Մանրամասն որոնում (արխիվ)
18.07.2024
 
ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ դուրս կգա նախագահական ընտրապայքարից, եթե բժիշկները պարզեն, որ ինքն առողջական խնդիրներ ունի։ «Անկեղծ ասած, ես կարծում եմ, որ միակ բանը, որ տարիքը բերում է, իմաստությունն է»,- հավելել է Բայդենը։ Ավելի վաղ նա ասել էր, որ կհրաժարվի նախընտրական մրցապայքարից միայն այն դեպքում, եթե Աստված իրեն ասի դա անել։               
 
Նորություններ » Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը

Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը

Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
13.09.2019 | 00:53
2019 թվա­կա­նի ա­մառն աչ­քի ըն­կավ բնա­պահ­պա­նա­կան խն­դիր­նե­րի ա­ռա­տու­թյամբ: Կար­ծես թե ա­մեն ինչ սկս­վեց միան­գա­մից. վա­ռե­լա­փայ­տի հա­մար Իջևա­նի ան­տառ­նե­րի հատ­ման խնդ­րին հա­ջոր­դեց Սևա­նա լճի կա­նա­չե­լու խն­դի­րը, հե­տո ա­ռաջ ե­կան Երևա­նի աղ­բա­հա­նու­թյան ու Ա­մուլ­սա­րի խն­դիր­նե­րը, գոր­ծը հա­սավ նույ­նիսկ բա­րի ա­րա­գիլ­նե­րին, ո­րոնք մեր երկ­րի վայ տն­տե­սա­վա­րող­նե­րի պատ­ճա­ռով կորց­րել էին թռ­չե­լու ի­րենց ու­նա­կու­թյու­նը: Սրանք ի­րա­րից ան­կախ խն­դիր­ներ չեն, սերտ շաղ­կապ­ված են, ար­տա­ցո­լում են մեր նոր կյան­քի ի­րա­կան պատ­կե­րը, ան­մի­ջա­կան հետևանք են փա­շի­նյա­նա­կան հե­ղա­փո­խու­թյան պատ­ճա­ռով ա­ռա­ջա­ցած բա­րո­յա­կան, քա­ղա­քա­կան ու տն­տե­սա­կան ճգ­նա­ժա­մե­րի:
Ինչ խոսք, թվարկ­ված­ներն ըն­դա­մե­նը ա­ռա­ջին ծա­ղիկ­ներն են, ո­րոնց, ան­շուշտ, դեռևս կա­վե­լա­նան նո­րե­րը, ե­թե մեր երկ­րում այս տեմ­պե­րով շա­րու­նակ­վեն անգ­լուխ, ան­կա­ռա­վա­րե­լի ու մարդ­կա­յին ա­ռողջ բա­նա­կա­նու­թյա­նը հա­կա­սող ան­հաս­կա­նա­լի գոր­ծըն­թաց­նե­րը: Առ­կա խն­դիր­նե­րը կա­րե­լի է ան­վերջ թվար­կել ու քն­նար­կել, վեր­լու­ծել՝ ա­ռան­ձին-ա­ռան­ձին ու հա­մա­կարգ­ված ձևե­րով, դի­տար­կել տար­բեր տե­սան­կյուն­նե­րից, բայց դրա­նից ո­չինչ չի փոխ­վի, ո­րով­հետև երկ­րի ու հա­սա­րա­կու­թյան դեգ­րա­դա­ցիա­յի պրո­ցես­նե­րը, ո­րոնք սկս­վել էին ան­կա­խու­թյան ա­ռա­ջին իսկ օ­րից, շա­րու­նակ­վում են՝ ու­նե­նա­լով մեկ հիմ­նա­կան պատ­ճառ. ան­կա­խու­թյուն ստա­նա­լուց հե­տո մեր բո­լոր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, սկ­սած ԼՏՊ-ի ժա­մա­նակ­նե­րից, այդ­պես էլ չկա­րո­ղա­ցան հաս­կա­նալ ԽՍՀՄ փլուզ­ման ի­րա­կան պատ­ճառ­նե­րը, ճիշտ կողմ­նո­րոշ­վել նոր ի­րա­վի­ճակ­նե­րում, ո­րո­շել սու­վե­րեն պե­տու­թյան ա­նե­լիք­ներն ու ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րը, գտ­նել երկ­րի տն­տե­սա­կան զար­գաց­մանն անհ­րա­ժեշտ ու­ղի­նե­րը: Ցա­վոք, ԽՍՀՄ փլու­զումն իշ­խա­նա­կան լսա­րանն ըն­դու­նեց որ­պես ի վե­րուստ տր­ված Աստ­ծո պարգև և հարս­տա­նա­լու ու անձ­նա­կան բա­րե­կե­ցու­թյու­նը մի քա­նի պորտ այն կողմ ա­պա­հո­վե­լու