«ԼՂՀ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԻՆՔՆՈՐՈՇՄԱՆ ԻՐԱՎՈՒՆՔԸ, ՈՐՆ ԱՐՏԱՀԱՅՏՎԵԼ Է ԱՆԿԱԽՈՒԹՅԱՆ ՀԱՆՐԱՔՎԵՈՎ, ԴԵՖԱԿՏՈ ԿԱՅԱՑԱԾ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԱՐԳԱՎԻՃԱԿՈՎ, ԱՅԼԸՆՏՐԱՆՔ ՉՈՒՆԻ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ ՀՅԴ խմբակցության անդամ ԱՐԾՎԻԿ ՄԻՆԱՍՅԱՆԸ
«ԿՅԱՆՔԸ ՑՈՒՅՑ ՏՎԵՑ` ԱՄԵՆ ԻՆՉ ՄԻ ՕՐ ՋՐԻ ԵՐԵՍ Է ԴՈՒՐՍ ԳԱԼԻՍ»
-Ինչո՞վ եք բացատրում WikiLeaks-ի հրապարակումները, հավանական համարո՞ւմ եք պետդեպարտամենտից այդքան գաղտնի և այդ մասշտաբի փաստաթղթերի արտահոսք և անպատիժ հրապարակում:
-WikiLeaks-ի հրապարակումները դիվանագիտության գաղտնիության վերաբերյալ կարծրատիպին մեծ հարված են: Կյանքը ցույց տվեց` ամեն ինչ մի օր ջրի երես է դուրս գալիս: Ակնհայտ է, որ ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտի փաստաթղթերը չէին կարող հենց այնպես հայտնվել օտար մարդկանց ձեռքում` թեկուզ նոր տեխնոլոգիաների վիրտուոզ մասնագետների: Սա միջազգային դիվանագիտության գործողություններից է, որոնց անմասն չէ ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտը: Այն, որ փաստաթղթերը փուլային են հայտնվում սայթերում, առանձին ներկայացվում են աշխարհի թեժ կետերին առնչվող զրույցները, վկայում է, որ միջազգային դիվանագիտության մեջ հայտնվել է նոր գործիք, որը պակաս արդյունավետ չէ հայտնի գործիքներից: WikiLeaks-ի հիմնադրի նկատմամբ սկսված դատավարությունն էլ այդ սցենարի մեջ է տեղավորվում` մի կողմից ցույց տալու, որ դիվանագիտական այդ գործիքն արդյունավետ է և հետայսու էլ օգտագործվելու է, մյուս կողմից` մարդու իրավունքների, ժողովրդավարության ջատագով պետությունները փորձում են հաստատել, որ իրենք այդ արժեքներին հավատարիմ են` թեև դատական գործընթաց է սկսվել, բայց ևս մեկ անգամ կարժևորեն տեղեկատվության ազատության գաղափարը:
-Մի քանի պետությունների ղեկավարներ արդեն նշել են, որ երկկողմ ու բազմակողմ հարաբերությունների վրա WikiLeaks-ի հրապարակումները չեն ազդի, որովհետև պետությունների ղեկավարների միջև գործող պայմանավորվածությամբ` միայն առաջին դեմքերի հնչեցրած տեսակետներն են քննարկվում: Կարծո՞ւմ եք, որ այդպես է, թե՞ պարոն Ասանժն իր ներդրումը կունենա:
-Իհարկե, նման հայտարարություններ պիտի հնչեն, բայց այդպիսի հրապարակումները խոր ազդեցություն են ունենում ոչ միայն դիվանագիտություն ձևավորող կառույցների, այլև առաջին դեմքերի հետագա պահվածքի վրա: Եթե նախկինում ղեկավարները կարող էին իրենց անկեղծ զրույցի շռայլությունը թույլ տալ, որովհետև տեղեկատվությունը մնալու էր փակ դռների հետևում, հիմա բոլորն էլ տեսնում են, որ օրերից մի օր այդ տեղեկությունը կարող է դառնալ հանրության սեփականությունը: Բնական է ավելի զգուշավոր, ավելի կաշկանդված դառնալը և անկեղծանալուց առաջ ու հետո լավ մտածելը: Դա չի կարող ազդեցություն չունենալ, մնացածը դիվանագիտական կոռեկտության խնդիր է:
-Դիվանագիտական կոռեկտության մեջ տեղավորվո՞ւմ է, որ հրապարակվեց նաև ԱՄՆ-ի ռազմավարական շահերի շրջագծում գտնվող կառույցների ցանկը: Լրագրողներն էլ արձանագրեցին, որ, տեղեկատվությունից բացի, դա միջազգային ահաբեկչության թիրախների քարտեզ կարող է դառնալ:
-ԱՄՆ-ի նման գերտերությունը, ինչքան էլ իր ազդեցությունը գործադրի զենքի կամ մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտում ունեցած հաջողություններով, խիստ կարևորում է հասարակական սպասումների ձևավորումը: Յուրաքանչյուր նման տեղեկություն նաև քարոզչության, պատերազմի, արշավի տարրեր ունի, պարզ է, որ նման հայտարարությունները կարող են ապագայի թիրախների մատնանշում դառնալ:
-Հայկական WikiLeaks հնարավոր համարո՞ւմ եք:
-Այո, եթե բացվեն Ազգային անվտանգության արխիվները: Դա հասարակության մեջ լուրջ վերարժեքավորման կարող է հանգեցնել և առողջացման հնարավորություն ստեղծել, բայց էական վտանգ է սպառնում այն մարդկանց, ովքեր ներգրավված են եղել կառույցում: Դատելով ամեն ինչից` Հայաստանին մոտ ժամանակներս հայկական WikiLeaks-ի ի հայտ գալը չի սպառնում:
«ՀԱՅ ՓԱԽՍՏԱԿԱՆՆԵՐԸ, ՈՐ ԱԴՐԲԵՋԱՆԻ ՏԱՐԱԾՔՈՒՄ ԲՆԱԿՎՈՒՄ ԷԻՆ, ԻՐԱՎՈՒՆՔ ՈՒՆԵՆ ՀՈՂ, ԲՆԱԿԱՎԱՅՐ ՈՒՆԵՆԱԼՈՒ»
-ԵԱՀԿ գագաթնաժողովը 11-ամյա ընդմիջումից հետո կայացավ Աստանայում: Գագաթնաժողովից առաջ կային տագնապներ, որ կարող է ԼՂ հարցով ոչ հայանպաստ փաստաթուղթ ընդունվել, գագաթնաժողովն ավարտվեց, ընդունվեց հերթապահ մի հայտարարություն: Աստանայում քննարկվեցին ԵԱՀԿ տարածքի մյուս հակամարտությունները ևս, և որևէ հարցով համաձայնություն չկայացավ: Ձեր գնահատականով` աշխա՞րհը պատրաստ չէ, համանախագահնե՞րը, հակամարտող կողմե՞րը...
-Չգիտեմ` անկախ վերլուծաբաններն ինչ տագնապներ էին տեսնում, ես որևէ լուրջ զարգացում` ոչ դրական, ոչ բացասական, չէի սպասում: Հարցը հանձնված է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի կարգավորմանը: Ակնհայտ է, որ ՄԽ համանախագահները պատրաստ չեն լուծումների: Համանախագահ երկրներից յուրաքանչյուրը դեռևս չունի իր բանաձևը, որը հաշվի է առնում մյուս համանախագահների շահերը: Այդ իսկ պատճառով կոնկրետ լուծումների սպասելիքներ գագաթնաժողովից ես չունեի, բայց արժևորում եմ Հայաստանի նախագահի կեցվածքը, որովհետև բավական է հանդուրժողաբար վերաբերվել Ադրբեջանի վարած քաղաքականությանը: Ռազմական բյուջեի բազմապատկմանը, հայերի նկատմամբ ատելության ու թշնամանքի քարոզչությանը միջազգային հանրությունը պետք է գնահատական տա: Հայաստանի ժողովուրդը վախվորած նստած` ամեն օր չի սպասելու, թե երբ միջազգային հանրությունն իր խոսքը կասի: Մենք պիտի կարողանանք մեր արժանապատիվ կեցվածքով ցույց տալ, որ ԼՂՀ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը, որն արտահայտվել է անկախության հանրաքվեով, դեֆակտո կայացած պետության կարգավիճակով, այլընտրանք չունի: Պատերազմի սպառնալիքի ու թշնամական վերաբերմունքի այդ հայտարարությունները վնասում են հենց Ադրբեջանին, նախ` սոցիալ-հոգեբանական տեսակետից, երբ հասարակության մեջ անընդհատ վախի, զգուշավորության մթնոլորտ են սերմանում, երկրորդ` հնարավորություն չեն տալիս զարգացման ու կենսամակարդակի բարձրացման լուրջ քայլեր իրականացնել, կլանային համակարգի դեմ պայքարելու: Արժևորելով հանրապետության նախագահի խոսքը գագաթնաժողովում, ուզում եմ հիշեցնել, որ վերաբնակեցումը Լեռնային Ղարաբաղում ուշացած, բայց հնարավոր է դեռ: Վերաբնակեցման ծրագիրը ֆիզիկապես մարդկանց այնտեղ բնակեցնել չէ, անհրաժեշտ են ենթակառուցվածքներ, ներքին բարեփոխումներ...
-Չե՞ք կարծում, որ վերաբնակեցումը կարող է խոչընդոտել բանակցություններին:
-Ոչ, նման կեցվածքով վաղը նույն միջազգային հանրությունը կարող է հարցնել` ո՞ւմ համար է պահպանվում այս հողը: Հողն իր վրա ապրողինն է, եթե մենք այսօր այդ խնդիրը չենք կարողանում լուծել, շատ դժվար է լինելու բանակցությունների ժամանակ մեր դիրքերը պահպանելը, միջազգային հանրությանը հստակ փաստարկներ ներկայացնելը: Մենք չպետք է հպարտանանք, որ դիտորդական առաքելություններն ասում են, թե տարածքները վերաբնակեցված չեն...
-Շատ ավելի շահեկան չէ՞, որ դիտորդական առաքելությունները գրանցեն, որ այս հողի վրա ապրում, աշխատում, սովորում, ամուսնանում, զավակներ են ունենում, մեռնում են հողի տերերը, քան հերթական անգամ արձանագրեն, որ հայերն ազնիվ են, հայերը ճիշտ էին, հայերը չէին ստում, երբ ասում էին, որ հողերը վերաբնակեցված չեն...
-Պատմությունը ցույց է տվել, որ այդ կեցվածքը` հայերն ազնիվ են, հայերը չեն ստում, հայերը խաղաղություն են ուզում, չի արդարացնում իրեն արդյունքի տեսակետից: Մենք պետք է դաս քաղենք պատմությունից: 1918-20 թթ. հայոց առաջին պետականության պատմությունը ցույց է տալիս, որ եթե մեր երևելի դեմքերը ժամանակին տուրք տային այդպիսի կեցվածքին և մաքրազերծումներ չիրականացնեին, անկախ Հայաստան չէինք ունենա: Երբ, մի կողմից, թուրքերն էին հարձակվում, մի կողմից` ադրբեջանցիները, մյուս կողմից` ռուսները, երկրի ներսում թշնամական միջավայր ունենալ հնարավոր չէր, և որոշում կայացվեց վերացնելու: Հիմա նույն վիճակն է հակառակ կտրվածքով` հողը կա, սակայն մարդ չի բնակվում, մինչդեռ հայ փախստականները, որ Ադրբեջանի տարածքում բնակվում էին, իրավունք ունեն հող, բնակավայր ունենալու։ ՈՒրիշ ի՞նչ փաստարկ է պետք միջազգային հանրությանը, նրանք ընդամենը փոխհատուցում են իրենց կորցրածը:
«ՈՒԺԵՂ ՍՓՅՈՒՌՔ ՉԻ ՆՇԱՆԱԿՈՒՄ, ՈՐ ՕՏԱՐ ԵՐԿՐՈՒՄ ՀԱՅ ՏԱՐՐՆ ԱՅՆՔԱՆ ՊԵՏՔ Է ԱՄՐԱՆԱ, ՈՐ ՉՑԱՆԿԱՆԱ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ԿԱՄ ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂ ՎԵՐԱԴԱՌՆԱԼ»
-Իսկ սփյուռքը անելիք չունի՞:
-Իհարկե, սփյուռքն անելիք ունի: 90-ականներին ձևավորված մթնոլորտը, թե սփյուռքը թող զբաղվի իր գործով, Հայաստանն անկախորեն զարգանա, առայսօր շարունակվում է մեր իշխանությունների համար: Երկրորդ նախագահի օրոք ահագին փոփոխություններ եղան գաղափարաբանության մեջ, սփյուռքը սկսեց ակտիվորեն ներգրավվել հայրենիքի կյանքում: Սփյուռքը պետք է դառնա Հայաստանի Հանրապետության, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության շենացման մասնակիցը ոչ թե խոսքով, հայրենասիրության գեղեցիկ արտահայտություններով, այլ պրակտիկ մեխանիզմների մեջ ներգրավվելով` թե՛ ներդրումների տեսքով, թե՛ որոշումների կայացմանը մասնակցելով, թե՛ տեղում ապրելով: Դա հնարավորություն է, որ աշխարհասփյուռ հայությունը, ի դեմս ՀՀ-ի և ԼՂՀ-ի, տեսնի այն հայրենիքը, որտեղից պետք է ձևավորվի պատմական, ամբողջական Հայաստանը վերականգնելու փորձը: Այստեղ շատ մեծ անելիքներ ունեն մեր իշխանությունները` սկսած սփյուռքի առարկայական ներգրավման ապահովումից մինչև ուժեղ սփյուռքի գաղափարախոսության վերանայում:
-Մեզ ուժեղ սփյուռք պետք չէ՞:
-ՈՒժեղ սփյուռք չի նշանակում, որ օտար երկրում հայ տարրն այնքան պետք է ամրանա, որ չցանկանա հայրենիք կամ Լեռնային Ղարաբաղ վերադառնալ:
-«Արի տո՞ւն»:
-Արի տուն, վերադարձիր քո տուն, քո հայրենիք, քո օջախ, ինչ ուզում եք` անունը դրեք, բայց դա պետք է լինի իրական քաղաքականություն:
-Համաձայն եմ, բայց պատկերացրեք, որ Դուք սփյուռքահայ ձեռներեց եք և ուզում եք Ձեր երկրին օգուտ տալ, արկածախնդրություն չի՞ լինի Ձեր ֆինանսները, ժամանակը, կյանքը վստահել մի տարածքի, որի ապագան շատ անորոշ է: Իհարկե, Դուք հասկանում եք, որ այդ ապագան նաև Ձեր ու Ձեզ նմանների որոշումից է կախված, այնուհանդերձ, քաղաքականությունը չի՞ խանգարում:
-Իհարկե` քաղաքականությունը խանգարում է, հատկապես այն հայտարարությունները, որ մենք պատրաստ ենք փոխզիջումների, ազատագրված տարածքները հանձնելու... Կապիտալի տեղաբաշխման մասին մտածող քիչ թե շատ ողջամիտ մարդու համար դա որոշակի արգելք է: Եթե մեր իշխանությունները դա ասում են արտաքին դիվանագիտության համար, այնպիսի ձևակերպումներ պիտի տան, որ չազդի սփյուռքի մեր բարեկամների, ընկերների վրա: Զուգահեռ էլ պետք է վերաբնակեցում իրականացվի: ՀՅԴ-ն կոնկրետ քայլեր այդ մասով կատարում է` սփյուռքահայ ներդրողներին ԼՂՀ բերելու, ներդրումային ծրագրեր իրականացնելու և այլ ուղղություններով: Բայց դա պետք է դառնա պետական ծրագիր, պետական քաղաքականություն: Հիշեք Իսրայելի օրինակը. և՛ միջազգային դիվանագիտության մեջ է դիրքերը պահում, և՛ վերաբնակեցման ծրագրերն է իրականացնում... Մեր դեպքում դա առավել ևս արդարացված է, մենք արդար ենք ոչ միայն մեր առաջ, այլև Բարձրյալի, անցյալի ու ապագայի առաջ:
-Աստանայում ընդունված հայտարարությունը ոչ քայլ առաջ էր, ոչ քայլ հետ, բայց արձանագրում էր նախորդ քայլերին հավատարմությունը, իսկ այդ դեպքում կա ազատագրված տարածքները հանձնելու հանձնառություն:
-Ես կարծում եմ` դա հետևանք է նախկինում եղած ձևակերպումների, որոնք աստիճանաբար պետք է դուրս գան միջազգային դիվանագիտության շրջանակներից: Եթե նույնիսկ հիմքում դրվում է օկուպացված տարածք հասկացությունը, որևէ կերպ չպիտի խանգարի վերաբնակեցման ծրագրերի իրականացմանը:
-Աստանայում արձանագրվեց, որ հետագա որոշումները պետք է ընդունվեն` հիմք ընդունելով նաև ՄԱԿ-ի փաստաթղթերը, մինչդեռ Ադրբեջանին հաջողվել է բանաձևեր ընդունել տալ ոչ միայն ՄԱԿ-ում, որտեղ Հայաստանն ագրեսոր է ներկայացվում:
-Ես կարծում եմ` դա միջազգային կառույցների հեղինակությունը բարձր պահելու հնարք է, որը գործընթացի վրա էական ազդեցություն ունենալ չի կարող: ԵԱՀԿ-ն չի կարող իր մանդատը փոխանցել ՄԱԿ-ին, առավել ևս որ պատասխանատվություն է ստանձնել կոնֆլիկտի կարգավորման համար անհրաժեշտ գործողություններ իրականացնելու, մինչդեռ ՄԱԿ-ն ընդգրկում է ավելի շատ պետություններ, և ընդունված բանաձևերն էլ համարժեքորեն չեն արձանագրել կոնֆլիկտի էությունը, և ԵԱՀԿ-ն դա շատ լավ է հասկանում:
-ՌԴ նախագահ Դմիտրի Մեդվեդևը ԵԱՀԿ կառույցի վերափոխման խնդիրն էր դնում իր ելույթում, ուշացած չէ՞:
-Ռուսաստանը նման ձգտումներ միշտ է ունեցել, և այդ ձգտումներն արդարացված են, այդպիսին է ռուսական քաղաքականությունը սկսած մեկ երկրի արժույթը համաշխարհային փող ընդունելու դեմ պայքարից մինչև քաղաքական կառույցների վերափոխման ձգտումը: Դա Ռուսաստանի օրեցօր մեծացող ազդեցությունն է վկայում:
-Սպիտակ կատվից կամ նապաստակից ի՞նչ ակնկալիք ունեք 2011-ին:
-Խաղաղություն, բարգավաճում, շրջահայացություն, խոհեմություն, պետք է հասկանանք, որ մեր կենսամակարդակի բարձրացման հիմնական խնդիրը մեր մեջ է:
Զրուցեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