Մշակույթի օգուտն ու վնասները

Այս թեման չափազանց կարևոր է: Փորձեմ պարզաբանել, թե ինչպես մշակույթը կարող է լինել օգտակար և վնասակար։

Մշակույթը բովանդակում է մարդու ողջ ստեղծածը` վաղնջական ժամանակներից մինչև մեր օրեր։ Նշեմ մշակույթի շերտերը՝ գեղջկական կամ պարզունակ՝ տարերային մշակույթ, ազատների կամ իշխանական՝ կազմակերպված մշակույթ, թագավորական՝ ընտրողական մշակույթ, և վերջում` ծիսական՝ սրբագործված մշակույթ։ Այսպիսի բաժանումն իհարկե պայմանական է, սակայն այդ մասին իրազեկված լինելն անհրաժեշտ է: Ներկայացված շերտերն ունեն ստորին ու վերին եզրեր: Գեղջկականի վերին եզրը մոտ է իշխանականի ստորին եզրին, և այդ մերձ շերտերը փոխլրացնում են միմյանց։ Միայն ծիսական մշակույթն է, որ բոլոր շերտերում դրսևորվում է այնպիսին, ինչպիսին կա` պարզունակ ծիսական։ Պարզունակ մշակույթը գոյություն ունի միշտ, բոլոր ժամանակներում: Այն չեզոք է, սակայն երբ ազգի մեջ սկսում է տարածվել միայն այս որակը` թափանցելով նրա կազմակերպման բոլոր ձևերում (կրթություն, կառավարում, բարոյական նորմեր և այլն), արդեն իրենից վտանգ է ներկայացնում։ Հետզհետե ծավալվելով` այն նվաճում է նաև ողջ վերնախավը և դառնում խիստ վտանգավոր` աղավաղելով ողջ մշակույթը` հանգեցնում մշակույթի դրսևորման բացասական ձևի։

Վերջին դարերում և հատկապես մեր նվիրական հաղթանակից հետո, ցավոք, մնացինք այս աղճատված ու թերի մշակույթի ազդեցության ներքո, և հենց դա է մեր գլխավոր բացթողումը։ Ու քանի դեռ դուրս չենք եկել այդ ցածրորակ ու մանիպուլյատիվ մշակութային դաշտից, ոչ մի հաջողություն չենք կարող արձանագրել։ Քանզի այդ դաշտը, հագեցած լինելով նյութական, մտավոր և հոգևոր աղբով, դարձել է պատուհաս մեր գլխին։ Մեր քաղաքական մտածողությունը նույնպես աղճատվում է այդ ծայրահեղ լարված ու ցածրորակ ձևերից, և թվում է` պարզապես չկա լուծում։ Ահա թե ինչու խիստ անհրաժեշտ է դարձել ազատ ու անկախ ազգային մշակութային բովանդակության ձևավորումը, ինչի համար խթան կարող է լինել հազարամյակների մեր հարուստ մշակույթը։ Համոզված եղեք, որ այդ բովանդակության միջավայրում կծնվեն այնպիսի գործողություններ, որոնք կհանգեցնեն ազգային անվտանգության պահպանման և հզոր պետություն կառուցելու մեր երազանքի իրագործմանը: Այլապես կմնանք մեր իսկ ստեղծած ճահճուտում և կլսենք այնտեղից հնչող չարագույժ աղմուկը։

Վանո Դադոյան

Մեկնաբանություններ