Մեծ հիասթափության թավիշն ու աստառը
24.04.2020 | 00:38
ՀՀ իշխանությունն ամփոփում է գործունեության երկու տարին, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը երկու լայվերով ներկայացրեց հասարակության «Մեծ հիասթափությունների» պատկերը, որ իր գնահատականով, թերևս, մեծ հիացումների պատճառ պիտի լիներ: Չանդրադառնալով «Մեծ հիասթափության քարտեզի» բոլոր կետերին ու բոլոր «բնակիչներին», որ երկու տարի ամեն օր գործող անձ են եղել հրապարակային ասպարեզում, արձանագրեմ «մեծ հիասթափությունների» աստառը, իմա՝ իրական պատկերը.
1. ՀՀ վարչապետը Հայաստանի Հանրապետությունը պատկերացնում է աշխարհից կտրված, մեկուսի տարածք, անմարդաբնակ կղզի, որտեղ ստերիլ պայմաններ են՝ իր մեծ ծրագրերը կյանքի կոչելու համար, բայց չունի ոչ մի կոնկրետ ծրագիր՝ ոչ Արցախի հարցի լուծման, ոչ տնտեսության զարգացման, ոչ դատաիրավական համակարգի բարեփոխումների: Բոլոր «ծրագրերի» ու «բարեփոխումների» հիմքում ընթացիկ հարցեր լուծելու ցանկությունն է՝ օրվա, բայց ոչ՝ երկրի ու ժամանակի: Իսկ դա բումերանգ է, որ վերադառնալու է:
2. ՀՀ վարչապետը մեծագույն հիացմունքով առ սեփական անձը՝ շարունակում է վստահել ու հավատալ միայն ինքն իրեն և իր անսխալականությանը, իմա՝ մեսիա, Հիսուս լինելուն ու իր առաքելությանը, ու դա նրա ոչ միակ մոլորությունն է:
3. ՀՀ վարչապետի «հիասթափության մեծ քարտեզի» բոլոր բնակիչները առավելագույնս 1000-2000 մարդ են, համեմատեք ՀՀ բնակչության թվի հետ ու ինքներդ պատասխանեք հարցին՝ ո՞վ պիտի մտածի մնացածների մասին և ու՞մ վարչապետն է նա՝ ողջ գերլեգիտիմությամբ հանդերձ:
4. ՀՀ վարչապետը իշխանության երրորդ տարում դեռ չի պատկերացնում, որ իր գլխավոր խնդիրը ՀՀ ՏՆՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆՆ է, այդ տնտեսության ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ, իմա՝ տնտեսության կառուցվածքի փոփոխությունը, կառավարման համակարգի համապատասխանեցումը գոյություն ունեցող ռեսուրսների թելադրած իրական գերակայություններին, ոչ թե միֆական պատկերացումներին ու տնտեսական ակտիվության միֆական ցուցանիշներին: Անգամ կորոնավիրուսի պարտադրած ճգնաժամով կաթվածահար՝ զբոսաշրջությունը, սպասարկման ոլորտը նրան չհամոզեցին, որ արդյունավետ տնտեսությունն այն է, ինչ արտադրանք է տալիս: Որ Հայաստանը չպետք է լինի հումք արտահանող, ինչպես «նախորդ հանցավոր ռեժիմի» օրոք էր, այլ՝ ԱՊՐԱՆՔ: Եվ հումքից ապրանք շղթան ոչ միայն ավելի ձեռնտու է ֆինանսապես, այլև աշխատատեղ է ապահովում: Նվազագույնը արտառոց է, որ իր մեծ հիասթափությունների քարտեզում վարչապետը բնակեցրել է ում ասես, բայց «մոռացել է» տեսնել ու արձանագրել միջին վիճակագրական հային, որ աշխատանք է ուզում: Դա արդեն հակապոպուլիզմ է;
5. ՀՀ վարչապետը հիացմունքով շարունակում է շերտավորել հասարակությունը, բոլոր բաժանումները հիմքում ունեն միայն մեկ ուղիղ գիծ, որից ասդին նա ինքն է, իր քայլածներն ու իրեն փառաբանողները, անդին՝ բոլորը, որ չեն կիսում անպարագիծ հիացումը իր անձով: Նա խորապես համոզված է, որ ով իրենով հիացած չէ ու իրեն չի հավատում, ծառայում է աներփեսայական համակարգի վերարտադրությանը: Սա անհիմն մոլորություն է. բացի նորօրյա Հիսուսից, «ռոբասերժական սպասարկուներից», կան հազարավոր մարդիկ, որ խորապես անտարբեր են բոլորի նկատմամբ, պարզապես ուզում են ապրել ու աշխատել, և համարում են, որ Սահմանադրությամբ ունեն այդ իրավունքը: Կա նաև քաղաքական հատված, որ բնավ չի կիսում ոչ նախկինների, ոչ ներկաների տեսակետները, ունի իր կարծիքը և համարում է, որ տեսակետ ունենալը նույնպես Սահմանադրությամբ երաշխավորված ազատություն է: Վերջապես՝ հազարավոր մարդիկ կան, որ չեն կիսում կարծիքը, թե Հայաստանում, կամ/կամ է՝ կամ Նիկոլը, կամ Սերժը: ՈՒ պետք չէ անվերջ հասարակությանը վախեցնել, սպառնալ, շանտաժ անել նախկինների վերադարձով, գործ անել է պետք՝ նախկին չդառնալու համար:
6. Իշխանության երրորդ տարում ՀՀ վարչապետը չի ընդունում, որ ազգային անվտանգության պաշտպանությունը միայն զենքեր գնել չէ՝ ուժեղ տնտեսություն է +արտաքին քաղաքականություն+միջազգային ասպարեզում համագործակցություն+ ազգային շահերի գիտակցություն ու պաշտպանություն՝ ազգային արժեհամակարգով:
Ֆանտաստիկայի ժանրից է, որ իշխանությունը ազգային արժեհամակարգի ձևավորող կդառնա: Նախ՝ իշխանությունը չի պատկերացնում՝ ինչ է ազգայինը: Չի ընկալում, որ համազգայինի, տրանսազգայինի, վերազգայինի հիմքում էլ դրված է ԱԶԳԱՅԻՆԸ: Դատելով երկու տարվա փորձից՝ ազգայինը Հայաստանում Մել Դալուզյանին նվիրված ֆիլմի 20 տոկոսն է, բայց ոչ Արտավազդ Փելեշյանը: Ազգայինը «Հուզանք ու զանգն» է, բայց ոչ Նարեկացին, ոչ Թումանյանը, ոչ Տերյանը, ոչ Չարենցը, ոչ Մաթևոսյանը, ոչ էլ առավել ևս արվեստագետները, որ ապրել, գրել, նկարել, նախագծել, երաժշտություն են գրել, բեմադրել ու բեմ են բարձրացել, երգել ու պարել են նախորդ հանցավոր ռեժիմի իշխանության օրոք: Պապ թագավորի կերպարի միակողմանի մեկնությունից բացի իշխանական միտքը պատմության մեջ այնքան չի խորացել, որ բացահայտի՝ հայերն ունեցել են նաև այլ թագավորներ՝ ասենք՝ Տրդատ Մեծը, Տիգրան Մեծը, Լևոն Վեցերորդը:
7. ՀՀ վարչապետը, ուրեմն և ամբողջ իշխանությունը, չի ընկալում, որ Հայ առաքելական եկեղեցին միայն Վեհափառի անձը չէ, կամ Մայր Աթոռի ֆինանսները, հայ հավատացյալներն են Հայաստանում ու ամբողջ աշխարհում: Եվ ԱՅԴ եկեղեցու հետ հարաբերությունները սկսում են «Հայր մեր»-ով, ոչ թե «քաղաքացի Կտրիճ Ներսիսյանով»: Հարյուրավոր հեղափոխություններ ու հեղաշրջումներ են եղել աշխարհում՝ ամեն երկիր իր պատմության մեջ տասնյակներով կհաշվի՝ սկսած պալատական հեղաշրջումներից մինչև պետականը, հեղափոխություններն էլ՝ արյունոտից մինչև թավշե, բայց եկեղեցին կա ու լինելու է անսասան սյուն՝ պետականության համար: Ամենուր: Հայաստանում հաստատապես: Հայ առաքելական եկեղեցին միայն հայրապետական թեմերը չեն, զբոսաշրջության խայծ հազարամյա խոնարհված ու հոյակերտ վանքերն ու մատուռները, սրբազան մասունքները չեն, ՀԱՅ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅՈՒՆՆ է, սփյուռքն է ու յուրաքանչյուր հավատացյալ հայի հույսն ու հավատը առ Աստված: Հիմա Աստծո՞ հետ էլ փոխհարաբերությունների պարզաբանման գործընթաց է սկսվելու, թե՞ կբավարարվենք քրեական գործերով եկեղեցու սպասավորների նկատմամբ: Ոչ մի հեղափոխություն չի նշանակում հոգևոր իշխանության փոփոխություն, դա գերագույն աբսուրդ է, որով տառապել են Կայիափայից մինչև Լենինն ու Ստալինը, բայց ոչ մի ժողովրդավարական երկրի իշխանություն իր եկեղեցուն պատերազմ չի հայտարարել: Հայ առաքելական եկեղեցու կաթողիկոսներին՝ Գրիգոր Լուսավորչից Գևորգ Հինգերորդ, տանջել են, պատանդ են պահել, թունավորել են, խեղդել, մատնագրեր գրել այլևայլ արքունիքներ, թալանել են եկեղեցին, ունեցվածքը բռնագրավել, հոգևորականներին սպանել են, եղել է՝ ու դա պատմություն է, որ պիտի ուսուցանվի, որ չկրկնվի: Իսկ իշխանությունը պարտավոր է նպաստել Հայ առաքելական եկեղեցու հզորացմանը, որովհետև պետականության հզորությունն է:
8. ՀՀ վարչապետ, նախկին լրագրող ու խմբագիր Նիկոլ Փաշինյանը ուրիշների պատմելով չէ, որ գիտի ինչպես թերթ պահել: Ժամանակները, իհարկե, փոխվել են, բայց՝ միայն տեխնոլոգիաների զարգացման առումով: Մամուլը թանկ հաճույք է: Այդպես է լրատվամիջոցը դառնում քարոզչամիջոց: Բայց երբ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը լրջորեն ասում է, որ մտածում է հեղափոխությունից հետո լրատվամիջոցների ապագայի մասին, նվազագույնը ծիծաղելի է: Կա աշխարհի փորձ, հեծանիվ հնարել պետք չէ: Լրատվամիջոցը կարող է ինքնածախսածածկումն ապահովել ու նույնիսկ շահույթ բերել, եթե ա) ունի հովանավոր կամ բաժնետիրական ընկերություն է, բ) տպագրում, հրապարակում կամ հեռարձակում է գովազդ: Երրորդ տարբերակ մարդկությունը չի հնարել: Համենայն դեպս՝ այն լրատվամիջոցների համար, որ իրենց տարեգրությունը հարյուրամյակներով են հաշվում: Եթե հեղափոխությունից հետո Նիկոլ Փաշինյանը պատրաստվում է առաջին տարբերակը բացառել, մնում է այնքան զարգացնել տնտեսությունը, որ լինի գովազդի մրցակցային շուկա, ու լրատվամիջոցները ապրեն գովազդի հաշվին: Մամուլին պատերազմ հայտարարելը անիմաստ է, նույնիսկ սոցցանցերի գոյության պարագայում: Այդ պատերազմում ոչ ոք չի հաղթելու, հասարակությունն է պարտվելու՝ կորցնելով հավաստն ու վստահությունը բոլորի նկատմամբ:
9. Սփյուռքի հիմնահարցերի լուծման երկու ձև է իշխանությունը մինչև հիմա դրսևորել՝ նախարարության փակում ու հանձնակատարի նշանակում և ՀՀ վարչապետի ելույթները արտասահմանում հայ համայնքի հետ հանդիպումներում: Տարատեսակ հայտարարությունների ու սպասումների հատույթում փոխհարաբերությունների ոսկի միջինը գտնված չէ: Այն, որ սփյուռքը վաղուց համախմբված չէ ազգային կառույցների շուրջ, 20-30 տարվա իրողություն է, և նորություն չէ: Հաստատապես Հայաստանում որոշված չէ նաև գերխնդիրը, որտեղ ակնկալվում է սփյուռքի աջակցությունը՝ հատկապես մեծ համայնքների՝ Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի: Հայտնի չէ նաև` ինչ է սփյուռքն ակնկալում հայրենիքից: Չեն կարող լինել ընդհանրական լուծումներ:
10. Իսկ օլիգարխիա՞ն: Երկու տարում իշխանությունը միայն տեսակավորել է օլիգարխներին՝ ոմանք համարվում են «նոր ու յուրային» ոմանք մնացել են «հին ու հանցավոր»: Էքսպրոպրիացիայի՝ Վլադիմիր Իլյիչ ՈՒլյանովի տեսության, Հայաստանում իրավիճակային վերականգնման փորձերը շարունակվում են օրենսդրական մակարդակով, որից հետո կսկսվի գործնական մասը: ՈՒ դա վկայում է, որ իշխանությունն իր առաջնահերթությունների մեջ խճճվել է ու չգիտի՝ ո՞րն է գերակա՝ «նախորդ հանցավոր ռեժիմի» դեմ պայքա՞րը, թե՞ տնտեսական զարգացումը: Համադրման գիտակցություն չկա:
Իսկ ընդհանրապես «Մեծ հիասթափության մոդելավորումը» իմաստ կունենար լուրջ ընդունել, եթե գոնե մեկ կոնկրետ հարցի կոնկրետ պատասխան տար, օրինակ, ե՞րբ է գյուղացին սելիտրա ստանալու: Ոչինչ, որ կանխավ բոլոր «հիասթափվածները» նյութապաշտ, անազնիվ ու անհեռանկար մարդիկ են որակվում: Ոչինչ, որ նա մեղմորեն սղալում է ազգականների ԱԺ-ում, ընկերների՝ կառավարությունում հայտնվելը։ Ոչինչ, որ չկողմնորոշվեց, թե ինչ իզմ ունի ՔՊ-ն ու համոզված է, որ որևէ իզմ ունենում են միայն որևէ երկրից վարձավճարի դիմաց, բացառված է, որ գաղափար լինի, սկզբունք կամ համոզմունք: Բայց մի հարց կա՝ ինչու՞ է Նիկոլ Փաշինյանը համառորեն, ամեն օր, ամեն հարցով անընդհատ վերադառնում ու վերադարձնում անցյալ, երբ ինքն էլ արդեն երկու տարվա անցյալ ունի: «Դմփ, դմփ, հու»-ից հետո: Մի հարց էլ կա՝ իրո՞ք վարչապետը համոզված է, որ միայն այդքանն են «հիասթափվածները»: Սա սկզբունքային հարց է, պատասխանից է պարզվելու՝ վարչապետին խաբու՞մ են, թե՞ վարչապետն է ինքնախաբեությամբ զբաղվում: Իրականում հիասթափվածների ցանկը կառավարության ծրագրի չափ երկար կարող է լինել: Օրինակ՝ մարդը, որ այսօր հացի փող չունի, օրինակ՝ գյուղացին, որ չի կարողանում գարնանային աշխատանքները սկսել՝ մեկ պարարտանյութ չկա, մեկ ջուր, մեկ փող: Օրինակ՝ արտադրողը, որ հեռանկար չի տեսնում բիզնեսի համար: Օրինակ՝ պետական ծառայողը, որ ջանադիր աշխատում է, բայց պարգևավճար ստանում են միայն նորանշանակները, իսկ ինքը պիտի կաշվից դուրս գա, որ ապացուցի «դավաճան» չլինելը: Օրինակ՝ հենց ինքը, որ վստահ է՝ Հիսուսն է, եկել է լումայափոխներին Սողոմոնի տաճարի հրապարակից վռնդելու, բայց վստահ չէ, որ «Իմքայլականները» հետո ավետարաններ կգրեն՝ ի՞նչ էր ինքը քարոզում Գյումրիից Երևան քայլելիս, որովհետև չեն հավատում ոչ Հիսուսին, ոչ Նիկոլին: Պարզապես գիտեն՝ կա Նիկոլ, կան իրենք, չկա Նիկոլ, իրենք չկան:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. 1000 մեղա ցեղասպանության սրբադասված մեկուկես միլիոն զոհերի հիշատակին, այսօրը այն օրը չէր, որ այս ամենը գրվեր, բայց՝ ստացվեց: ՈՒ կորոնավարակի այս պատմությունն առաջին անգամ փակեց Ծիծեռակաբերդի դռները, բայց՝ կյանքի ու ապրելու իրավունքի համար: Եվ միայն երկրի վրա, իսկ երկնքում այսօր հոգեհանգիստ չէ միայն, այլև՝ վերադարձ Էրգիր: Ողջ լերուք:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