բա­ցա­ռիկ հնա­րա­վո­րու­թյուն: Կա­ռու­ցո­ղա­կան, ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան աշ­խա­տան­քի փո­խա­րեն ըն­տր­վեց խոր­հր­դա­յին երկ­րի կա­յա­ցած տն­տե­սու­թյան քայ­քայ­ման ու թա­լա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը՝ մեր հա­սա­րա­կու­թյա­նը շա­րու­նա­կա­բար պա­հե­լով ա­նո­րո­շու­թյուն­նե­րի մեջ այն­պես, որ սա­տա­նան ան­գամ գլուխ չհա­ներ, թե այդ տխ­մար­ներն ի՞նչ են ա­նում, դե­պի ու՞ր են տա­նում երկ­րա­շար­ժից տու­ժած ու պա­տե­րա­զի մեջ հայ­տն­ված մեր ժո­ղովր­դին:
Երկ­րի տն­տե­սու­թյան քայ­քայ­ման պրո­ցեսն ա­վե­լի ա­րա­գա­ցավ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի օ­րոք: Չնա­յած մեր հպարտ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի վար­դա­գույն սպա­սում­նե­րին, Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը ևս չհաս­կա­ցավ, չփոր­ձեց գնա­հա­տել ու հաս­կա­նալ ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճակն ու գտ­նել երկ­րում առ­կա տն­տե­սա­կան ու քա­ղա­քա­կան ճգ­նա­ժա­մե­րը հաղ­թա­հա­րե­լու ճա­նա­պարհ­նե­րը, կարճ ժա­մա­նա­կում ջրի ե­րես հա­նեց իր ու իր կա­ռա­վա­րու­թյան ան­ճա­րա­կու­թյան փաս­տը: Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը, ԼՏՊ-ի, Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի ու Սերժ Սարգ­սյա­նի նման, այդ­պես էլ չհաս­կա­ցավ, որ նման աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան բարդ ի­րա­վի­ճակ­նե­րում եր­կիր կա­ռա­վա­րե­լը խաղ ու պար չէ, հան­րա­հա­վաք­նե­րում ձիր­քե­րը ցու­ցադ­րե­լու գոր­ծը չէ, կոնկ­րետ ար­դյունք­ներ են պետք, ժա­մա­նա­կա­կից մր­ցու­նակ ար­դյու­նա­բե­րու­թյուն է պետք կազ­մա­կեր­պել, թշ­նա­մի­նե­րին դի­մա­կա­յե­լու հա­մար եր­կիրն է պետք հզո­րաց­նել, բա­վա­րար աշ­խա­տա­տե­ղեր ստեղ­ծել, ամ­բող­ջու­թյամբ վե­րա­կանգ­նել ա­ղե­տի գո­տին, բա­րե­լա­վել մարդ­կանց սո­ցիա­լա­կան վի­ճա­կը։ Հա­կա­ռակ պա­րա­գա­յում երկ­րի կոր­ծա­նու­մը ան­խու­սա­փե­լի կլի­նի։ Պետք է շտա­պել, ո­րով­հետև ժա­մա­նա­կը վա­ղուց ար­դեն մեր օգ­տին չի աշ­խա­տում, այս դժ­վա­րին վի­ճա­կից պետք է մի ելք գտ­նել:
Ելք, ի­հար­կե, կա, մեր գիտ­նա­կան­նե­րը շատ ել­քեր են ա­ռա­ջար­կում, այս հար­ցում ես լա­վա­տես եմ և նույ­նիսկ գի­տեմ եր­կի­րը ճգ­նա­ժա­մից դուրս բե­րե­լու շատ գե­ղե­ցիկ, մեր ազ­գին միայն հար­գանք ու պա­տիվ բե­րող, հա­ջո­ղու­թյուն­ներ խոս­տա­ցող սե­փա­կան ճա­նա­պար­հը, բայց դա հնա­րա­վոր կլի­նի ի­րա­կա­նաց­նել այլ պայ­ման­նե­րում, երբ այս մե­ծա­միտ ան­ճար­նե­րի իշ­խա­նու­թյու­նը հե­ռա­նա հայ­կա­կան քա­ղա­քա­կան աս­պա­րե­զից:
Ի՞նչ էր պետք ա­նել, ո­րը չի ար­վում և, դա­տե­լով իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րից, հայտ­նի չէ, թե ինչ են մտա­ծում կամ ին­չով են մտա­ծում: Ա­ռա­ջին հեր­թին, ի­հար­կե, ա­ռանց ժա­մա­նակ կորց­նե­լու, պետք էր սկ­սել ար­դյու­նա­բե­րու­թյան վե­րա­կան­գն­ման աշ­խա­տանք­նե­րից, մշա­կել երկ­րի նոր ին­դուստ­րաց­ման ծրա­գիրն ու այն հետևո­ղա­կա­նո­րեն ի­րա­գոր­ծել՝ օգ­տա­գոր­ծե­լով նաև Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մեջ ձևա­վոր­ված հա­վատն ու էյ­ֆո­րիկ-լա­վա­տե­սա­կան տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը, ին­չը չար­վեց: Ա­վե­լին, ա­մեն ինչ ար­վեց, որ երկ­րում իս­կա­կան քաոս ստեղծ­վի, որ մարդ­կանց ու­շադ­րու­թյու­նը շեղ­վի տե­ղի ու­նե­ցող ա­նա­ռողջ զար­գա­ցում­նե­րից, որ մո­ռա­ցու­թյան տր­վեն այն բո­լոր խոս­տում­նե­րը (կո­ռուպ­ցիա­յի ու կա­շա­ռա­կե­րու­թյան վե­րա­ցում, ար­տա­գաղ­թի դա­դա­րե­ցում, տն­տե­սա­կան հե­ղա­փո­խու­թյուն և այլն, և այլն), ո­րոնց մի­ջո­ցով Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը ստա­ցավ ՀՀ վար­չա­պե­տի բարձր ու պա­տաս­խա­նա­տու պաշ­տո­նը և, իր թի­կուն­քը ա­պա­հո­վե­լու նպա­տա­կով, ազ­գա­յին ժո­ղով քարշ տա­լով սոո­րո­սա­կան ու այլ թափթ­փուկ­նե­րին: Այդ մա­սին է խո­սում Ռո­բերտ Քո­չա­րյա­նի դա­տա­վա­րու­թյան ա­նի­մաստ պատ­մու­թյու­նը։
Հարց՝ ին­չու՞ չսկ­սել Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նից, մեր պե­տու­թյա­նը ան­դառ­նե­լի կո­րուստ­ներ պատ­ճա­ռած, կա­յա­ցած ար­դյու­նա­բե­րու­թյան ա­ռա­ջին ու հիմ­նա­կան քայ­քա­յո­ղին ու քան­դո­ղին դա­տե­լուց։  Ին­չու՞ չդա­տել Սերժ Սարգ­սյա­նին երկ­րի կա­ռա­վար­ման ղե­կը Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի ձեռ­քը տա­լու հա­մար:
Ժո­ղովր­դա­կան դժ­գո­հու­թյուն­նե­րի ա­լի­քի վրա իշ­խա­նու­թյան ե­կած վար­չա­պետն ու իր թի­մա­կից­նե­րը այդ­պես էլ չհաս­կա­ցան, թե որն է ի­րենց իշ­խա­նա­կան հիմ­նա­կան ա­ռա­քե­լու­թյու­նը, թե մեր դժ­վա­րին ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում որն է լի­նե­լու մեզ սպա­սող հան­գր­վա­նը:
Իմ մտա­հո­գու­թյուն­նե­րը փոր­ձեմ հիմ­նա­վո­րել՝ վեր­լու­ծե­լով քն­նարկ­վող է­կո­լո­գիա­կան խն­դիր­նե­րը: Վերց­նենք վա­ռե­լա­փայ­տի հա­մար Իջևա­նի ան­տառ­նե­րի հատ­ման խն­դի­րը. այս­տեղ նո­րու­թյուն չկա և ա­մեն ինչ դար­ձյալ սկս­վել է Լևոն Տեր-Պետ­րո­սյա­նի ժա­մա­նակ­նե­րից, երբ Տա­վու­շի մարզ­պետ նշա­նակ­վեց Պավ­լիկ Ա­սատ­րյա­նը, ո­րի հետ սո­վո­րել եմ Սպի­տա­կի թիվ 3 միջ­նա­կարգ դպ­րո­ցում:
-Թա­գա­վո­րիս գլ­խին (նկա­տի ու­ներ ԼՏՊ-ին) ոս­կե թագ եմ դնե­լու,- ա­մեն տեղ պատ­մում էր ու մի ան­գամ էլ իմ ներ­կա­յու­թյամբ հպար­տա­ցավ մարզ­պե­տը, Սպի­տա­կի նախ­կին «ռայ­կո­մա­կան», երկ­րա­շար­ժի օգ­նու­թյու­նը յու­րաց­նե­լու ճա­նա­պարհ­նե­րի փայ­լուն գի­տակ Պավ­լի­կը, երբ գնա­ցել էի Իջևան՝ իր հետ քն­նար­կե­լու հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ու ան­տառ­նե­րի հա­տու­մը դա­դա­րեց­նե­լու խն­դիր­նե­րը:- Ան­տա­ռը փող է բե­րում, գիտ­նա­կան­ներդ դա հաս­կա­նալ չեք կա­րող, բա նա­խա­գա­հին խոս­տա­ցած թա­գը ին­չո՞վ եմ սար­քե­լու, չորս կի­լո ոս­կի է ձուլ­վե­լու, բա աշ­խա­տա՞ն­քը:
Այդ թվե­րին Երևա­նը և Հա­յաս­տա­նի բո­լոր քա­ղաք­ներն ու գյու­ղե­րը հե­ղեղ­ված էին Իջևա­նի վա­ռե­լա­փայ­տի շու­կա­նե­րով: Մի ան­գամ շատ զար­մա­ցա, երբ Ճամ­բա­րա­կում տե­սա, թե ինչ­պես են գո­մաղ­բը գե­տը լց­նում:
-Ի՞նչ եք ա­նում, գե­տի ջու­րը կեղ­տո­տում եք, չէ՞ որ սրա­նից կա­րե­լի է ցան կամ, լո­ռե­ցի­նե­րի լեզ­վով ա­սած, ա­թար պատ­րաս­տել, հիա­նա­լի վա­ռե­լիք է ստաց­վում։ Ձմ­ռա­նը կա­րող եք տնե­րը տա­քաց­նել:
-Ա­թարն ու՞մ է պետք, ե­թե ան­տա­ռը դեմ­ներս է, հլա պետք է չար­չար­վենք, թրի­քի հո­տը քա­շենք:
ԼՏՊ-ի օ­րոք մեր իշ­խա­նա­վոր­ներն այն­քան էին լկ­տիա­ցել ու հղ­փա­ցել, որ ան­տե­սում էին մարդ­կանց մեջ պա­րա­զի­տի հո­գե­բա­նու­թյան ձևա­վոր­ման, երկ­րի գոր­ծե­րի նկատ­մամբ ան­տար­բե­րու­թյան ու ծայ­րաս­տի­ճան այ­լա­սեր­ման դրսևո­րում­նե­րը: Է­կո­լո­գիա­կան թվար­կածս խն­դիր­ներն ա­ռա­ջա­ցել են Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի, հատ­կա­պես իշ­խա­նա­կան ընտ­րյալ­նե­րի գի­շատ­չա­յին վար­քագ­ծի պատ­ճա­ռով: Մար­դիկ հասց­րին 30 տար­վա ըն­թաց­քում այ­լա­սեր­վել այն աս­տի­ճա­նի, որ թքած ու­նե­նան ա­մեն ին­չի, նաև ի­րենց օդ ու ջուր տվող բնու­թյան վրա։
Հի­մա մեր ա­ռա­ջին խն­դի­րը ոչ թե հզոր ու ժա­մա­նա­կա­կից ար­դյու­նա­բե­րու­թյուն, գյու­ղատն­տե­սու­թյուն կամ է­ֆեկ­տիվ տն­տե­սու­թյուն ստեղ­ծելն է, այլ իշ­խա­նա­վոր­նե­րի սան­ձե­րը քա­շե­լը, մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի հետ­խոր­հր­դա­յին նոր հո­գե­բա­նա­կան հի­վա­դու­թյան բու­ժու­մը՝ հասց­նե­լով խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րի ու նախ­նա­դա­րյան Հա­յաս­տա­նի մա­կար­դա­կին: Դեռևս վաղն­ջե­նա­կան ժա­մա­նակ­նե­րից հայ մար­դը, չու­նե­նա­լով Կա­րի­նե Դա­նիե­լյան ու բնա­պահ­պա­նա­կան գի­տու­թյան այլ երևե­լի­նե­րի նման կրթ­ված դեմ­քեր, կա­րո­ղա­ցել է բնու­թյան հետ ապ­րել հաշտ ու ներ­դաշ­նակ կյան­քով՝ հաս­կա­նա­լով շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի կարևո­րու­թյու­նը իր իսկ գո­յու­թյան հա­մար: Այդ ներ­դաշ­նա­կու­թյու­նը, բնու­թյան նկատ­մամբ հո­գա­տար վե­րա­բեր­մուն­քը պահ­պան­վել էին նաև խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին ու կտ­րուկ ան­կում ապ­րե­ցին երկ­րա­շար­ժից հե­տո, հատ­կա­պես ան­կա­խու­թյան տա­րի­նե­րին:
Հի­մա Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը դժ­գո­հում է, որ Իջևա­նում ծառ են հա­տում, պա­տա­նի ծա­ռա­հատ­նե­րին բանտ է նե­տում: Բա ի՞նչ ա­նեն այդ պա­տա­նի հան­ցա­գործ­նե­րը, ե­թե ծն­ված օր­վա­նից այդ են տե­սել, այդ­պես են հո­գա­ցել ի­րենց ըն­տա­նի­քի ջեր­մա­յին խն­դիր­նե­րը, ան­տա­ռից փող քա­շող մարզ­պետ­նե­րի ու այլ պաշ­տո­նյա­նե­րի վա­րա­կիչ օ­րի­նակն են տե­սել ու նրանց վար­կը յու­րաց­րել, երբ հե­ղա­փո­խու­թյան ու­ղին բռ­նած Ան­նա Հա­կո­բյա­նին են տես­նում, ում ա­գա­հու­թյու­նից վառ­վող աչ­քե­րը մատ­նում են, որ պեր­մա­նենտ փնտր­տու­քի մեջ է, թե էլ ին­չից չի հասց­րել օգտ­վել:
Բա­ռա­ցիո­րեն ծն­ված օր­վա­նից ես տե­սել եմ բնու­թյան հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րից հմ­տա­բար օգտ­վե­լու մարդ­կանց կա­րո­ղու­թյու­նը: Խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին, մինչև 60-ա­կան թվա­կան­նե­րը, Սառ­նաղ­բյու­րում բո­լոր ե­րե­խա­նե­րը, նաև ես, ծն­վել են ա­թա­րի մոխ­րի վրա: Թո­նիր­նե­րից հա­նած մո­խի­րը փռել են սե­նյա­կի մի ան­կյու­նում՝ ծննդ­կա­նին պառ­կեց­նե­լու հա­մար, լա­վա­գույն բակ­տե­րո­ցիդ մի­ջա­վայրն են ստեղ­ծել: Գյու­ղի բո­լոր զու­գա­րան­նե­րը կա­ռուց­վում էին մեկ տի­պա­յին սխե­մա­յով, ու­նեին եր­կու բաց մե­կու­սա­մաս. մե­կի հա­տա­կին փռ­ված էր նա­խորդ օ­րը վա­ռած ցա­նի մո­խի­րը, կող­քին դր­ված էր կարճ պո­չով մեծ բա­հը, գոր­ծո­ղու­թյունն ա­վար­տե­լուց հե­տո ա­մեն ինչ, մոխ­րի հետ, շպրտ­վում էր կող­քի մե­կու­սա­մա­սը: Գար­նանն այդ ա­մենն օգ­տա­գործ­վում էր որ­պես պա­րար­տա­նյութ, ոչ հոտ կար, ոչ էլ այլ խն­դիր:
Այ­սօր էլ մար­դու բնա­կան ար­տա­թո­րան­քը կարևոր­վում է զար­գա­ցած եր­կր­նե­րում: Օ­րի­նակ, Նոր­վե­գիա­յի բնա­կա­վայ­րե­րում դրանք ամ­բար­վում են՝ բիո­գազ և օր­գա­նա­կան պա­րար­տա­նյութ ստա­նա­լու հա­մար:
Իր «Արևել­քի մար­գա­րի­տը» գր­քում աշ­խար­հագ­րա­գետ Կամ­սար Ա­վե­տի­սյա­նը այս­պի­սի պատ­մու­թյուն է ա­նում: «Չի­նա­կան գյու­ղե­րից մե­կում մի ըն­տա­նի­քի հյուրն էի, ա­ռա­վո­տյան գնա­ցի զու­գա­րան, սխալ­մամբ հարևա­նի զու­գա­րանն էի մտել, ո­րից հե­տո չի­նա­ցի հարևան­նե­րի միջև մեծ վեճ ծա­գեց, վի­ճարկ­վում էր, թե ում է պատ­կա­նում իմ կղկ­ղան­քը: Զու­գա­րա­նի տե­րը հա­մա­րում էր, որ այն ի­րենն է, ո­րով­հետև հայ­տն­վել է իր զու­գա­րա­նում, մյուս չի­նա­ցին ա­սում էր, որ ի­րենն է, ո­րով­հետև իր հյու­րից է ա­ռա­ջա­ցել»:
Ա­հա այդ­պես են ի­րենց գո­յու­թյան հա­մար պայ­քա­րել ու, չեմ կաս­կա­ծում, շա­րու­նա­կում են պայ­քա­րել չի­նա­ցի­նե­րը, որ ժա­մա­նա­կա­կից Չի­նաս­տան են դար­ձել։ Իսկ մե՞նք: Իսկ մենք զար­մա­նա­լի ազգ ենք դար­ձել, ԼՏՊ-ի ա­ռաջ խն­դիր դր­վեց, որ պետք է հետևո­ղա­կա­նո­րեն զրո­յաց­նել մեր ար­դյու­նա­բե­րա­կան պո­տեն­ցիա­լը, և նա դա ա­րեց մեծ ոգևո­րու­թյամբ։ Թել­ման եղ­բոր մի­ջո­ցով դե­սու­դեն ցրեց պա­տե­րազ­մող Հա­յաս­տան երկ­րի տեխ­նի­կա­կան պո­տեն­ցիա­լը կազ­մող հաս­տոց­ներն ու թան­կար­ժեք տեխ­նո­լո­գիա­կան սար­քա­վո­րում­նե­րը։ Բայց նույ­նիսկ հե­ղա­փո­խա­կան այդ ժա­մա­նակ­նե­րում եղ­բայր­նե­րին մի չոռ ա­սող ան­գամ չգտն­վեց, թե ին­չու կամ ում պատ­վե­րով եք քան­դում ու ա­վե­րում մեր