Հին հունական դիցաբանությունը Սցիլլայի ու Խարիբդայի մասին պատմում է իբրև ծովահրեշների, որ ապրում էին Իտալիան և Սիցիլիան իրար կապող նեղուցի հանդիպակաց ափերին, դարանակալում ու կործանում էին ծովագնացներին։ Իրականում նրանք պաշտպանում էին Իտալիան ու Սիցիլիան ԹՇՆԱՄԻՆԵՐԻՑ:
Մենք այլևս երբեք նախկինը չենք լինելու: Այս պատերազմը, որ իրականում սկսվել է 1999-ի հոկտեմբերի 27-ի կրակոցներով, մեզ մաքրեց ու վերադարձրեց մեր իսկական ես-ը: Ես-ը, որ երբեք չի հանձնվում: Բոլոր նրանց, որ այս օրերին դողում էին վախից, թե Շուշին հանձնվելու է, կամ չարախնդում էին, որ Շուշին կհանձնվի, միանգամից ասեմ՝ Շուշին պաշտպանում է ոչ միայն երկրային զորքը, այլև երկնային: Ամբողջ Եռաբլուրը՝ Սպարապետ Վազգեն Սարգսյանի, Զորավար Անդրանիկի, Սոսե մայրիկի ու գեներալ Դալիբալթայանի հետ պաշտպանում է Շուշին: ՈՒ Շուշին 50, 500 ու 5000 տարի հայկական է լինելու: Մենք այս պատերազմում խնդիր ունենք հաղթելու նախ ինքներս մեզ, որ հաղթենք թշնամուն: Հաղթելու մեր կասկածին, թուլությանն ու թուլամտությանը, դավաճանությանը, ստորաքարշությանը, վախերին ու անհավատությանը: Իսկ այդ հաղթանակից հետո թշնամին ընդամենը զինվոր է, ում սպանում ես, որ քեզ չսպանի: Իմա՝ ոչինչ է, որ պետք է ոչնչացնել:
Մենք այլևս երբեք նախկինը չենք լինելու, այս պատերազմը իր արյունով մաքրեց մեր մեղքերը: ՈՒ մենք հիմա Աստծո առաջ կանգնած ենք իբրև իր որդին, որ վերադառնում է Հոր տուն: ՈՒ արժանի է հարգանքի, սիրո ու պաշտպանության: Որովհետև ապացուցել է հավատարմությունը, ապացուցել է հավատն ու սերը:
Որովհետև չի նահանջել ու չի երկնչել երկրային ուժից, երկնայինն ունենալով: Մենք վերջապես հասկացանք, որ Հիսուսը Ի ՍԿԶԲԱՆԵ խաչն ու սուրը նույն ձեռքում է պահել ու երբեք չի ասել՝ երբ քեզ վրա սրով են գալիս, աղոթիր, որ չգան: Սուր է տվել ձեռքդ, որ պաշտպանես քեզ ու աղոթելու քո իրավունքը: ՈՒրեմն՝ իրեն:
Մենք վերջապես հասկացանք, որ այլևս երբեք մեր դիվանագիտությունը չպետք է լինի գերքաղաքակիրթ ու գերնրբանկատ՝ վախենալով թշնամուն ասել թշնամի, որ չթշնամանա մեզ հետ: ՈՒ ընդհանրապես՝ այս խելագար պատերազմը բոլորին ու ամեն ինչի տվեց իր իրական անունը՝ բարեկամին՝ բարեկամի, թշնամուն՝ թշնամու: Բացահայտեց նրանց, որ ուզում են բարեկամ թվալ` թշնամուն ծառայելով: Բացահայտեց նրանց, որ իրենց տաքուկ տներում ապրում են պատրանքով, թե պատերազմը իրենց տուն երբեք չի մտնի, ու արդեն պարտված են իրենց վախով, փաստացի ֆինանսավորում ու քաջալերում են ահաբեկչությունը, որ իրենց բյուրգերը Ալեքսանդերպլացում հանգիստ բարբաջի պատերազմի անթույլատրելիության մասին ու գնա տուն՝ գործը ավարտած համարելով: Բիգ Բենի ղողանջի տակ նավթագազամիլիարդատերերը հանգիստ հաշվեն ֆունտ ստեռլինգները ու երեկոյան գոհ հորանջեն՝ քնելուց առաջ ստուգելով բանկային հաշիվները: Որ տարատեսակ անդրօվկիանոսյան միլիարդատերերը, քաղաքականության մեջ հայտնվելով, իրենց հայտարարություններով «հեշտ հարցերը» չլուծեն: Որ ռազմավարական բարեկամները ռազմավարական