«ԸՍՏ «ՖՈՐԲՍԻ» ՎԵՐՋԻՆ ՏՎՅԱԼՆԵՐԻ` ՊՈՒՏԻՆՆ ԱՇԽԱՐՀԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ԱԶԴԵՑԻԿ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԳՈՐԾԻՉՆ Է»

Ռուսաստանում ավարտվեց խորհրդարանի` Պետդումայի կազմավորումը, և երկիրը թևակոխեց իր հերթական ընտրական փուլը, այս անգամ արդեն` նախագահական: «Ինչպիսի՞ն է Ռուսաստանը ներկա պատմական փուլում» թեմայով «Իրատես de facto»-ն զրուցում է մոսկվայաբնակ լրագրող ՌՈՒԲԵՆ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆԻ հետ:
-Պարոն Հայրապետյան, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում այսօրվա Ռուսաստանը:
-Ներկայիս Ռուսաստանի Դաշնությունը կայսրապետական թերարժեքության բարդույթից ձերբազատվող պետություն է: Խորհրդային Միության փլուզումից հետո այդ երկիրն աղետաբեր վայրընթացներից հետո վերագտնում-իրականացնում է, չսեթևեթենք, նորընծա` նորաբնույթ կայսրության հավակնելու իր նկրտումները: Համենայն դեպս, միտումն ակնբախ է հետխորհրդային տարածքում:
-Դուք նկատի ունեք Ռուսաստան-Բելառուս-Ղազախստան Եվրասիական Միության ստեղծո՞ւմը:
-Նաև: Ինչքան էլ խոսվի այդ երեք պետությունների իսկապես ոչ պարտադրական` կամավոր միավորման մասին, այդուհանդերձ, դաշինքի հիմքը Ռուսաստանն է իր քաղաքական ու տնտեսական կշռով ու ազդեցությամբ, ինչի մասին հայտարարեցին Բելառուսի ու Ղազախստանի ղեկավարները: Հիմա հերթի կկանգնեն միջինասիական հանրապետությունները, մի օր իր խոսքը կասի նաև Հայաստանը:
-Այդ մասին մենք դեռ կխոսենք: Իսկ ի՞նչ կասեք Պուտին-Մեդվեդև երկյակի մասին, ինչն աննախադեպ է միապետական դարավոր ավանդույթներով առանձնացող Ռուսիո երկրի համար: Արդյո՞ք Պուտինի վերադարձը երկրի բարձրագույն պաշտոնին, ինչը ոչ մեկի մեջ կասկած չի հարուցում, ծրագրված էր «ի սկզբանե»:
-Երբ ավարտվում էր Պուտինի նախագահական երկրորդ ժամկետը, շատերն էին նրան խորհուրդ տալիս փոփոխություն մտցնել Սահմանադրության մեջ և թևակոխել գահակալման երրորդ շրջանը: Եթե նա դա ուզեր, հանգիստ կարող էր անել, քանզի նրա ղեկավարած «Եդինայա Ռոսիա» կառավարող կուսակցությունը բացարձակ մեծամասնություն ուներ Պետդումայում: Բայց նա դա չարեց, արեց այն, ինչը «Նեզավիսիմայա գազետայում» կանխանշել էր մեր հայրենակից քաղաքագետ Անդրանիկ Միհրանյանը: Պուտինը գերադասեց առաջադրվել վարչապետի պաշտոնում, միաժամանակ պահպանելով առաջատար կուսակցության լիդերի դերը: Այսինքն, լինելով պետության երկրորդ պաշտոնատար անձը և վերահսկելով խորհրդարանը, նա իր լիազորություններով համադրելի դարձավ նախագահին:
-Բայց, այդուհանդերձ, նախագահն իրավասու է իր մի հրամանագրով պաշտոնանկ անելու վարչապետին, ճիշտ է` խորհրդարանի համաձայնությամբ:
-Բանն էլ հենց այն է, որ ԽՍՀՄ-ից հետո առաջին անգամ ոչ թե Ռուսաստանի նախագահը, այլ վարչապետը դարձավ կառավարող կուսակցության լիդեր: Տեսականորեն Մեդվեդևը կարող էր ճնշում գործադրել Պուտինի վրա, բայց գործնականում նա դա ոչ կարող էր անել, ոչ էլ փորձեց: Գիտեք, ժամանակակից Ռուսաստանի քաղաքական պրակտիկան հաճախ է նահանջում սահմանադրական կանոններից: ՈՒժերը հաշվեկշռվում են ոչ միայն լիդերների պաշտոնական դիրքով, այլև նրանց անհատական քաղաքական կշռով, լիազորությունների ներքին պայմանավորվածություններով, ազդեցության լծակներով, համախոհների խմբավորումների քաշով և այլն, և այլն: Եթե ուշադիր նայենք, Մեդվեդևին այդպես էլ չհաջողվեց նույնիսկ ձևավորել իր ինքնուրույն թիմը, ինքնահաստատվել: Պուտինն իր ձեռքում պահեց նաև կառավարության ուժային, անգամ տնտեսական բլոկները: Մեդվեդևի նախագահության տարիներին անցկացված բոլոր մակարդակների որևէ սոցիոլոգիական հարցման թե հետազոտության արդյունքներով Պուտինը չի զիջել երկրի N1 քաղաքագետի վարկանիշը: Ինչի մասին ենք խոսում. ըստ «Ֆորբսի» վերջին տվյալների, Պուտինն աշխարհի երկրորդ ազդեցիկ քաղաքական գործիչն է Օբամայից հետո, Մեդվեդևը… 59-րդը: Այնպես որ, ինչպես Դուք ասացիք, ամեն ինչ ծրագրված էր «ի սկզբանե»: (Իսրայելական մի հրատարակություն հումորով հարցում էր անցկացրել ընթերցողների շրջանում, թե ուր «կփախչի» Դմիտրի Մեդվեդևը 2012 թվականի նախագահական ընտրություններից հետո: Բնական է, ենթադրողների գերակշիռ մասը նշել էր Դմիտրի Անատոլևիչի «պատմական» հայրենիքը` Իսրայելը: Իսկ գիտե՞ք որ երկիրն էր դիտվել որպես երկրորդ «աքսորավայր»: Չզարմանաք… Հայաստանը):
-Կարելի՞ է ասել, որ Պուտինը վայելում է Ռուսաստանի ժողովրդի հարգանքը:
-Հարգանքը` դժվար է ասել, դեմոկրատական երկրում դրան դժվար է հասնել: Բայց որ ժողովուրդը, ի տարբերություն, ասենք, Հայաստանի, ընդգծված ալերգիա չունի ղեկավարության նկատմամբ, փաստ է: Ելցինից հետո, որի ժամանակ Ռուսաստանին սպասում էր ԽՍՀՄ-ի ճակատագիրը, մեծ է Պուտինի դերը երկրի քաղաքական-տնտեսական իրավիճակի կայունացման ու զարգացման գործում: Եվ մարդիկ գնահատում են դա:
-Որպես Ռուսաստանի քաղաքացի, ի՞նչն է գրավում Ձեզ Պուտինի մեջ:
-Ինքնավստահությունը: Ինչպես գործելակերպում, այնպես էլ ինքնարտահայտման մեջ:
-Ընդդիմադիր ուժերի հանրահավաքները կարո՞ղ են փոփոխություններ մտցնել երկրի ներքաղաքական կյանքում:
-Ոչ, դրանք արհեստականորեն հրահրված ելույթներ են: Ոչ թե այն իմաստով, որ Ռուսաստանում չկան հակապուտինական տրամադրություններ: Կան, բայց դրանք չեն վերածվի որևէ «գունավոր» հեղափոխության: ՈՒշադրություն դարձրեք ընդդիմադիր լիդերների ազգությանը և դրսից ցույց տրվող ֆինանսական աջակցությանը:
-Ի՞նչ եք կարծում, Պուտինի վերադարձը ի՞նչ ազդեցություն կունենա ռուս-հայկական հարաբերությունների վրա:
-Արմատական փոփոխություններ տեղի չեն ունենա: Պուտինը հետամուտ է բոլոր պետությունների հետ Ռուսաստանի գերպրագմատիկ հարաբերություններին և լայն առումով հազվադեպ է բացառություններ անում նույնիսկ մերձավոր դաշնակիցների համար. հիշենք Պուտին-Լուկաշենկո բարձրաձայն տարաձայնությունները: Ամեն ինչ կշարունակի ընթանալ Ռուսաստանի և Հայաստանի փոխադարձ շահերի շրջանակում:
-Վերադառնանք Եվրասիական Միության թեմային: Այնտեղ սպասո՞ւմ են Հայաստանին:
-Համենայն դեպս, հազիվ թե մեզ սպասում են Եվրոպայում կամ Ամերիկայում: Սակայն հեշտ չի լինի նաև անդամագրվել այս նորաստեղծ կազմակերպությանը: Դմիտրի Մեդվեդևը հենց այնպես չհայտարարեց, որ չնայած միության դռները բաց են, բայց դա դեռ չի նշանակում, թե ցանկացած երկիր, նույնիսկ ամենամերձավորը, կարող է միանալ նրան, դրա համար կպահանջվեն տարիներ: Հայաստանի համար լրացուցիչ դժվարություններ կլինեն Ռուսաստանի հետ սահմանի բացակայությունը, զանազան «Լարսերի» առկայությունը և այլն: Իհարկե, կարելի է նաև ինքնուրույն ապրել, սակայն մեր քսանամյա «զարգացումը» թույլ չի տալիս լավատես լինել այդ հարցում:
-Թերևս շատերին մտահոգում է «Ռուսաստանի գլխավորությամբ» պարագան` ԽՍՀՄ-ի ուրվականը:
-Շատ պատկերավոր էր Նազարբաևի հայտարարությունն այդ առնչությամբ. սա Միություն է առանց պետպլանի և պետմատի: Սա կլինի տնտեսական համագործակցության միություն, թե հետո ինչի կվերածվի, ոչ ոք չի կարող ասել: Ավելի լավ ընտրություն ունե՞նք: Զարմացնում է Հայաստանի մտավորականության մի մասի մեջ տարածված այն մտայնությունը, թե ռուսները, իբր, մեզ միշտ դավաճանել են: Սա թերևս փոքր ազգի անվստահության կամ ինքնահաստատման բարդույթ է` ամեն ինչում մեղավոր են ուրիշները: Ժամանակին ցարական Ռուսաստանը տարածաշրջան չէր եկել հայերի սիրուն աչքերի համար: Նա եկել էր զենքի ուժով` պատերազմելով գրավելու իր համար կենսական տարածքներ: Նման դաժան գոտեմարտերում բոլոր խոշոր տերությունները գործում են բացառապես իրենց շահերի տեսանկյունից, և փոքր ազգերը, ցավոք, նրանց համար սոսկ խաղաքարտ են:
-Առհասարակ այդպե՞ս են վարվում բոլոր գերտերությունները, և Ռուսաստանը բացառություն չէ՞: Կամ, ինչպես ասում է իմաստուն Ավետիք Իսահակյանը, մեծ ազգերը մեծ չարիքներ են, ինչպես մեծ ձկները` մեծ ծովերում… Փոքր ազգերը մշտապես ճնշված պիտի մնան մեծերի կրունկների տակ։
-Հենց այդպես: Պարզապես մենք ավելի շատ գործ ենք ունեցել ռուսների հետ: Կարո՞ղ ես` հակազդիր, մանևրիր: Մեր ժամանակներում ամերիկացիները, ինչ է, կանգնեցի՞ն իրենց սիրեցյալ, հովանավորյալ Վրաստանի թիկունքին, երբ ռուսները մտան Աբխազիա ու Հարավային Օսիա: Մեր աչքի առաջ այդ նույն ամերիկացիները թե եվրոպացիները մի քանի օրում «չծախեցի՞ն» իրենց բազմամյա հավատարիմ արաբ բռնապետներին` Մուբարաքից մինչև Քադաֆի: Ընդ որում, չհանգստացան, մինչև նողկալի Լինչի դատաստան չսարքեցին վերջինիս գլխին:
-Պարոն Հայրապետյան, Ռուսաստանի հետ առավել մերձենալու Ձեր տեսակետը Դուք արտահայտում եք որպես ռուսահա՞յ:
-Եթե Դուք դրա մեջ իրոնիա չեք դնում, ապա ինչու չէ, թեև ես նույնքան «ռուսահայ» եմ, որքան Դուք։ Հայաստանում այդ երկրում ապրող հայերին մեղադրում են ավելորդ ռուսասիրության, եթե չասենք` ռուսամոլության մեջ: Գուցե և Ռուսաստանում այսօր բնակվում է գրեթե նույնքան հայություն, որքան հայրենիքում, և նրանք երևի իրավունք ունեն մտածելու, որ Հայաստանի քաղաքական, տնտեսական, մշակութային և շատ այլ շահեր պատմական օբյեկտիվ նախադրյալներով շատ ավելի կապված են հենց այդ երկրի հետ: Սա չի նշանակում, թե պետք է գործել ի վնաս Հայաստանում հռչակված բազմակողմ քաղաքականության: Պարզապես պետք է պրագմատիկ լինել:
Մասնավոր մի պարագա: Եթե դուք ռուսահայերին ներկայացնում եք հիշյալ «մեղադրանքները», ապա փոխարենը բարի եղեք մեղմելու նրանց որոշ տարակույսներ: Ռուսաստանի հայերի կյանքում զանազան անցանկալի իրադարձությունների, միջադեպերի (երբեմն նաև` ողբերգական ելքով) կապակցությամբ հայաստանյան որոշ լրատվամիջոցներ, առանց խորանալու պատճառների մեջ, Ռուսաստանին անսեթևեթ մեղադրում են նացիոնալիզմի, ռասիզմի և նույնիսկ ֆաշիզմի մեջ: Բայց այդ նույն լրատվամիջոցները սսկվում են, չեն էլ ուզում բացատրել, թե ինչու այսօր էլ, կրկնում ենք` այսօր էլ, նվազագույն իսկ հնարավորության դեպքում հայաստանցին լքում է իր հայրենիքը և տեղափոխվում հենց այդ «արատավոր, դավաճան» երկիրը: Ինչո՞ւ: Այդ դեպքում «ինչակա՞ն» է մեր հայրենի Հայաստանը:
Զրույցը` Ֆելիքս ԳԻԲԱՐՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