ռազ­մա­կան գոր­ծա­րան­նե­րը, թե վաղն ինչ ենք ա­նե­լու, ին­չով ենք կռ­վե­լու, ե­թե ռուս­նե­րը հան­կարծ, ինչ-ինչ հան­գա­մանք­նե­րից դրդ­ված, հրա­ժար­վեն մեզ զենք-զի­նամ­թերք տա­լուց, ինչ­պես և որ­տեղ ենք պատ­րաս­տե­լու մեր սե­փա­կան ռազ­մա­կան տեխ­նի­կան՝ մեր պե­տու­թյան սահ­ման­նե­րը պա­հե­լու, մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի անվ­տան­գու­թյու­նը ա­պա­հո­վե­լու հա­մար: Պրո­ֆե­սոր Է­դուարդ Մա­նու­կյա­նի հետ դի­մել էինք ՀՀ ԱԱԾ՝ ԼՏՊ-ի նկատ­մամբ քրեա­կան գործ բա­ցե­լու հա­մար: Պա­տաս­խանն այս­պի­սին էր՝ հիմ­քեր չկան: Եղ­բայր, էլ ի՞նչ հիմ­քեր են պետք, ե­թե նրա դա­վա­ճա­նա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի ար­դյուն­քում կա­յա­ցած ար­դյու­նա­բե­րու­թյուն ենք կորց­րել, այն­պի­սի սահ­մա­նադ­րու­թյուն է մեզ տվել, որ եղ­բոր բո­լոր հան­ցանք­ներն են օ­րի­նա­կանաց­վել՝ տեղ թող­նե­լով պե­տու­թյան նկատ­մամբ նո­րա­նոր նման հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­ներ կա­տա­րե­լու հա­մար:
Իջևա­նյան ան­տա­ռի պատ­մու­թյու­նից հե­տո ո­րո­շե­ցի ա­թա­րի խնդ­րին, Սառ­նաղ­բյու­րի օ­րի­նա­կով, գի­տա­կան մո­տե­ցում ցույց տալ, ա­հա թե ինչ ստաց­վեց: Սառ­նաղ­բյու­րում կա 2300 խո­շոր եղ­ջե­րա­վոր կեն­դա­նի ու 2700 ոչ­խար: Տար­վա կտր­ված­քով դրանք կա­րող են տալ 1400 տոն­նա չոր ցան՝ 5,86 գի­գա­վատտ.ժամ ընդ­հա­նուր ջեր­մա­յին է­ներ­գիա­յով: Հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի պա­րա­գա­յում գյու­ղը կս­տա­նար 41,6 գի­գա­վատտ.ժամ արևա­յին ջեր­մա­յին է­ներ­գիա, 7 ան­գամ ա­վե­լի, քան կա­րող էր ստաց­վել գյու­ղի ցա­նից և ո­րը Մե­ծա­մո­րի ԱԷԿ-ը կա­րող է տալ 104 ժա­մում: Ա­հա թե ա­մեն տա­րի որ­քան ջեր­մա­յին է­ներ­գիա է կորց­նում միայն Սառ­նաղ­բյու­րը, ո­րը կա­րող էր հե­լիո­ֆի­կաց­վել դեռևս 2008-2009 թվա­կան­նե­րին, իսկ խնայ­ված 1400 տոն­նա բիո­վա­ռե­լի­քը ա­մեն տա­րի չէր այր­վի՝ մթ­նո­լոր­տից վերց­նե­լով 2380 տոն­նա թթ­վա­ծին՝ ար­տա­նե­տե­լով 2282 տոն­նա ջեր­մո­ցա­յին CO2 գա­զը: Խնայ­ված բիո­զանգ­վա­ծը, դար­ձյալ հայ­կա­կան արևա­յին տեխ­նի­կա­յի օգ­նու­թյամբ, կդառ­նար բիո­գազ՝ տրակ­տոր­ներն աշ­խա­տեց­նե­լու հա­մար, և կոմ­պոստ-պա­րար­տա­նույթ՝ օր­գա­նա­կան գյու­ղատն­տե­սու­թյու­նը զար­գաց­նե­լու հա­մար:
2013 թ. դեկ­տեմ­բե­րի 2-ին, ա­նո­րոշ ժա­մա­նա­կով, ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան ու Ռու­սաս­տա­նի միջև պայ­մա­նա­գիր կնք­վեց՝ «Հայ­ռուս­գա­զարդ» ՓԲԸ-ի բաժ­նե­տոմ­սե­րի առ­քու­վա­ճառ­քի և հե­տա­գա գոր­ծու­նեու­թյան մա­սին, ո­րի հա­վել­վա­ծի 2-դ մա­սում կա այս­պի­սի գրա­ռում. «Հայ­Ռուս­գա­զարդ» ՓԲԸ-ն ներդ­րում­նե­րի ե­կամ­տա­բե­րու­թյան ներ­քին նոր­ման (այ­սու­հետ՝ ԵՆՆ) տա­րե­կան 9 տո­կո­սի ի­րա­կան ար­տա­հայ­տու­թյամբ (ա­ռանց սղա­ճի հաշ­վառ­ման) չա­փով ա­պա­հո­վող