճանաչման հարցը բոլորովին էլ բարոյական հարթության մեջ չէ, այլ այն քայլերի, որոնք պիտի հետևեն ցեղասպանության ճանաչմանը: Գուցե հարցից հարց մեծ է լինելու թռիչքը, բայց դրանք փոխկապակցված են ըստ էության։ Ձեր նշած կառույցներում ե՞րբ են սկսելու մտածել ոչ թե հայերի անցյալի, այլ հայերի ներկայի ու ապագայի մասին, որ սերտ կապված է անցյալին և՛ տարածաշրջանային, և՛ աշխարհաքաղաքական զարգացումների առումով:
-Բոլորն էլ հասկանում են, որ ցեղասպանության ընդունումից հետո պիտի գա փոխհատուցման խնդիրը` սա է ճշմարտությունը, սա է տրամաբանությունը: Չկա որևէ ազգի հետ կատարված նման աղետ, որից հետո փոխհատուցման խնդիր չի ծագել: Հայկական ցեղասպանությունը բոլոր առումներով միակն է, որ չի փոխհատուցվել, ուստի այս խնդիրը միշտ եղել է ու կա: Անկախ Հայաստանն արդեն 20 տարեկան է, բայց փաստը մնում է փաստ, որ այս ընթացքում չի ուժեղացել: Իհարկե, եղել է պատերազմ, ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո` տնտեսական անկում, շրջափակում... Բայց եթե վերցնենք Հայաստանի կուտակած արտաքին պարտքերը, եթե համաձայնենք այն մարդկանց հետ, ովքեր ասում են, որ քաղաքական էլիտան թալանել է երկիրը, գումարենք թալանված բոլոր փողերը և հանենք արտերկրի մեր հայրենակիցներից ստացվող գումարները, մնացորդը նույնիսկ Մարշալի պլանով նախատեսված գումարի մեկ երրորդը չի կազմի: Բոլոր այն հարցերը, որ պիտի լուծում ստանային, Հայաստանի պարագայում չեն լուծվել` չնայած մեծ սփյուռք ունենալուն: Ավելի վատթար իրավիճակներում եղած երկրներ են փոխել իրենց վիճակը: ՈՒրեմն պետք է հասկանանք` կան ուժեր, որոնք կատեգորիկ դեմ են Հայաստանի ուժեղացմանը:
-Ի՞նչ ուժեր են և ինչո՞ւ:
-Հայերին դրական են վերաբերվում բոլոր մեծ երկրները, որ դերակատարություն ունեն աշխարհում, բայց մեր վիճակը վատթարանում է: ՈՒրեմն` հանրապետական ես, բարգավաճ ես, կոմունիստ ես, թե դաշնակցական, պիտի հասկանաս` ի՞նչ է կատարվում: Ժամանակներն այլ են եղել, բայց քաղաքականությունը նույնն է` սկսած Տիգրան Մեծից: Հիմա Հայաստանը թուլացվում է և հայաթափվում: Մեզ ասում են` հայ-թուրքական սահմանը պետք է բացել, Հայաստանում ապրում է 2900000 մարդ, Թուրքիայում` 70000000, դեմոգրաֆիկ ինչ վիճակ կունենանք, կամ 75000000-անոց Իրանում ապրում է 20000000 ադրբեջանցի, եթե ուղղակի հանենք վիզաները… Մյուս հարևանը Վրաստանն է, որ քայլում է դեպի ՆԱՏՕ: Կառուցվում է Բաքու-Թբիլիսի-Կարս երկաթգիծը և պայտի ձևով փակում է Հյուսիս-Հարավ երկաթուղային ճանապարհը, այդ պարագայում Հայաստանի երկաթգիծը միջպետականից դառնում է ներպետական: Աշխարհում Մեծամորի ԱԷԿ-ը փակելու պահանջ է ձևավորվում, ինչը նշանակում է էլեկտրաէներգիայի 40 տոկոսից զրկվել և մոռանալ արդյունաբերական զարգացման մասին: Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հանգուցալուծման վերաբերյալ բոլոր կողմերը պայմանավորվում են, հարցը լուծում չի ստանում, ԼՂՀ-ն արդեն 20 տարի գոյություն ունի, բայց չի ճանաչվում: Ամեն ինչ բացատրվում է աշխարհաքաղաքական շահերով, բայց այսօրվա աշխարհաքաղաքական շահերը ձևավորվում են աշխարհաքաղաքական խմբերում: Չկան պետություններ, կան խմբեր, որ ձևավորում են քաղաքակրթական զարգացման ուղղությունները: Մեզ համար ամենակարևորն է հասկանալ` ովքե՞ր են և ի՞նչ են ուզում: Ովքերը համեմատաբար հայտնի են: Աշխարհում 3-4 ուղղություններ են: Մենք քիչ ենք շփվել անգլոսաքսոնական գծի հետ, չնայած Կովկասում մեծ ազդեցություն են ունեցել: Ազգային գաղափարախոսություն այդ ուժերի համար գոյություն չունի, կա քաղաքակրթական զարգացման խնդիր: Ռուսաստանը, ԵՄ-ն և ԱՄՆ-ը քայլ չեն անում Հայաստանն ուժեղացնելու համար: Ներքին և արտաքին քաղաքական դաշտերում Հայաստանը տանուլ է տալիս: ՌԴ միգրացիոն ծառայությունը Պուտինին պաշտոնապես տեղեկացնում է, որ իրենք 10000000 միգրանտի տեղ ունեն, այլապես ՌԴ-ում 10-15 տարի հետո աշխատուժի շատ ծանր կացություն է ստեղծվելու: Իսկ հայերը հիանալի ինտեգրվում են նույնիսկ մուսուլմանական երկրներում և հիանալի աշխատուժ են իբրև միգրանտ: Մարտի 1, կրակոցներ, աշխարհի որ երկրում մեկ կրակոց հնչեց, իշխանափոխություն եղավ, այստեղ էջը փակվեց:
-ՈՒրեմն` ե՞րբ են վերջապես լուծվելու այսօրվա Հայաստանի հարցերը:
-Ես ընդամենը համառոտ համադրեցի բացահայտ փաստերը, որ ներկայացնում են իրավիճակը: Իրավիճակից դուրս գալու համար նախ պետք է հասկանալ` ո՞ր ուժերն են հայատյաց: Հանգիստ թողնենք Թուրքիային, որովհետև ցեղասպանությունը ամեն ինչ վաղուց հասկանալի է դարձրել, և այնտեղ իրավիճակ չի փոխվել: Ի վերջո, Թուրքիան եղել է գործիք:
-Ո՞վ է սրում այդ գործիքը:
-Դա մեկ հարցն է` ովքե՞ր են, ի՞նչ են ուզում, ինչո՞ւ են թուլացնում Հայաստանը, երկրորդ հարցը` ի՞նչ են ուզում նրանք ընդհանրապես, դա արդեն հայեցակարգի խնդիր է, որովհետև Հայաստանն ընդամենը մի օղակն է ընդհանուր ծրագրի, ուրեմն` ո՞րն է այդ ծրագիրը, որին խանգարում են հայերը: Պանթուրքիզմը շատ պարզունակ պատասխան է և չի ներառում քաղաքակրթական խնդիրները: Շատ մեծ խնդիր չէ` Իրան հասնել ոչ Հայաստանի միջով: Ակնհայտորեն, հարցը տարածքը չէ: ՈՒրեմն` հայերը խանգարում են այլ տեղ: Մենք մինչև վերջ պիտի հասկանանք մեր անելիքը: Ճշմարտությունը մեծագույն զենք է այդ ուժերի դեմ. նրանք, գործելով միստիկ դաշտում, հաճախ են խուսափում իրենց բարձրաձայնած ծրագրերի իրագործումից: Ժամանակն է այդ մասին խոսելու: Նրանց կազմակերպական և ֆինանսական հնարավորություններն այնքան մեծ են, որ հանգիստ կարողանում են քաոս ստեղծել իրենց ցանկացած վայրում:
-Այո, բայց Ձեր ասածները ոչ մի դուռ չեն բացում:
-Դեռ չեն բացում:
-Ինչքա՞ն` դեռ:
-Ես ուզում եմ, որ այս ամենի մասին մտածեն: Ներքին խժդժություններից մի անգամ վեր լինենք և տեսնենք` ինչ է կատարվում Հայաստանի շուրջ: Այսօր ակնհայտ է, որ միայնակ Հայաստանը չի կարող նորմալ պետություն դառնալ, պիտի համադրի աշխարհաքաղաքական շահերը և այդ համադրումից անաչառ եզրակացություն կատարի: Կոնյակ, ջերմուկ, պղինձ, մոլիբդեն վաճառելով` մենք մնում ենք շատ աղքատ երկիր: Սա փաստ է: Ինչպես նաև փաստ է, որ աշխարհը մեզ համար համարյա ոչինչ չի անում: ՈՒստի հարցերի հարցը մնում է ինչու-ն:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