խաղեր տան՝ կրիայի պես իրենց պատյանից դուրս չգալով: Մենք պատերազմ չենք հայտարարել աշխարհին, մենք ընդունել ենք աշխարհի պատերազմը մեր դեմ, ու ապացուցել, որ ՄԵՐ ՏԱՆ դարպասների առաջ ապրում են ՍՑԻԼԼԱՆ ու ԽԱՐԻԲԴԱՆ և թույլ չեն տա ժամանակակից ոչ մի «ծովահենի» նեղուց անցնել: ՈՒ սա ՄԵՐ պատերազմը չէ: Սա նրանց պատերազմն է, որ ուզում են իրենց հարցերը նորից ու նորից մեր հաշվին լուծել: Այս պատերազմի ավարտին տասնյակ պաշտոնանկություններ են լինելու ՆՐԱՆՑ երկրներում: Իլհամ Ալիևը կորցնելու է հոր ժառանգությունը ու որդուն լավագույն դեպքում ժառանգելու է կյանք Լոնդոնում կամ Նյու Յորքում, բայց ոչ երբեք Բաքվում: Էրդողանին էլ գահընկեց են անելու սոված թուրքերը, որ այլևս հոգնել են իրենց կեղծ խալիֆի 9 պատերազմներից, երբ իրենք ոչ աշխատանք ունեն, ոչ հաց: ՈՒ նրա անունը Թուրքիայի պատմությունից ջնջելու են թուրքերը, նրանք աշխարհում ամենից լավ այդ գործն են անում՝ պատմություն ջնջել, եթե չեն կարողանում յուրացնել: 5000 տարում նրանք չսովորեցին ոչինչ ստեղծել, ապրեցին հայերի, հույների, հրեաների ժառանգության մեջ ու իրենց համոզեցին, որ ժառանգել են նրանց ոչ միայն նյութական ու հոգևոր ունեցվածքը, այլև հազարամյակների պատմությունն ու հայրենիքը, իրավունքն ու խելքը:
Պատմությունը ծիծաղելու է նրանց վրա՝ մի վերջին երկրաշարժով, հրդեհներից հետո կամ առաջ: ՈՒ Հիսուսն է ծիծաղելու Մուհամեդի վրա, որ Ղուրանում իրեն անվանում էր մարգարե, բայց մարգարե է ինքը, մարգարե, ում անունից այսօր մուսուլմանները սպանում են ոչ միայն անհավատներին, այլև իրար, ուրեմն՝ իրենց մարգարեին:
Աշխարհում ամենաճիշտ պատմությունը գրվում է արյունով: ՈՒ արյունով գրվածը ոչ մի գրիչ չի կարող ջնջել: ՈՒմ ձեռքին էլ լինի:
Մնացածը ընթացիկ է ու անավարտ: Եվ ինչքան էլ տևի այս պատերազմը, վերջինը չի լինելու: Թուրքիան, Ադրբեջանի միջոցով, հարձակվեց մեզ վրա, որովհետև համարեց թույլ օղակ, որովհետև վստահ էր, որ «իր բարեկամ» Պուտինը ռուսական զենքի ողջ հզորությամբ չի կանգնի մեր կողքին ու իր դեմ, կփորձի անել այն, ինչ անում է 48 օր՝ դիվանագիտություն է խաղում: Ես խոր սրտխառնուք ունեմ ոմանց «խոր անհանգստությունից», ոմանց խոր բթությունից, ոմանց խոր խլությունից: Այս պատերազմը վերջինը չի լինելու, քանի դեռ ՄԱԿ-ում նստած են պաշտոնյաներ, որ «խոր անհանգստությունից» բացի ուրիշ խորություն չունեն, քանի դեռ ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում նստած է Մեծ Բրիտանիան ու պաշտպանում է իր շահը՝ արգելակելով խաղաղությանը նպաստող որևէ բանաձևի ընդունում: ՈՒ Մեծ Բրիտանիայի ՇԱՀԸ գերակա շահ է՝ Մեծ Բրիտանիան հավասար է «Բրիթիշ Պետրոլեումին», կամ էլ Չերչիլից մնացած ցավն է ուզում մոռանալ Գալիպոլիի խայտառակ պարտության ու կորուստների համար. հին անգլիական ասույթ է՝ համբուրիր ձեռքը, որ բամփելու է գլխիդ, եթե չես կարող կտրել:
Եվ վերջապես՝ այս պատերազմը մեզ սովորեցրեց մեր շահը պաշտպանել: ԱԶԳԱՅԻՆ շահը: Բանաձևել այն, ինչ 30 տարի չենք արել: ՈՒ երբ այս պատերազմը մեզ նաև ԻՆՔՆԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆ տա, մենք ենք կտրելու բոլորի ու բոլոր ձեռքերը, որ փորձելու են մեզ հարվածել: Պատմությունը «եթե»-ներ չընդունող դաժան ժամանակագրություն է, որտեղից սովորաբար ջնջում ենք՝ ինչ չենք ուզում հիշել ու հիշում ենք՝ ինչ հաճո է մեզ, բայց իրականությունը մեր ընտրությունից չի փոխվում ու ժամանակների մեջ պարբերաբար վերադառնում է մեզ, որ հաստատի իր գոյությունը: ՈՒ հիմա մենք պիտի հաստատենք մեր գոյությունը՝ իրականության մեջ այնքան ու այնպես, ինչքանի ուժ ու խելք ունենք: Այստեղ ու հիմա: Սա է ճշմարտությունը: Տասնամյակներով տրվել ենք ինքնախաբեության ու ստի տիրաժավորման, իսկ բումերանգը պտտվում է ու ընտրում թիրախը:
Այս պատերազմից հետո փոխվելու են ԱԶԳԱՅԻՆ ԿԵՑՈՒԹՅԱՆ ՉԱՓԱՆԻՇՆԵՐԸ: Այս պատերազմը արյունով մաքրեց կեղծ ու հնարովի չափանիշները ու թողեց ՄԻԱԿ ճշմարտությունը: Այս պատերազմը ապացուցեց, որ հայ Առաքելական եկեղեցին տունն է հայոց, ու բոլոր հին ու նոր աղանդավորները անելիք չունեն Հայաստանում: Առավել ևս՝ իշխանության մեջ, որտեղ միակ չափորոշիչը պետք է լինի ու լինելու է հայ մնալու ու հզորանալու ունակությունը: Հայ առաքելական եկեղեցին այսօր կռվի դաշտում է գրում իր պատմությունը, որ հետո պիտի ուսուցանվի դպրոցում: ՈՒ դա ԱԶԳԱՊԱՀՊԱՆՈՒԹՅԱՆ ԴՊՐՈՑ է բոլոր բութերի համար: Այսօր ու այստեղ հայ բժիշկն ապացուցում է, որ առաջնագծի առաջին զինվորն է, որ սպանում է մահը ու կյանք հաստատում, որ զինվորի հետ սպանվում է, որ զինվորին փրկի: ՈՒ դա ԱՌՈՂՋԱՊԱՀՈՒԹՅԱՆ համակարգային լավագույն բարեփոխումն է՝ ընդդեմ բոլոր բութերի, որ իրենց խնդիրը հիվանդանոց փակելն ու համակարգ քանդելն էին դարձրել: Այս պատերազմը ապացուցեց, որ մենք այլևս պարտավոր ենք մեզնից խելոք լինել, որովհետև երբ այստեղ ու հիմա ֆիզիկայի ինստիտուտում ԸՆԴԱՄԵՆԸ զինվորների համար ցանց են հյուսում, 30 տարի ԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆԸ գիտություն չի եղել: Իսկ պարտավոր է: ՈՒ դա հնի կամ նորի, սևի կամ սպիտակի խնդիր չէ, դա ԽՆԴԻՐ դնելու խնդիր է: Երբ խնդիր է դրվում ինքնապահպանությունը, ոչ թե գիտության զարգացումը, հետևանքը գիտության ոչնչացումն է: Այս պատերազմը հստակում ու բևեռացնում է առօրյայի պատկերը և կազմում անելիքների շարքը: Այլապես անիմաստ է այս ու այն դեսպանատան, միջազգային կազմակերպության դեմ կոչեր հնչեցնելը: Նրանք վաստակել են իրենց խուլ, կույր, համր լինելու իրավունքը, երբ մենք մեր երկրում ապրել ենք հենց այդպես: Երբ մեր երկիրը իրեն այդպես է պահել միջազգային ասպարեզում: Նրանք վերադարձնում են մանրադրամը: ՈՒ դա է ճշմարտությունը, որ այլևս չպիտի լինի մերը: Լավագույն տղերքը այսօր դա են սովորեցնում՝ կռվելով՝ ինչպես չի կռվում աշխարհի ոչ մի բանակ: Եվ այսօր հայ զինվորի ձեռքին փայտի կտորն էլ կարող է կրակել, որովհետև կռվում է ոգին ու հաղթում է ոգին:
…Մենք դարձել ենք Կովկասի Սցիլլան ու Խարիբդան, ու ոչ մի հորդա մեր դարպասներով չի անցնելու: Երբեք: Որովհետև մենք կռվում ենք մեր երկրային ու երկնային զորքով, իսկ դա ուժ է, որ երկրում չի կառավարվում:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. 1. Նոյեմբերի 8-ին Իլհամ Ալիևը հայտարարեց, որ «ազատագրել է» Շուշին ու «շուշացիներին» շնորհավորեց պատմական հաղթանակի առթիվ, հաջորդ շնորհավորանքը Էրդողանից էր: Մայիսի 8-ի փոխարեն նոյեմբերի 8 «հնարելը» չանցավ: Շուշիում թուրքի վրա կրակում է ամեն քար: ՈՒ այդ պատճառով է Էրդողանը Պուտինին առաջարկում «աշխատանքային խումբ» ստեղծել, այդ պատճառով է Համայից հեռանում ու թույլ տալիս, որ պատերազմում առաջին անգամ Սիրիայի դրոշ բարձրանա Սիրիայի տարածքում՝ սրանք առաջարկներ են Պուտինին՝ Արցախը «զիջելու»:
ԱՄՆ-ը համարյա մեկ շաբաթում նախագահ ընտրեց: 46-րդը՝ Ջո Բայդենին, որ հունվարի 22-ից է անցնելու պարտականությունների կատարմանը: Փաստացի՝ նախագահական սկանդալային ընտրությունները ԱՄՆ-ին տևական ժամանակով հանեցին աշխարհաքաղաքական խաղերից, բայց չի նշանակում, որ Վաշինգտոնը խաղից դուրս է: Հանրապետական Թրամփը չօգտագործեց Արցախը ճանաչելու իր պատմական շանսը, դեմոկրատ Բայդենից սպասելիքները մեծ են՝ հաշվի առնելով նրա առաջին ուղերձը: Նա խոստացել է ԱՄՆ-ին վերադարձնել իր միջազգային հեղինակությունը, բեկանել Թրամփի միջազգային համաձայնագրերից դուրս գալը: Դա իրավիճակ է փոխում: ԱՄՆ-ը վերադառնում է մեծ քաղաքականություն, ու հայերիս համար կարևոր է, որ նա վերագործարկի Ադրբեջանին զենքի վաճառքն արգելող 907 բանաձևը, պատժամիջոցներ սահմանի Թուրքիայի ու Ադրբեջանի նկատմամբ՝ վարձկանների միջոցով միջազգային ահաբեկչությունը ֆինանսավորելու ու պատերազմներ հրահրելու համար:
Հուսանք, որ Էմանուել Մակրոնն էլ Ֆրանսիայում հակաիսլամիստական պայքարին զուգահեռ՝ քայլեր կձեռնարկի աշխարհում արմատական իսլամիստների դեմ պայքարում:
Շուշին խորհրդանիշ է ու Շուշին հարազատ է, բայց ոչ պայքարն է ավարտվում Շուշիով, ոչ պատերազմը, ոչ հայությունը: Մենք Կարս ենք կորցրել ու այլևս իրավունք չունենք մեր բերդերի բանալիները հանձնել՝ ում էլ լինի: Այս խելագար պատերազմը մեր դարավոր պայքարի մի դրվագն է միայն մեր ազատության, ինքնիշխանության ու հայապահպանության համար: Հաղթական դրվագը, որովհետև Հայաստանն ու հայերը միշտ են ոսկոր եղել Անկարայի կոկորդին: Հիմա արդեն՝ թուրք-ադրբեջանական տանդեմի՝ մոջահեդական հովանոցի տակ: Մեզ հնարավոր չէ կուլ տալ ոչ «Բայրաքթարով», ոչ իսրայելական «Հարոփներով», մենք կորցրել ենք մեր դաշտավայրերը ու դեմ առել մեր լեռներին, որոնք որքան գետնի վրա են, այնքան գետնի տակ ու երկնքում: Այս խելագար պատերազմը մեզ դարձնելու է ավելի պրագմատիկ ու ավելի ուժեղ: Մենք ուրիշ պատասխան չունենք աշխարհին, որ ամեն ինչ գնահատում է իր նեղլիկ պատուհանից ու վախենում է լայն բացել փեղկը, որ քամուց չմրսի: Քամին քշում է ավելորդը ու բացում ապագայի դուռը: Սցիլլան ու Խարիբդան ողջ են ու հավերժական: Ողջ լերուք:
Հ. Գ. 2.Հոդվածը գրվել է նոյեմբերի 9-ի կեսօրին, ՈՉԻՆՉ փոխել հարկ չեմ համարում։