դրույ­քի չա­փի և ՀՀ սպա­ռող­նե­րի գա­զի ա­ռաք­ման գոր­ծու­նեու­թյա­նը վե­րա­բեր­վող «Հայ­Ռուս­գա­զարդ» ՓԲԸ-ն կա­նո­նադ­րա­կան կա­պի­տա­լում «Գազպ­րոմ» ԲԲԸ-ն ներդ­րում­նե­րի ԵՆՆ տա­րե­կան 9 տո­կո­սի՝ ի­րա­կան ար­տա­հայ­տու­թյամբ չա­փով և է­լեկտ­րաէ­ներ­գիա­յի ար­տադ­րու­թյան ու ա­ռաք­ման գոր­ծու­նեու­թյա­նը վե­րա­բեր­վող «Հայ­Ռուս­գա­զարդ» ՓԲԲ զուտ ակ­տիվ­նե­րի ար­տադ­րյալ: Խոս­տո­վա­նենք, որ այս խր­թին գրա­ռու­մից շատ բան չի հաս­կաց­վում, բա­ցի այն, որ «Հայ­Ռուս­գա­զար­դի» ԵՆՆ-ի 9 տո­կո­սը պետք է ա­պա­հո­վել: Ե­թե հան­րա­պե­տու­թյու­նում, օ­րի­նակ, գա­զի սպա­ռու­մը պա­կա­սի եր­կու ան­գամ, ա­պա գա­զի գի­նը պետք է բարձ­րա­նա առն­վազն եր­կու ան­գամ, որ­պես­զի «Հայ­Ռուս­գա­զար­դի» ԵՆՆ-ն չպա­կա­սի: Ա­հա թե ինչ­պես է պետք մեկ­նա­բա­նել ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյան նիս­տում Իջևա­նի փայ­տի հար­ցով տե­ղի ու­նե­ցած քն­նար­կում­նե­րի ժա­մա­նակ Փա­շի­նյան-Պա­պի­կյան երկ­խո­սու­թյու­նը։ Նա­խորդ ան­գամ ես այն մեջ­բե­րել էի՝ ըն­դու­նե­լով, որ դե պատ­մու­թյան ու­սու­ցիչ Պա­պի­կյանն է, է­լի, «դու­ռակ-դու­ռակ» խո­սեց, իմ ա­պա­գա սպա­ռող­նե­րին թյու­րի­մա­ցու­թյան մեջ գցեց, բայց դա, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կու­թյամբ այդ­պես չէր:
Դար­ձյալ մեջ­բե­րեմ այդ երկ­խո­սու­թյունն ու փոր­ձեմ այն մեկ­նա­բա­նել գա­զի պայ­մա­նագ­րի տե­սան­կյու­նից:
ՊԱ­ՊԻ­ԿՅԱՆ- Պա­րոն վար­չա­պետ, մեր գյու­ղե­րում գնա­լով շա­տա­նում է արևի է­ներ­գիա­յից օգտ­վող­նե­րի թի­վը:
ՓԱ­ՇԻ­ՆՅԱՆ- Դրան­ցով ինչ են ա­նում, կան սար­քեր, որ հո­սանք են տա­լիս, կան, որ տաք ջու՞ր:
ՊԱ­ՊԻ­ԿՅԱՆ- Ճիշտ այդ­պես, պա­րոն վար­չա­պետ, բայց դրան­ցով հնա­րա­վոր չէ տնե­րը տա­քաց­նել։
Գլ­խի թեթև ժես­տե­րով, տո­ղա­տա­կե­րում հե­տև­յալ միտ­քը փո­խա­նա­կե­ցին՝ կա­րող ենք չան­հան­գս­տա­նալ, բնա­կա­րան­նե­րի ջե­ռու­ցու­մը մնա­լու է միայն գա­զի հույ­սին, ե­թե մեզ հա­ջող­վի կա­սեց­նել փայ­տով ջե­ռու­ցու­մը:
Իսկ ի՞նչ կս­տաց­վեր, ե­թե ջե­ռու­ցու­մը կա­տար­վեր արևով, դա մեր հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրագ­րի «մեխն» է: Գյու­ղե­րում գա­զի սպա­ռու­մը կն­վա­զեր, իսկ ո­րոշ դեպ­քե­րում կբա­ցառ­վեր, մարդ­կանց ին­չին է պետք թու­նա­վոր, պայ­թյու­նավ­տանգ ու թան­կար­ժեք գա­զը, ե­թե կա արևի հա­վերժ է­ժան է­ներ­գիան, ո­րը կա­րե­լի է կու­տա­կել ամ­ռա­նը և օգ­տա­գոր­ծել ձմ­ռա­նը: Նման զար­գա­ցում­նե­րի դեպ­քում Փա­շի­նյա­նի հա­մար կա­ռա­ջա­նա քա­ղա­քաբ­նակ­նե­րի դժ­գո­հու­թյան մի հզոր ա­լիք, ին­չը կծ­նի ան­ցան­կա­լի քա­ղա­քա­կան զար­գա­ցում­ներ։ Գա­զի գի­նը ստիպ­ված կլի­նեն բարձ­րաց­նել, ըստ «Հայ­Ռուս­գա­զար­դի» ԵՆՆ-ի, ո­րը կբե­րի ապ­րանք­նե­րի ու ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի գնե­րի կտ­րուկ բարձ­րաց­ման ու գազ սպա­ռող­նե­րի կամ, որ միևնույնն է, քա­ղա­քաբ­նակ­նե­րի դժ­գո­հու­թյուն­նե­րին: Դրանց նա­խան­շան­ներն ար­դեն կան, ար­դեն հայ­տն­վել է մի նոր մո­րու­քա­վոր շար­ժում... որ աշ­խար­հին հե­ղա­փո­խա­կան զար­գաց­ման նոր ճա­նա­պարհ է ցույց տա­լիս։
