Երբ մտնում եմ եկեղեցի ու շփվում եմ հասակակից սարկավագների հետ, հիշում եմ մանկությանս տարիները, մի տեսակ տխրում եմ, բարի նախանձով եմ լցվում, լրիվ ուրիշ մարդ եմ դառնում։

Երեկ Թուրքիայի Բաց համալսարանի պրոֆեսոր, նախկին քաղբանտարկյալ, Սայիթ Չենթինօղլին (Sait Chetinoghli), ով տասնամյակներ հետազոտություններ է կատարել հայերից բռնագրավված սեփականության հարցում և բազմաթիվ խիստ արժեքավոր գրքեր ունի հրատարակած դրա մասին, ասաց՝ Թուրքիայի ներկայիս ազգային հարստության 35%-ը նախկին հայկական սեփականություն է: Պատկերացնո՞ւմ եք,ինչ գումարի մասին է խոսքը:

Մի թագավոր ասում է. - Վաղը յուրաքանչյուր չորրորդ տուն քանդելու եմ: Չորրորդ տների բնակիչները խուճապի մեջ են, մյուսները` անտարբեր են, բայց վախեցած: Հաջորդ օրը թագավորն ասում է. - Մյուսների տներն էլ եմ քանդելու:

Իսկապես շատ դժվար է գրողի աշխատանքը: Մի կողմից լարվածությունը, տաժանակիր աշխատանքը, մյուս կողմից՝ պատասխանատվության զգացումն է հետապնդում մարդուն, թե ինչ գնահատական կտան մարդիկ քո կատարած աշխատանքին:

Բավականին երկար ժամանակ էր, ինչ Գյումրին ապրում էր համեմատաբար հանգիստ կյանքով, բայց արդեն 2 օր է, ինչ այնտեղ ակտիվացել են «Լեննականի Վարդանիկն» ու իր հանցավոր խումբը:

Զարմանալի է, բայց երեկ, իրենից անկախ, Սերժ Սարգսյանը տարավ իր ամենամեծ հաղթանակը ԲՀԿ-ի առաջնորդի նկատմամբ, այն էլ` հենց իր իշխանության հիմնասյան միջոցով: Ասեմ՝ եթե ոստիկանության սպան, նույնիսկ «պարոն Ծառուկյան ջան» ասելով, նրան չի թույլատրում գնալ իր ուզած ուղղությամբ, դա «թագավոր ախպեր» հռչակված անձի համար նշանակում է նման «կարգավիճակի» վախճանի սկիզբը: Բացատրեմ՝ «թագավորի կարգավիճակով» մարդը կարող է գնալ այն ուղղությամբ, որով ինքը կցանկանա, և ոչ-ոք չի կարող նրան դա արգելել:

Մեր պատմաբանների և լրագրողների մի մասը, երբ անդրադառնում է ԱՄՆ-ի արտաքին քաղաքականությանը, հատկապես անցյալ դարի սկզբից մինչև 40-ական թվականները, հաշվի չի առնում ԱՄՆ նախագահ Մոնրոյի անունը կրող հռչակագիրը (1823 թ.) , որով ԱՄՆ-ն իր շահերի գոտին էր հռչակում արևմտյան կիսագունդը: Սա հետագայում անվանվել է մեկուսացման՝ իզոլյոնիստական քաղաքականություն: Օրինակ՝ ԱՄՆ-ի Սենատի կողմից մերժված վիլսոնյան իրավարար ակտը հենց այդ հռչակագրի դրույթների հիման վրա է մերժվել և ոչ թե հատկապես 1920 թ. նախագահական ընտրապայքարի պատճՌով:

Ես կարող եմ հասկանալ այն հայերին, որոնց ծննդավայրը եղել է Կ.Պոլիսը, և որոնց համար դժվար է եղել լքել սիրելի քաղաքը 1915 թվից հետո: Հասկանում եմ Անթալիա հանգստի մեկնող հայերին` թքած, թե Թուրքիայի ՀՆԱ-ն չի աճի, մարդկանց էժան և որակյալ հանգիստ է պետք: Հասկանում եմ Թուրքիա մեկնող մեր առևտրականներին՝ ոչինչ, որ նրանցից շատերը անորակ ապրանքներով ողողել են մեր շուկան, իսկ կին-առևտրականներից շատերն էլ թուրքերի սեզոնային սիրուհիներն են:

Երբ նայում եմ, թե, ինչպես է իմ ազգը միասնական մոտեցում ցուցաբերում, երբ խոսքը Մեծ Եղեռնի մասին է, ես ուղղակի սարսափում եմ և գիտե՞ք, թե, ինչու: Այն պարզ պատճառով, որ, եթե 1915 -ին նույն Թուրքիայի տարածքում մենք լինեինք այսպես միասնական և անմոռաց նվիրված լինեինք իրար, այնպես, ինչպես դա անում ենք տարվա մեջ ընդամենը մեկ օր, հենց, այս օրը, մեզ հնարավոր չէր լինի կոտորել: Մենք ի տարբերություն հրեաների ունենք չափից շատ, վստահելու հատկություն մանավանդ, երբ խոսքը օտարների մասին է:

Անցել է արդեն 98 տարի այդ ողբերգական օրվանից: Թուրքիան շարունակում է իր նողկալի հետևողականությամբ մերժողական դիրք ընդունել: Անձամբ ես ոչ մի նախադրյալ դեռ չեմ տեսնում, որ ցեղասպանության 100-ամյակին այսինքն ուղղիղ երկու տարի հետո Թուրքիան կզիջի բռնած դիրքը: Եկեք մենք ինքներս մեզ հարց տանք, իսկ, ինչի ենք հասել այդ 98 տարիների ընթացում ցեղասպանության ճանանչելիության ուղղությամբ: