«ԲՈԼՇԵՎԻԿ ՊԱՏՄԱԲԱՆՆԵՐՆ ԵՆ ԱՅԴ ՍՏՈՐ ՍՈՒՏԸ ՏԱՐԱԾԵԼ, ԹԵ ԻԲՐ ՑԵՂԱՍՊԱՆՈՒԹՅԱՆԸ ՆՊԱՍՏԵՑ ՀԱՅՈՑ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ»

Հրապարակախոս-երգիծաբան ՌԱԶՄԻԿ ՄԱՐԿՈՍՅԱՆԸ երկար տարիներ աշխատել է «Խորհրդային Հայաստան» թերթում: Եղել է Հրաչյա Աճառյանի ուսանողը: Դասավանդել է մարդաբանություն, հայոց լեզու, հայոց պատմություն, ընդհանուր լեզվաբանություն և հնդեվրոպական լեզվաբանություն: Իր գործունեության ընթացքում հաճախ է անդրադարձել ցեղասպանության խնդրին: Մի շարք լեզվաբանական աշխատությունների, գրքերի հեղինակ է:
-Խորհրդային տարիներին ի՞նչն էր հետաքրքիր դարձնում մամուլը չկային ինտրիգներ, սկանդալներ, քաղաքական սուր դիտարկումներ, բայց մարդիկ հաճույքով և պարբերաբար կարդում էին, բաժանորդագրվում: Ի՞նչ կար այն տարիներին, որ չկա այսօր:
-Մամուլն առաջին հերթին ներկայացնում էր կյանքը: Ամեն տեսակետից կյանքի արտացոլումն էր: Հիմա հազիվ է երևում իրականությունը: Շատ էի երգիծանքը, քննադատությունը:
-Տպագրության է պատրաստվում Ձեր «Հայոց ցեղասպանները» գիրքը: Ինչի՞ մասին է այն:
-Բողոք է առ Եվրոպա` Բեռլինի կոնգրեսից մինչև Եվրախորհուրդ: Այսօր էլ եվրոպական երկրներն իրենց վերաբերմունքը չեն փոխել եղեռնի ճանաչման վերաբերյալ: Գերմանիան չի պահանջի, որովհետև անմիջական մասնակից է եղել, Անգլիան` նույնը, Անգլիայի խարդախության վերաբերյալ շատ փաստարկներ եմ բերել իմ գրքում: «Հայոց ցեղասպանները» մեծ չափով վերաբերում է նաև Ռուսաստանին: Եղեռնի մեղավորը նաև Ռուսաստանն է: Լենինը հայ ժողովրդի մեծ ցեղասպաններից մեկն է, Քեմալից էլ վատ:
-Իսկ ի՞նչ պիտի անեինք մենք, որ չարեցինք, կա կարծիք, որ մենք նույնպես ունենք մեղքի մեր բաժինը:
-Դա բոլշևիկյան սուտ է: Բոլշևիկ պատմաբաններն են այդ ստոր սուտը երևան հանել, հոդվածներ, գրքեր գրել, թե իբր ցեղասպանությանը նպաստեց հայոց ազատագրական շարժումը` ֆիդայիների գործունեությունը: Գիտնական լինելով` չէին հասկանում կամ չէին ուզում հասկանալ, որ Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ թուրքական որոշումն ավելի շուտ էր կայացվել, մինչ Բեռլինի կոնգրեսը: Նանսենը պատահական չի ասել. «Վայ հայերին, որ նրանք երբևիցե ներքաշվել են եվրոպական քաղաքականության մեջ: Շատ ավելի լավ կլիներ նրանց համար, եթե Հայաստանի անունը երբևէ չարտասաներ եվրոպական որևէ դիվանագետ»:
-Իսկ ի՞նչ կարող ենք անել այսօր, նորից լինելու է այն, ինչ ուզում է աշխա՞րհը:
-Այդպես է դուրս գալիս, աշխարհը չի պաշտպանի մեզ, բոլորն իրենց ներքին շահերն ունեն:
-Այսօրվա Թուրքիան նույնն է, ինչ երե՞կ էր:
-Նույնն է, ոչ մի փոփոխություն չկա:
-Ցեղասպանության մասին բազմաթիվ գրքեր կան, ինչո՞վ է տարբերվում Ձեր գիրքը, ի՞նչ նոր բան կարող է ասել ընթերցողին:
-ՈՒսումնասիրել եմ հարյուրավոր աղբյուրներ: Բազմաթիվ փաստեր կան գրքում, որոնք աշխարհին հայտնի չեն: Նորությունները շատ են: Ներկայացման ձևն է նաև ուրիշ: Գիտական լինելուց զատ հրապարակախոսական է:
-Ի՞նչ կասեք խորհրդային ժամանակների Հայաստանի մասին: Ամեն դեպքում, այն տարիներին մեր երկիրը որոշակի ծաղկում ապրեց:
-Խորհրդային Միությունը երբեք լավը չի եղել:
-Այսօր անկա՞խ ենք, վերե՞լք ենք ապրում:
-Ժողովուրդը մի քիչ շունչ ունի, շունչ է առնում: Դոն Քիշոտը Սանչոյին ասում է. «Ազատությունը, Սանչո, աշխարհի ամենամեծ բարիքն է, որի համար մարդ պետք է կյանքն էլ զոհի»: Այն ժամանակ ազատ չէիր կարող խոսել: Ես էլ եմ ձերբակալվել իմ ելույթների համար: Ինչպե՞ս կարող եմ իմ գաղափարները փոխել, երբ 400 հազար քառակուսի կիլոմետր հայրենիքը վաճառեցին և հրճվում են հորթային հրճվանքով, որ 30 հազար քառակուսի կիլոմետր հող ունեն:
-Բնականաբար, մամուլն ազատ չէր: «Խորհրդային Հայաստանը» մեր հանրապետության գլխավոր թերթն էր, երբ քննադատական բնույթի ֆելիետոններ էիք գրում, նկատողություն չէի՞ք ստանում:
-Զարոբյանի, Քոչինյանի օրոք զգալի ազատություն կար, երբեք մամուլի նկատմամբ բռնություն չի եղել: Հետո ինչպես երկիրը նահանջ ապրեց, այդպես էլ մամուլը: Դարձավ դատարկ թուղթ:
Զրույցը` Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