ՎԵՐԱԴԱՍԱՎՈՐՈՒՄՆԵՐ. ՀԱԿ

Մեզանում ավանդաբար լիբերալիզմի արժեկիր է համարվել ՀՀՇ-ն, որն այսօր երկգլխանի Յանուս է դարձել` ՀԱԿ-«Ազատ դեմոկրատներ» կոնֆիգուրացիայով:
«ԿՐԵՄԼՈՒՄ ՈՏԵՐԻՑ ԿԱԽԵԼ, ԳՆԴԱԿԱՀԱՐԵԼ, ՔԱՌԱՏԵԼ»
Սակայն վերը նշված երկատումը չէ լիբերալ այս ուժի բուն «ողբերգությունը»: Վերջինիս «ողբերգությունը» նույնիսկ այն չէ, որ արևմտյան արժեկիրը դանդաղորեն և մեկընդմիշտ հայտնվում է ռուսական «շինելում», որի մերժմամբ էլ կայացավ ժամանակին:
Այս ուժի «ողբերգությունն» այն է, որ ՀՀԿ-ն է փորձում վերցնել լիբերալիզմի գավազանը` Մովսեսի գավազանի հանգով կուլ տալով այլ գավազան-օձերին: Շատ յուրօրինակ արձագանք քամելով լիբերալ լիդեր Տեր-Պետրոսյանի շուրթերից. ՀՀԿ-ն ֆաշիստիկ ուժ է, որովհետև Նժդեհն աղերսվում է Նիցշեին, իսկ Նիցշեն ֆաշիզմի գաղափարախոսությանը… գիտեք: Եվ գիտեք սա դեռ 96-ից` վասն ԱԺՄ-ի արտասանված «նույնանուն» ելույթից, ուր նույն պատճառաբանությամբ հնչեցրել էր Տեր-Պետրոսյանը` վասն արտաքին ականջի, վասն յուրյանց հակառակորդների` մտածելով, որ լիբերալների աշխարհում աշխատող տարբերակ է, այդով սուրբ տեղ-լիբերալ դաշտը ոչ այլ մեկը, իրենից բացի, չի զբաղեցնի:
Բայց ոնց երևում է` Լևոնն իրեն կրկնում է, իսկ թե սա ինչ է, ըստ Կոելյոյի «նշանների լեզվի», չասենք` ի խոր հարգանք ու պատկառանք` հանդեպ Տեր-Պետրոսյան:
Հետո էլ, Նիցշեն` չգիտեմ ինչպես, բայց որ Նժդեհը երկնից լսում է սա ու «շուռ գալիս» երկնքում իր նկատմամբ դրսևորված անարդարությունից, հաստատ է, որովհետև երկրային ուղում Նիցշե ընթերցած Նժդեհը գուցե քննարկման առարկա կարող է լինել շատերի, բայց հաստատ ոչ Մատենադարանի փոշիների մեջ կայացած մտավորական Լևոնի համար, այնուհանդերձ, այնկողմնային կրումը, որն ունի Նժդեհն այլևս, «չափագրման» ենթակա չէ, ու թե շատ եք ուզում, հենց սա է ՀՀԿ-ի գոյատևման ու «պոդիումին» մնալու հզոր բանալին, որին, եթե էլի անկեղծ` ինքը ՀՀԿ-ն ո՛չ տեղյակ է, ո՛չ էլ կարծես հաղորդ:
Անցանք առաջ։
Այսպիսով, որպեսզի չմեղադրվենք մեր լիբերալներին, Չուբայսի ձևակերպմամբ, «գնդակահարելու, քառատելու, աղաթթու խմեցնելու, Կրեմլում ոտքերից կախելու. եղբայրական գերեզմանում թաղելու» մեջ, արձանագրենք մեր լիբերալների երեկվա օրը ևս. աշխարհը 1990-ականներին հրճվանքով էր նայում տոտալիտար սիստեմի դեմ կռված այդ տղերքին, որոնք կարողացան ստեղծել անկախ պետականություն, արտաքին աշխարհին ինտեգրվելու լայն հնարավորություն, ժողովրդավարական ինստիտուտներ, շուկայական հարաբերություններ, Ղարաբաղն ազատագրեցին և նման այլ «պրելեստներ»:
Միևնույն ժամանակ թույլ տվեցին լիքը սխալներ:
Առաջին մեծ սխալը, որն ուղեկից դարձավ նաև մեր ողջ հետագա ընթացքին, անհանդուրժողականության բարդույթն էր: ՀՀՇ-ի դեպքում` բոլորի և սեփական շարքերի նկատմամբ: Դառնալով նեոդաշնակիզմի դրսևորում: Չկար գոնե մարդկանց մի փոքրիկ խումբ այդ կուսակցության ներսում, որ տեսականորեն ընդդիմանալու հնարավորություն ունենար. բոլոր այդ կարգի մարդիկ փոխարինվում էին «պոլի փետով». ըստ հայտնի ասույթի:
Անհանդուրժողականության այս «բրենդը» փոխանցվեց իրենցից հետո եկածներին` արգասաբեր պտուղներ «պարգևելով» բազմաչարչար հայ հասարակությանը:
Պատճառը միակն էր` լիբերալ գաղափարների դավանումը մեզանում այն և այս օրերին ոչ թե ներքին զարգացման ու հասունացման, այլ քաղաքական կոնկյունկտուրայի արդյունք էր` արտաքին ռեֆլեկտիվ բնույթի: Թումանյանի ասածով, երբ.
«ՈՉ ԹԵ ԳԱՂԱՓԱՐՆ Է ՄՏՆՈՒՄ ԳԼԽԻ ՄԵՋ, ԱՅԼ ԳԼՈՒԽԸ` ԳԱՂԱՓԱՐԻ»
Ընդ որում, որքան էլ ցավալի և ՀԱԿ-ի համար անընդունելի, ՀԱԿ-ն ու իր լիդերը, ի տարբերություն ՀՀԿ-ի, լիբերալիզացիայի (որը, հիշենք` «ամենալավիկ» դիկտատուրան է) խնդրին մոտեցան հակառակ կողմից: Բառ-եզրութային իմաստով անգամ: Սերժը թափանցեց «տրասնֆորմացիոն» (կուլտուրական ասած` փոխակերպման) ոլորտներ, Լևոնը, որպեսզի մնա «պոդիումին», ամբողջապես տրվեց ռուսիզմին: Ինչը հաստատ չէր հասկացվելու Արևմուտքի` լիբերալիզմի «հայրերի» կողմից: Արձագանքները չուշացան (տե՛ս ՀՀ-ում Գերմանիայի դեսպանի և ընդհանրապես ԵՄ դիվանագիտական կորպուսի, ինչպես նաև WikiLeaks-յան «սղագրությունները»):
Այո, ՀԱԿ-ն իր լավագույն օրերը չի ապրում: Ճիշտ է, «Հերոսական սիմֆոնիան» իր գործն արեց, և ՀԱԿ-ն անցնող չորս տարիների ընթացքում հզորագույն «выдержкаՈ» դրսևորեց` եղած բոլոր ընդդիմությունների մեջ ուղղակի «на бис» կարողանալով անել անհնարինը` մնաց «պոդիումին», սակայն կորուստներն էլ քիչ չէին: Օբյեկտիվ, ինչպես նաև սուբյեկտիվ-ամբիցիոզ պատճառներով:
Նախընտրական փուլ ՀԱԿ-ը, այսպիսով, հասավ ահագին «խոշտանգված» ու հոգնած, համաձայնելով նախ` երկխոսությանը, հետո հերթական ընտրություններին, հետո անսաց իշխանության կոչերին` արդար-ազատ ընտրությունների «մոմենտով», փաստորեն` ձեռի հետ էլ խլելով ՀՅԴ-ի «հացը»` ընտրական օրինականության «մոմենտով» և այդպես շարունակ:
Ինչո՞ւ: Շատ պարզ:
ա) ՀԱԿ-ում հասկացան. իշխանության մոնոլիտացում է ընթանում, Սերժը տոտալ վերահսկողություն է հաստատում իշխանության երևացող և չերևացող «անհնազանդների» նկատմամբ, որոնց «վրա» էր ՀԱԿ-ի վերջին հույսը, որն էլ, փաստորեն, մեռավ: Իսկ թե որքան կորցրեց ՀԱԿ-ը նախ` ռուսաստանյան շինելում հարմարավետ ու անհեռանկար տեղավորվելու, հետո էլ` բոլոր իշխանական ուժերին դեպ իրեն խնդրարկությամբ մոտեցնելու, օլիգարխիայի մի մասին հավասար, իսկ մյուս մասին` ավելի հավասար (շա՜տ հավասար) վերաբերվելու արդյունքում, նույնիսկ պարոն Օրուելը չի կարող արձանագրել:
Հետո էլ գաղտնիք չէ. ՀԱԿ-ականներն անվերջ հույսեր էին փայփայում, որ Սերժը կտրվի ազարտին, սխալ քարտ կնետի խաղատախտակին, իրենք կշահեն այս մեծ պարտիայում: Այո, շունչները պահած չորս տարի դրան էին սպասում:
Չեղավ, փաստորեն:
բ) Հասկացվեց` ֆորս մաժոր գոնե Ղարաբաղի հարցում չի լինելու (այս խնդրին մենք անդրադառնալու ենք առանձին` Ռուսաստան-ԵՄ-ԱՄՆ համաձայնությունների, Սիրիա-Իրան-Եվրասիական միություն խնդիրների կոնտեքստում):
գ) Միջազգային հանրությունը ՀԱԿ-ի հետ առանձնապես հույսեր չի կապում, ու թե Ռուսաստանը ՀԱԿ-ին նստեցրել է պահեստայինի նստարանին, ապա այնտեղ այս պահին Արևմուտքի համար բարով-խերով նստած է «Ազատ դեմոկրատները»` ժառանգականների մի մասի հետագա պասաժի սպասումով:
դ) Այդ իսկ պատճառով ՀԱԿ-ն սկսեց խելամտորեն մանևրել` խուսափելու ապագա տրոհումից, որովհետև հարկավոր «իքս» պահին նրանից, նույն Արևմուտքի (ու էլի մեկի ձեռով, ինչպես անջատվեց ՀՀՇ-ի մի մասը) կողմից «Հանրապետություն» կուսակցությունը ևս կհայտնվի արևմտականների նստարանին, իսկ դա արդեն, ինչպես ասում են` վերջն է. և ՀԱԿ-ն այդ պահից սկսած կարող է իզգոյացվելու մասին մտածել, քանզի ՀԺԿ-ի այնտեղ լինել-չլինելու հեռանկարը նույնպես հարցականի տակ կհայտնվի:
ե) ՀԱԿ-ում այսօր, բացի այս և այլ կարգի հարցերից, կա նաև համամասնական ցուցակի խնդիր: Անցողիկ տեղերը շատ չեն, իսկ ՀԱԿ-ը բացառապես և հիմնականում բաղկացած է ահավոր ամբիցիոզ այրերից և «այրուհիներից», որոնց հենց նեղացրիր, «լիբերալ» այլ ուժ կնախընտրեն` հայտնվելով «Ազատ դեմոկրատների» նստարանի վրա: Էլ չենք ասում, թե մեկը «մույսին» ոնց է արհամարհում ու ատում, իրենից ցածր ու «ցածրագույն-թույլիկ» համարելով, մուտիլովկաների ինչ բառապաշար և «այլ» պաշարներ են միմյանց նկատմամբ բանեցնում (իշխանական մուտիլովշչիկները ղալաթ են արել. սա Վանոյի ասած ղալաթը չէ, սա այլ «ղալաթ» է):
զ) ՀԱԿ-ը սեփական մարմնին զսպաշապիկ հագցրեց նաև, որ` չունի «աղջիկ վախտվա էնտուզիազմը»: Այսպես. 2008-ին, երբ Տեր-Պետրոսյանը մտավ քաղաքական ասպարեզ, սև շենքում անցկացրած նրա տասը տարիները նրան պատել էին միստիկ-լինգվիստիկ-էզոթերիկ, այլ «թերիկ» և «թագավորիկ» արքայական ծիրանիներով:
Այլ կերպ ասած` նա շատ հետաքրքիր էր, սպասելի, և նույնիսկ ցանկալի («զիս` քո գերիս, ողորմելիս, զիս` քո գերիս, խը՜ղ-ճա՜-լի՛ս, ցանկալի՛ս»):
Վերադարձի էֆեկտն անկասելի էր: Գումարած դրսի և ներսի «ուրույն» աջակցությունը. Լևոնն սկսեց ԿԳԲ մուտքով` սպորտային «կուրտկայով զինված» Տեր-Պետրոսյանը մուտք գործեց Գորիկ Հակոբյանի «ռեզիդենցիա»` առանց դույզն-ինչ արգելքի, և ազատեց այնտեղից յուր կողմնակիցներին:
Փորձագետներն ասում են` Լևոնն այն ժամանակ (2008-ին) ուժային կառույցներում` բանակում, ոստիկանությունում, ԱԱԾ-ում ուներ մոտ քսան տոկոս «բնակչություն»: Ասել է` մարդիկ, ովքեր իր ժամանակներից էին գալիս, հավատում էին իրեն, առաջին` հիմնադիր նախագահի նկատմամբ ունեին կարծրացած լավատեսություն, որ նա կգա և կփոխի «ավերակները» Հայաստանում:
Հա, ԱԳՆ-ն մոռացանք: ԱԳՆ-ում էլ Լևոնը պինդ կադրեր ուներ:
Սակայն նրանք (մի մասին ազատեցին, հիշում եք) բոլորը խոր հիասթափություն ապրեցին: Երկու հանգամանք ևս մեծ դերակատարություն ունեցավ. այն օրերին Տեր-Պետրոսյանի որդու Ամերիկայում գտնվելը (ի դեպ, նույն ՀԱԿ-ից մեզ տեղեկացնում են, որ Դավիթ Տեր-Պետրոսյանն այսօր շատ լուրջ դերակատարություն ունի ՀԱԿ-ում, և նույնիսկ չեն բացառում, որ Լևոնը ՀԱԿ-ի «իշխանությունը» հանձնի ոչ թե Լևոն Զուրաբյանին, այլ հենց իր որդուն):
Մյուս հանգամանքը Մյասնիկյանի արձանի մոտ Տեր-Պետրոսյանի բացակայությունը, սեփական «սարատնիկների» ձերբակալության և «այլնի» նկատմամբ դրսևորած անտարբերությունն էր:
Ինչը, սակայն, «քաղաքական կատեգորիա» չէ:
Բոլոր դեպքերում, ՀԱԿ-ը վերադասավորումների փուլում է, և ի տարբերություն մնացածների` այդ «դասավորությունն» ուղիղ համեմատական է դառնում ոչ միայն արտաքին, այլև ներքին, ամենաչնչին դետալների հետ:
Ինչ խոսք, ծանր է Հիպոկրատի գլխարկը:
Մանավանդ երբ այն առաջին նախագահի գլխին է:
Ընդդիմադիր առաջինի:
Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ

Մեկնաբանություններ