«Հայ­Ռուս­գա­զար­դը» քա­ղա­քա­ցի­նե­րիս հաշ­վին հարս­տա­նա­լու հա­մար մի պայ­ման էլ է դրել: Հա­մա­ձայ­նագ­րի հոդ­ված 6-ում գր­ված է՝ գա­զի խնա­յո­ղու­թյան ու է­ներ­գախ­նա­յո­ղու­թյան ո­լոր­տում հա­մա­տեղ ծրագ­րե­րի մշա­կում ու ի­րա­կա­նա­ցում: Դժ­վար է հաս­կա­նալ, թե ներ­կա Հա­յաս­տա­նում ինչ­պես է պետք շա­րու­նա­կել հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ներ­դր­ման գոր­ծըն­թա­ցը, ե­թե ի սկզ­բա­նե այն դեմ է «Հայ­Ռուս­գա­զար­դի» ԵՆՆ-ին: Այդ չա­րա­բաս­տիկ ԵՆՆ-ն ոչ ոք չի կա­րող շր­ջան­ցել, ան­գամ հե­ղա­փո­խա­կան վար­չա­պետ Փա­շի­նյա­նը, ո­րով­հետև մենք, չնա­յած «իմ­քայ­լա­կան­նե­րի» պն­դում­նե­րին, չենք ցան­կա­նում պայ­քա­րել մեր ի­րա­կան ան­կա­խու­թյան հա­մար, դրան պատ­րաստ չեն, ա­ռա­ջին հեր­թին, մեր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը՝ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի գլ­խա­վո­րու­թյամբ:
Ողջ լի­նենք ու ա­ռայժմ մտա­ծենք Ար­ցա­խի հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի մա­սին, մայր Հա­յաս­տա­նի հա­մար այն դեռ վաղ է, իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի հա­մար կարևոր է, որ Ա­մուլ­սա­րի կեղ­տե­րը ջրի ե­րես դուրս չգան:
Վահան ՀԱՄԱԶԱՍՊՅԱՆ
Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր, երկրների հելիոֆիկացիայի ծրագրի հեղինակ
Դիտվել է՝ 6813

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Կրեմլը, թոթափելով ուկրաինական բեռը, վերանայելու է հետխորհրդային տարածաշրջաններում իր քաղաքականությունը

Կրեմլը, թոթափելով ուկրաինական բեռը, վերանայելու է հետխորհրդային տարածաշրջաններում իր քաղաքականությունը

ԱՄՆ-ի նախագահի թեկնածու հանրապետական Թրամփի քաղաքական ուղերձները սերտորեն կապված են ուկրաինական պատերազմի հետ: Այդ մասին են նրա բազմաթիվ հայտարարությունները և հատկապես վճռականությունը՝ վերջ դնելու այդ անիմաստ արյունահեղությանը: Հեռուստաբանավեճի ժամանակ նա ուղղակիորեն Բայդենին մեղադրեց՝ նրան որակելով որպես պատերազմ սանձազերծող...

Սոցցանցային գրառումներ

Ինչպես Փոքրիկ իշխանի միակ վարդը
Ինչպես Փոքրիկ իշխանի միակ վարդը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

«Նա հաղթող նախագահ չի եղել. բախտը բերել է, որ հաղթանակների ժամանակ նստած է եղել այդ աթոռին»
«Նա հաղթող նախագահ չի եղել. բախտը բերել է, որ հաղթանակների ժամանակ նստած է եղել այդ աթոռին»

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

«Չն­չին» պարգևավ­ճար են ստա­ցել
«Չն­չին» պարգևավ­ճար են ստա­ցել
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.