Մեհմեդը գործուղումից տուն վերադարձավ մի անբացատրելի տրամադրությամբ. ինքն էլ չէր հասկանում, թե ի՞նչ է կատարվում իր հետ. մի տեսակ վերացել էր իրականությունից ու շրջապատից. չէր լսում շրջապատի մարդկանց ձայները, խոսակցությունը, անգամ կնոջ ու երեխաների՝ իրեն ուղղված հարցերն ասես չէր լսում, թե՞ չէր հասկանում. հայացքը դարձել էր խորասուզված գիրք կարդացող մարդու հայացք, որը բացի գրքի տողերից, ոչինչ չէր տեսնում:

Սկզբից ևեթ ասեմ, որ այս հրաշագեղ քաղաք սա իմ երկրորդ այցելությունն էր, սակայն մի էական տարբերությամբ՝ 28 տարի առաջվանը քաղաքի հետ ծանոթություն էր պաշտոնական պատվիրակության մեքենաների պատուհանից ու դրանով իսկ ընդամենը հպանցիկ դիտարկումներ։ Այս երկրորդը, որ ուղղորդիչ ուներ շնորհալի գծանկարիչ, տաղանդավոր լրագրող, գեղագետ Լևոն Լաճիկյանի «Պոլիսը՝ Հին և Նոր» պատկերագրքի շնորհանդեսը, մեծանուն երգիծաբանի ասածի հանգույն համարյա թե պտույտ մը էր Պոլսո թաղերով։

Ամեն ինչ կատարվում է ինքնաբերաբար: Աչքերդ բացում ես ինքնաբերաբար՝ դեռևս կոպերում պահելով հեքիաթի մտապատրանքը: Եվ քանի որ հեքիաթները միայն հեքիաթներում են լինում, ինքնաբերաբար հագնում ես շորերդ, որոնք քոնը չեն, և դու քեզ զգում ես գյուղական բոստանների խրտվիլակի պես, որին հագցնում են տան ավելորդ հագուստները, միայն այնքան արտառոց, որ փախցնեն ցանքսերի վրա հարձակվող թռչուններին:

էնքան շատ հոլովվեց Սյունիքի անունը, որ արդեն հայության մի անտեղյակ մասը այն նույնացնում է Արցախի հետ, ավելին, կարծում է, թե Սյունիքը Արցախի քաղաքներից մեկն է, որն ազատագրել ենք 90-ականներին և հիմա նորից ազատագրելու կարիք կա:

Մենք սկսել ենք ապրել ծանծաղ ջրերի օրենքով։ Մեր ջրերով մեծ նավեր չեն անցնում, այստեղ-այնտեղ ոտք դնողների պատճառով՝ անգամ տիղմը նստվածք չի տալիս, որպեսզի վերևում մաքուր շերտեր մնան, տեղ-տեղ ճահճացման պրոցեսներ են սկսվել։ Արցախի ազատագրումը մաքրեց մեզ, ֆիզիկական ու մետաֆիզիկական տարածք ազատեց մեր ոգու համար, մեր հոգու գաղտնաշերտերից լուսեղեն պոռթկումների համար, սակայն մենք մեր ապաշնորհությամբ, ընչաքաղցությամբ, միջակությամբ՝ մեր նահատակների ու հերոսների սուրբ գործին արժանի չեղանք, գաճաճ պետություն կառուցեցինք, ու հիմա հայաթափման ալիքների տակ կոնվուլսիվ ջղաձգումներ ենք ապրում։ Հոգևարքն էլ հեռու չի, եթե կանգ չառնենք ու ինքներս մեզ այս ճահճից հանելու պրոցեսները չսկսենք։

Ճշմարտությունը հիվանդանում, բայց չի մահանում: Վեց տարում առաջին անգամ Նիկոլը վերջապես բարբառեց ճշմարտությունը, որ նա չի եկել ծառայելու ազգին ու Հայրենիքին, այլ եկել է Հայոց հերոսական Արցախական աշխարհը հանձնելու Ադրբեջանին։ Վերադառնանք ետ և մեր հայացքը սևեռենք նորընծա բռնակալի իշխանությունը զավթելու առաջին օրերին։ Երևի շատերն են հիշում․ անկեղծության պահին ինքն իր հետ մենախոսելիս Նիկոլն ասաց․ «Ժողովուրդ ջան ես խաբեցի քեզ»։

Արդյոք թու՞րք ենք մենք… - Ներեցե՛ք, հա՞յ եք,- հարցրի Կարսի բերդի ստորոտում կագնած մի խումբ եվրոպացիներից մեկին։ Նա, ում հարցրի, մի պահ շփոթվեց, ասես տագնապեց։ Նրա կողքին կանգնած մի տղամարդ համարձակ ու ժպիտը դեմքին ասաց․ - Ինչպե՞ս ճանաչեցիր, գուցե ե՞ս եմ հայ։

Ցավից փորփրում եմ վերքերս, որ ավելի ցավացնեմ ու ցավով լցնեմ հոգուս դատարկությունը:

Առավոտյան մեծ դժվարությամբ արթնացա։ Արևը թաքնված էր. մռայլ մի օր էր։ Ամբողջ գիշեր մտածում էի, թե որտեղ է այն զորավոր հավատը, որ սարեր է շարժում, մորեխներ է բերում թշնամուն կասեցնելու համար։ Որտեղ է այն պառավը կամ ծերունին, որ ցույց է տալիս Թուր Կեծակիի և Քուռկիկ Ջալալու տեղը։

Ամբողջ կյանքը ապրել են միասին՝սկեսուրի հետ, ու հաճախ թվացել է, թե դա իր երազած կյանքը չէ, միշտ երրորդի ներկայությունը աղճատել է երջանկության մասին իր պատրանքները: Նրան անգամ նյարդայնացնում էր, թե ինչպես է սկեսուրը առանց ամանների հեղուկի ափսեները լվանում, առանց արդուկելու ո՜նց է կոշտ ձեռքերով հարդարում երեխայի շորերը, անգամ հոտ առնում, ամեն անգամ հիշեցնում է, որ կերակուրները սոխարածով չեփի, քանի որ երեխաները չեն սիրում, ու շատ-շատ բաներ, որ խաթարում էր կյանքը: