Այվազովսկին քիչ էր մնում ծեծեր Չեխովին

Մոսկվայում Այվազովսկու ցուցահանդեսն է: Ժողովուրդը վրա է տվել հաղորդակցվելու գեղեցիկի հետ: Բայց քչերը գիտեն, որ Այվազովսկին քիչ էր մնում ծեծեր Չեխովին, որի հետ բարեկամություն էր անում:

Դեպքը հետևյալն է. Չեխովը Ղրիմում այցելում է իր ընկերոջը, իսկ հետո այնպիսի բան է գրում, այնպիսի բան...ես էլ լինեի՝ կծեծեի: Ափսոս, որ Այվազովսկին չի արել այդ բանը: Պարզապես նա չի հասցրել կարդալ Չեխովի1888 թ. հուլիսի 22 - ի այս նամակը.

«Երեկ ես եղա «Շահ Մամայում»՝ Թեոդոսիայից 25 վերստ հեռու գտնվող Այվազովսկու կալվածքում:

Շքեղ կալվածք է, ինչ - որ չափով՝ հեքիաթային. այդպիսի կալվածք, հավանաբար, կարելի է Պարսկաստանում տեսնել:

Այվազովսկին 75-ամյա առույգ ծերուկ է, որը բարեհոգի «արմյաշկայի» և հոգնած հովվապետի խառնուրդ է, լի է արժանապատվությամբ, փափուկ ձեռքեր ունի և դրանք մեկնում է գեներալական ձևով: Խորամիտ չէ, բայց բարդ և ուշագրավ բնավորություն ունի: Նա զուգակցում է և՛ գեներալի, և՛ հովվապետի, և՛ նկարչի ու հայի, և՛ պարզամիտ պապիկի, և՛ Օթելլոյի հատկանիշները:

Ամուսնացած է երիտասարդ և շատ գեղեցիկ մի կնոջ հետ, որին «աքցանով» է պահում: Սուլթանների, շահերի և ամիրաների է ճանաչում:

Գլինկայի հետ գրել է «Ռուսլանը և Լյուդմիլան»: Ընկերություն է արել Պուշկինի հետ, բայց Պուշկին չի կարդացել: Կյանքում նա ոչ մի գիրք չի կարդացել:

Երբ նրան առաջարկում էին գիրք կարդալ՝ ասում էր. «Ինչո՞ւ կարդամ, եթե սեփական կարծիք ունեմ»:

Ես նրա տանը մնացի ամբողջ օրը և ճաշեցի: Ճաշը տևական էր, ձգձգված, անվերջանալի բաժակաճառերով»:

Մարիա Չեխովա (1863-1957), մանկավարժ, Ա. Պ. Չեխովի քույրը

Հ. Գ. 1. Մարիա Չեխովայի «սպառնալիքը», թե Այվազովսկին կարող էր ծեծել Չեխովին՝ մտացածին է, որովհետև այս հուշը Չեխովը գրել է տնեցիներին ուղղված նամակում, որն այն տարիներին չի հրապարակվել: Կարծում եմ՝ Չեխովը հայերից կարող էր ծեծ ուտել նախ և առաջ «արմյաշկա» արհամարհական բառի համար:

2. Այվազովսկու երկրորդ, գեղեցիկ կինը Աննա Բուռնազյանն էր (1867-1944), որի հետ նա ամուսնացել էր 1882 թ., երբ 65 տարեկան էր, իսկ Աննան՝ 25:

3. Թեմայի մեջ փոքր-ինչ «խորանալու» առիթ տվեց Ծովինար Պողոսյանը, որի էջում էլ տեսա Չեխովի նամակի ռուսերեն տարբերակը:

4. 19-ամյա Այվազովսկին և 37-ամյա Պուշկինը միմյանց են ներկայացվել Սանկտ Պետերբուրգում, Ակադեմիայի 1836 թ. ցուցահանդեսում: Հետագայում նկարիչը բազմիցս անդրադարձել է բանաստեղծի կերպարին: Ամենանշանավորը Իլյա Ռեպինի հետ համատեղ ստեղծած կտավն է՝ «Պուշկինի հրաժեշտը ծովին» (1877):

Կարլ Յալանուզյան

Մեկնաբանություններ