«Նավթային պատերազմն» աշխարհում և «թեժ պատերազմների» ռիսկերը
08.05.2020 | 00:23
Իսկ ԱՄՆ՞-ը։ Ապրիլի 20-ին ԶԼՄ-ները հաղորդեցին ամերիկյան նավթատեսակների գների կտրուկ անկման մասին։ Եվ արդեն ապրիլի 21-ին նավթաշուկայի փորձագետ Բարանի Կրիշնանը անհավանական բան հայտարարեց.
«Թերևս ոչ ոք այնքան ուրախ չէ բացասական գոտի ամերիկյան նավթի գների անկման համար, որքան Սաուդյան Արաբիայի թագաժառանգ Մուհամեդ իբն Սալմանը և ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը»։ Ըստ նրա, մոտակա ամիսներին հնարավոր է ԱՄՆ-ի թերթաքարային նավթի ողջ արդյունաբերության փլուզումը։ Կրիշնանը նշում է, որ ամերիկացի նավթագործներին համաշխարհային պահանջարկի և գների փլուզման խնդիրն ամենից ավելի հիվանդագին է հարվածում, նախ և առաջ այն պատճառով, որ «ԱՄՆ-ի պահեստարաններում ազատ տեղն ավելի շուտ է վերջանում, քան որևէ այլ տեղում»։ Այսպիսով, Արաբիայի գահաժառանգն ու ՌԴ նախագահը, այնուամենայնիվ, հասցրե՞լ են ինչ-որ բանի մասին պայմանավորվել։ Չենք բացառում, և, ինչպես ասում են, կապրենք, կտեսնենք...
ԱՄՆ-ը կարող է 150-200 մլն բարել նավթի պաշար կուտակել, ընդ որում, Քուշինգի 90 մլն բարելանոց պահեստարաններն արդեն լիքն են ավելի քան 2/3-ով։ Ռազմավարական պաշարը լրացնելու համար, ըստ Թրամփի, կարելի է ավելացնել ևս 75 մլն բարել։ «Մինչև հունիսի սկիզբը Քուշինգի պահեստարանները պետք է լցվեն, իսկ 6-8 շաբաթ հետո ԱՄՆ-ը կսպառի մնացած տարբերակները»,- կարծում է Կրիշնանը։ Մենք չգիտենք` վստահե՞լ Կրիշնանի կարծիքին, թե՞ ոչ։ Չէ՞ որ նավթային ոլորտի հետևում կանգնած են ԱՄՆ-ի նախագահի պաշտոնի երկու հավակնորդները` գործող նախագահ Թրամփը և նախկին փոխնախագահ Բայդենը։ Հատկապես` թերթաքարային նավթի ոլորտի։ Ասենք բացառված չէ, որ երկուսն էլ ընդամենը ԱՄՆ-ի նավթային ոլորտի իրական տերերի խամաճիկներ են։ «Գործոնների համադրմամբ WTI-ն (ամերիկյան նավթատեսակ) հեշտ ավար է դարձել Էր Ռիադի և Մոսկվայի համար, որոնք ծարավի են համայնաճարակից հետո ավելացնելու շուկայի իրենց բաժինը։ Ռազմավարությունը պարզ է. Թրամփին խոստանալ կրճատել արտադրությունը, բայց չանել որևէ գործողություն, որից նվազեին իրենց շուկաները կամ գնորդները»,- ամփոփում է վերլուծաբան Կրիշնանը։
Մենք նախազգուշացրել ենք մեր ընթերցողներին, որ նավթային պատերազմի ելքից (և ոչ թե կորոնավիրուսի համայնաճարակի դեմ պայքարի ելքից) են հիմնականում կախված լինելու մոլորակի բախտը և ուժերի տեղաբաշխումը գերտերությունների միջև, նշելով, որ մեր հարևան Իրանը կարծես թե «վեր է կանգնած» ԱՄՆ-ի, Սաուդյան Արաբիայի և Ռուսաստանի «գոտեմարտից» և խաղում է իր կանոններով։ Բայց Իրանն էլ, Չինաստանի հետ, նավթային պատերազմի ակտիվ մասնակիցն է։ Այդ ամենը Հարավային Կովկասի, հետևաբար նաև Հայաստանի կողքին է։ Հնարավոր է, որ Երևանում հանրության բոլոր խավերը թերագնահատում են իրավիճակի լրջությունը։ Հիշեցնենք, որ հենց թերթաքարային նավթի պատճառով ԱՄՆ-ի հանրապետականներն ու ժողովրդավարները ՈՒկրաինային հրամայեցին պատերազմ սկսել Դոնբասի դեմ։ Սլավյանսկ և Կրամատորսկ քաղաքների անունները 2014-15 թթ. չէին իջնում ԶԼՄ-ների առաջին էջերից. այնտեղ մարտեր էին ընթանում։ Իսկ արդեն 2016-17 թթ. սույն նյութի հեղինակն անձամբ է կարդացել զանազան սոցցանցերի քարոզչությունը, որ Հայաստանը «հանձնեն» թերթաքարային նավթի ու գազի մշակմանը, այսինքն` ամերիկյան ընկերություններին։ Այս հիշեցումը պետք է, որ Հայաստանի քաղաքացիները չմտածեն, թե մեր երկրում ինչ-որ սեփական բան է ընթանում, ոչ թե «ուկրաինական տարբերակի» նոր տարբերակ։ ՈՒստի լավ կլինի հասկանալ, թե ինչ է կատարվում։
ԱՄՆ-ում նավթի հանույթը, չնայած մարտին նավթահորերի 35 %-ի «սառեցմանը», օրական 12,3 մլն բարել ռեկորդային ցուցանիշից ապրիլին կրճատվել է ընդամենը 800 հազ. բարելով։ Ընդ որում, մայիսի վերջին Սաուդյան Արաբիայից Լուիզիանայի և Տեխասի նավահանգիստներ պետք է գան 80 մլն բարել նավթ բերող 20 նավթանավեր։ Տեսականորեն ԱՄՆ-ը կարող է նավթի ներմուծումը սահմանափակող սակագներ սահմանել, բայց Սաուդյան Արաբիան կարող է 20 նավթանավը բեռնաթափել սեփական գործարաններում, օրինակ, ԱՄՆ-ի Պորտ Արթուր նավահանգստի «Մոթիվա» խոշորագույն նավթամշակման գործարանում։ GLOPEC-ի կամ OPEC-ի կողմից հանույթի համատեղ կրճատումը, որի մասին Թրամփը հայտարարել է որպես խոշոր հաղթանակի, ոչ մի կերպ չի փրկի իրադրությունը. նախ, օրական 9,7 մլն բարելով կրճատումը ներկայիս պայմաններում բավարար չէ։ Երկրորդ. անգամ այդ կրճատումները պետք է իրականացվեն։ Հիմա ի՞նչ. ԱՄՆ-ը պարտվու՞մ է նավթային պատերազմում։ Այդ դեպքում հնարավորություն կա, որ Covid-19-ի համայնաճարակն ավարտվի ավելի շուտ, քան մինչև ապրիլի 21-ը կանխատեսում էին մասնագետները:
Բայց նավթային պատերազմում ԱՄՆ-ի պարտությունը ողբերգական կլինի, օրինակ, ՈՒկրաինայի նեոբանդերական իշխանության համար։ Աղքատացած հասարակության ղեկավարման լծակները պահպանելու համար նա ստիպված կլինի ինչ-որ պատերազմ սանձազերծելու, և նույնիսկ կարևոր չէ, թե ում դեմ։ Նեոբանդերական «հեղափոխականների» ողջ խաղադրույքը կապված էր այն բանի հետ, որ ՈՒկրաինան դարձրել էին ԱՄՆ-ի կողմից օկուպացված երկիր։ ՈՒրիշ ի՞նչ է նշանակում այն փաստը, որ ՈՒկրաինայի անվտանգության ծառայության (ՈՒԱԾ) բոլոր ղեկավար պաշտոնները վերահսկում են ԱՄՆ ԿՀՎ-ի բարձրաստիճան սպաները։ Երազողները «գուշակում են», թե իբր «ՈՒկրաինան կհարձակվի Ռուսաստանի վրա և կհաղթի»։ Հա, բա՛, կհաղթի։ Նույնիսկ միջուկային կես հարվածը, այն էլ` «կեղտոտ ուրանով», կոչնչացնի ՈՒկրաինայի այն մասը, որտեղ ծաղկում են նեոբանդերիզմն ու նեոֆաշիզմը, իսկ մնացած մարզերը կամավոր կերպով կդառնան ՌԴ-ի մարզեր։
Միակ երկիրը, որ կհամարձակվի «բռունցք թափահարել» Ռուսաստանի առաջ (իհարկե, լավ կլիներ, որ դա լիներ գժանոցի հոգեկան հիվանդի վատ երազ, ոչ թե որևէ միջուկային տերության նախագահի կամ վարչապետի), ԱՄՆ-ն է։ Ինչպես տեսնում ենք Սիրիայի օրինակով, նույնիսկ Թուրքիայի անհավասարակշիռ նախագահ Էրդողանն Իդլիբում ռուսական ՌՏՈՒ-ի մի քանի ուժային հարվածներից հետո Սոչիում (մարտին) ուղղակի սողում էր Պուտինի առաջ։ Իսկ թուրք զինվորականներն սկսեցին օրինաչափ հարցեր տալ Էրդողանին, թե իրենք ինչ են կորցրել Սիրիայում և ինչու պետք է կռվեն «հանուն Ամերիկայի»։ Այնպես որ, կորոնավիրուսի համայնաճարակը Էրդողանին բառացիորեն փրկեց իր իսկ զինվորականների ձեռքից. նրանք պատրաստ էին «պայթելու», և դա կլիներ ոչ թե թատերականացված զինվորական խռովություն, ինչպես 2016 թ. ամռանը, այլ իսկական զինվորական հեղաշրջում` նման այն մեկին, երբ զինվորականները տապալեցին վարչապետ Ալի Ադնան Մենդերեսին, իսկ հետո կախեցին (1960) նրան և մահապատժի ենթարկեցին նաև արտաքին գործերի, առողջապահության և ֆինանսների նախարարներին։
Իհարկե Թրամփը ջղայնացած է. նրա թերթաքարային ընկերությունը սնանկացել է. սնանկացման սպառնալիքի տակ է ԱՄՆ-ի ողջ նավթային ոլորտը։ Սաուդցի դաշնակիցները հանձնվել են Ռուսաստանին ու Իրանին և Ամերիկան թողել վերջիներիս դեմ միայնակ։ Իսկ ՌԴ-ն ու Իրանն անդրդվելիորեն բոլորովին վերջերս մերժեցին ԱՄՆ-ի նկրտումները «միջուկային գործարքի» շուրջ ցանկացած բանակցության մասնակցելու վերաբերյալ։ Եվ ահա Թրամփը կարգադրեց հայտարարել ամերիկյան «Թրայդենթ-2» սուզանավերը փոքր հզորությամբ միջուկային լիցքով հրթիռներով վերազինելու մասին։ Այսինքն, ԱՄՆ-ը ցանկանում է «եռման» հասցնել միջազգային իրադրությունը, վախեցնել Ռուսաստանին ու Իրանին, իհարկե` նաև Չինաստանին և այդ «եռման ջերմաստիճանը» պահպանել մինչև հերթական նախագահական ընտրությունը։
Բայց խնդիրն այն է, որ ոչ ոք չի աջակցում Թրամփին։ Սուզանավերի մասին հաղորդումից հետո ՌԴ արտգործնախարար Լավրովը հայտարարեց, որ փոքր հզորությամբ W76-2 միջուկային արկերի արձակումն իջեցնում է միջուկային շեմը, ինչը չափազանց վտանգավոր է ամբողջ աշխարհի համար։ Նոր մարտագլխիկի հզորությունը 5-6 կիլոտոննա է, իսկ հին W76-1-ինը 100 կիլոտոննա էր։ Լավրովից մեկ օր հետո ՌԴ ԱԳՆ-ի պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան կոշտ ու վճռականորեն հայտարարեց. «ԱՄՆ-ի սուզանավերի ցանկացած հրթիռային հարվածին հետևելու է Ռուսաստանի միջուկային հարվածը։ Դա լիովին համապատասխանում է ռուսական ռազմական դոկտրինային։ ԱՄՆ-ի գործողություններն ուղղված են ռազմավարական և ոչռազմավարական միջուկային զենքերի միջև սահմանները ջնջելուն, ինչը կհանգեցնի միջուկային շեմի իջեցմանը։ Այդ դիրքորոշմանն են եկել ոչ միայն Ռուսաստանը, այլև ողջ աշխարհի ակադեմիական հանրության ներկայացուցիչները, նույնիսկ ԱՄՆ-ի Կոնգրեսը»։
Հայ հասարակությունը կարծում է, թե Լավրովն ու Զախարովան «կատակու՞մ» են։ Ամենևին։ Նրանք պարզապես կատարեցին իրենց գերագույն գլխավոր հրամանատարի` Պուտինի հրամանը, որի վերահսկողության տակ է տխրահռչակ «սև ճամպրուկի կարմիր կոճակը»։ Ոչ միայն Հայաստանը, այլև աշխարհը պետք է հաշվի առնի, որ Չինաստանն էլ միշտ պատրաստ է սեղմելու իր «սև ճամպրուկի կարմիր կոճակը»։ Հեղինակը հիանալի հիշում է այն հարցը, որ արդեն հեռավոր 2006 թ. Ամերիկային տվել էր Չինաստանի բանակի գլխավոր շտաբի պետի տեղակալներից մեկը. «Մենք պատրաստ ենք հաղթանակի զոհասեղանին դնելու 500 մլն չինացիների կյանքը, իսկ ինչի՞ եք պատրաստ դուք` ամերիկացիներդ»։ Ով չի հիշում, հիշեցնենք. ԱՄՆ-ի ողջ բնակչությունը (այս պահին) 333 մլն 661 հազ. 885 մարդ է։ Բայց դա էական չէ, էական է այն, որ ԱՄՆ-ում կես միլիարդ ժողովուրդ չկա։
Պատրաստվում է նաև Իրանը, չնայած դեռ միջուկային զենք չունի։ Իրանը շարունակ սպասում է ԱՄՆ-ի ու նրա դաշնակիցների կողմից պատերազմի սանձազերծման և ակտիվորեն պատրաստվում է։ Այսպես, ապրիլի 19-ին կայացել է «Հալիջ-է Ֆարս («Պարսից ծոց») և «Մորաղեբ» («Զգոն») ռադարների շնորհանդեսը, որին ներկա են եղել Իրանի բանակի գլխավոր հրամանատար, գեներալ-մայոր Աբդոլռահիմ Մուսավին և ՀՕՊ ուժերի բրիգադային գեներալ Ալիռեզա Սաբահիֆարդը։ Միաժամանակ բանակին են տրամադրվել երեք տասնյակ անօդաչու թռչող սարքեր (ԱԹՍ)։ Բայց գլխավորն այն է, որ այդ ԱԹՍ-ները կարող են լինել հարվածային, հարձակողական։ «Քանի որ ԱԹՍ-ները զինված են արկերի ու հրթիռների զանազան տիպերով, ուրեմն կարող են զորքերի կողմից կիրառվել մարտական խնդիրներ լուծելիս»,- ընդգծել է Իրանի պաշտպանության նախարար, բրիգադային գեներալ Ամիր Խաթամին։ Բացի այդ ամենից, Իրանն ավելացրել է իր ծովային հրթիռների հեռահարությունը մինչև 700 կմ, առանց այլ երկրների կողմից որևէ օգնության։ Այդ բոլոր փաստերը և ապրիլին իրանցի զինվորականների հայտարարությունները վկայում են, որ Իրանի` հարվածներ հասցնելու պատրաստությունը կզգան ոչ միայն ԱՄՆ-ը և նրա դաշնակիցները, այլև ԱՊՀ այն երկրները, որոնք «սպասավորում» են Վաշինգտոնին։
Ի միջի այլոց, նավթային պատերազմը սնանկացնում է նաև Ապշերոնի խանությունը` մեր անմիջական թշնամուն և ռազմական հակառակորդին։ ԶԼՄ-ները հայտնել են Ադրբեջանի բանակային ոլորտի հերթական փլուզման մասին։ Թե դա ինչի կհանգեցնի, նույնպես պարզ է։ Քանի որ հանձնվել է Սաուդյան Արաբիան, իսկ ԱՄՆ-ում աճում է նավթային ոլորտի խուճապը, քանի որ ՌԴ-ն, Իրանն ու ՉԺՀ-ն շարունակում են խորացնել տարատեսակ ճգնաժամերը, իսկ Արևմուտքին ու սիոնիստներին անգամ համայնաճարակն առանձնապես չի օգնում, ապա ոչ մեկը չի խնայի նաև Ապշերոնյան խանությունը, ինչպես Ռուսաստանն ու Իրանը Սիրիայում չխնայեցին թուրքերին ու թրքամետ ահաբեկիչներին։ Բայց այդ հաղորդագրություններում, այնուամենայնիվ, ուղղակի սպառնալիք է թաքնված. անելանելիության զգացումից Բաքվի ֆաշիստական վարչակարգը կարող է փորձել կրկնել 2016 թ. ապրիլի ռազմական արկածախնդրությունը։ Ամեն դեպքում, Արցախի պաշտպանության բանակին և բոլոր հատուկ ծառայություններին, սկսած ռազմական հետախուզությունից, հարկ է անհապաղ անցնել ակտիվ կանխիչ պաշտպանության` դիվերսիոն-քայքայիչ գործողություններ կիրառելով հակառակորդի տարածքում, որպեսզի չկրկնվեն 2016 թ. ապրիլի տիպի բացասական հետևանքները։ Իսկ մնացածը զինվորական մասնագետների գործն է, ոչ թե սոցցանցերում կամ թերթերում հրապարակային խոսակցության։
Հարցն այն է, թե ինչի են պատրաստ «ԱՄՆ-ի գրպանային շնիկները» ողջ աշխարհում, այդ թվում` Հայաստանում։ «ԱՄՆ-ի գրպանային շնիկներ» արտահայտությունը մենք չենք հորինել. եվրոպական երկրներից մեկի նախագահի հասցեին այն հնչեցրել է այաթոլահ Խամենեիի գլխավոր քաղաքական խորհրդական, Իրանի նախկին արտգործնախարար Ալի Աքբար Վելայեթին։ ՈՒրեմն «ԱՄՆ-ի բոլոր գրպանային շնիկները», այդ թվում` մեր երկրում, պետք է պատրաստվեն. կամ կործանման` որպես «հասարակական դասակարգ», կամ «տիրոջ» ակնթարթային փոփոխման, նոր «գրպանի» որոնման։
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
Հեղինակի նյութեր
- Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
- Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
- Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
- Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
- Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
- Երևանի և Ստեփանակերտի առաջին խնդիրը պաշտպանության երկու պետական կոմիտեների շտապ ձևավորումն է
- Երևանի և Ստեփանակերտի առաջին խնդիրը պաշտպանության երկու պետական կոմիտեների շտապ ձևավորումն է
- Կրկին ու կրկին՝ «Փաշինյա՛ն, հեռացի՛ր». սա ժողովրդի պահանջն է
- Կրկին ու կրկին՝ «Փաշինյա՛ն, հեռացի՛ր». սա ժողովրդի պահանջն է
- Փաշինյանն ամեն օր, կամավոր հրաժարական չտալով, ընդամենն ապացուցում է, որ հակահայ ուժերի դրածո է
- Բաց հարց Ռուսաստանի ԶԼՄ-ներին. Ինչքա՞ն կարելի է ստել Արցախի հարցում հայերի «մեղքի» մասին
- Ռուսաստանը, Հայաստանի իշխանությունների թողտվությամբ, Թուրքիային ներս է թողել Այսրկովկասի մեր մասը
- Թուրքիան մուտք է գործել տարածաշրջան ու Արցախից սպառնում է և՛ Իրանին, և՛ Ռուսաստանին
- Փաշինյան, խոստովանիր, գուցե Զանգեզուրն է՞լ եք արդեն վաճառել թուրքերին
- Հայաստանի քաղաքացիների մի մասը դավաճանել է ողջ հայ ժողովրդին
- Մեր ժողովրդին ԱՄՆ-ը, Իսրայելը, Անգլիան և Թուրքիան դավաճանների ձեռքով «Այսրկովկասյան Դեյթոն» են պարտադրել
- «Ով խաղաղություն է ուզում խայտառակության գնով, կստանա և՛ պատերազմ, և՛ խայտառակություն»
- Թեհրանում արդեն ընդունված են ինչ-որ պատշաճ որոշումներ
- Թեհրանում արդեն ընդունված են ինչ-որ պատշաճ որոշումներ
- Թեհրանում արդեն ընդունված են ինչ-որ պատշաճ որոշումներ
Մեկնաբանություններ