Մթնում է
24.09.2019 | 00:04
Լույսը կամաց-կամաց նահանջում է, ու մթության մեջ ձայներ են հասնում ականջիս, թե էդ ու՞ր ես գնացել, այտա, ետ արի, քո սիրտը մեզ հետ, քո պատկերը մեզ հետ, մեր ձայնը քո ականջներում, դու էդ ու՞ր ես գնացել։
«Հա, գալու եմ, գալու եմ»,- խավարի մեջ ասում եմ ես ու... Սվաքարն էր, Լղոցի ղաշն էր, թե՞ Ջարդուտն էր, որ գայլը թաթը երդիկից հանեց, իսկ իմ մեծ տատ Աստղիկը կով կթելը թողեց, դույլը մի կողմ դրեց, գրպանից դանակը հանեց ու... լուսադեմին սարվորները օդայի կողքին անշունչ ընկած գայլի տեսքից սարսափում էին, իսկ իմ տատն արդեն մոշուտում մոշ էր քաղում։
Մթնում է։ Իմ տեսած գյուղից, իմ տեսած բակից, իմ տեսած տունուտեղից ի՞նչ է մնացել, իմ տեսած մարդկանցից ո՞վ է մնացել։
Մտնում եմ տուն։ Հացատան կողմը չեմ նայում, հետո կնայեմ, աչքի պոչով, մի հայացքով կնայեմ, թե տատիս փառավոր փուռն ինչ է դարձել, թե տատիս փառավոր հացատունն ինչ է դարձել, ու այդ մի հայացքի համար էլ կափսոսամ, ու այդ մի վայրկյանի համար էլ սիրտս դռնեդուռ կընկնի, կասի հարևան-բարեկամներ, որտե՞ղ եք, եկեք այս տան փառավոր անցյալի մասին խոսենք, այս տան հին տանտերերի մասին խոսենք, եկեք խոսենք, որ քաղաքից եկած էս տղերքը չասեն` պարծենալդ մնաց, պարծենալդ մնաց... Հա, հաստատ Ջարդուտն էր, Ջարդուտն իմ պապական հանդամասն է։ Վարդավառ էր, ես էլ երեխա, պապիս սարքած աղբյուրին մի հովազ մոտեցավ, ջուր խմեց ու պոչը քարե սեղանին ու աթոռներին քսելով հեռացավ, հա, հա Ջարդուտն էր, ես էլ երեխա...
Մթնում է։ Այս բակն առաջ սալիկապատ էր, հիմա խոտածածկ է։ Այս տան երկու կողքով վարդեր էին աճում, հիմա խոտածածկ է։ Այս բակում առաջ երկու ավտոտնակ կար, որովհետև հյուրերն անպակաս էին, հիմա ոչ մեկն էլ չկա, հիմա խոտածածկ է, այս բակը... Ես երեխա եմ, իմ մեծ տատ Աստղիկն ասում է, արի գրկիս նստի, քե մատաղ, դու ուսումնական կդառնաս, մերոնք սաղ ուսումնական են։ Ուսումնական, մտքում կրկնում ես, որ բառը լավ հիշեմ, մեծ տատի ասածն օրենք է...
Մթնում է։
-Մեքենայով գնա՞նք։
Հարց, որ ինձ սպանում է։ Մեքենայով հարսանիք են գնում, ծնունդ ու կնունք են գնում, մեքենայով գերեզմաններ չեն գնում, Էդգար ջան։ Գերեզմաններ գնում են լուռ, հանդարտ, ծաղիկների հետ բռի մեջ պահած խունկով։ Ես մենակ կգնայի, իմ տատերին ու պապերին ասելու շատ բան ունեի, բայց քաղաքի տղերքը եկան ու մեր տատի, պապի ու թոռի զրույցը վերածեցին բարձրաձայն աղոթքի, բարձրաձայն հիշեցինք, բարձրաձայն ասեցինք, բարձրաձայն խոսեցինք, խունկ ու մոմ վառեցինք, մաքրեցինք։ Հանգիստ, խաղաղ քնած են, մի քանի մետր այն կողմ իրենց տունն է։ Ցեխ ու քար են տվել, վարպետին օգնել, տուն սարքել, պահել պահպանել, շենացրել, իսկ հիմա խոտածածկ է... Դարպասի կարմիրը ժանգն է կերել, հյուրերի սենյակի անկողինների ծալքերը՝ ցեցը։ Տանն ապրող կա, անմարդաբնակ չէ, բայց տան ապրողի սիրտը պիտի ամեն դրած քարի համար ցավի, ամեն ջարդված ապակու համար մրմռա, որ... բակն ու այգին միայն խոտածածկ չլինեն։
Մթնում է։ Քույրս ասում է` հայացքդ փոխիր, այնքան խեթ ես նայում, վախենում եմ պոռթկաս, ասում է` ժպտա, ժպտա, ժպտանք, ասում է, բայց ինքն էլ չի նայում դուրս ու ներսին, բակին ու հացատանը, ասում է` ժպտա... Այս հյուրասենյակի պատերին բոլորը գրել էին իրենց անունները, բացի ինձնից։ Հիմա այդ տանն ապրում են այդ գրողները, բացի ինձնից։ Բացիր սառնարանը, պանիր հանիր, դու էլ կարող ես բացել, այնպես չէ, որ չես կարող։ Չեմ հասկանում. ուզում է ասել` դու ինքդ պանիր հանի՞ր, թե՞ ուզում է քաղաքավարի երևալ, թե ուզում է ասել` քո պապի տունն է, ազատ զգա քեզ։ Կեսբերան ժպտում եմ... Տասնհինգ տարեկան եմ, գյուղում եմ, կարմիր հատակն այնքան էի լվանում, պապս ասում էր` ներկը իջացրիր, այ բալա, հերիք ա լվանաս, հիմա ներկ չկա, փայտի գույն է, ուզում ես լվա, ուզում ես անլվա թող։
Մթնում է։ Քաղաքացի տղերք, խորովածը շամփուրով եք ուտում, դուք կերեք, մենք գնացինք, մենք այս գյուղում պապի քույր ունենք, մենք գնացինք։ Քույրս ասում է.
-Քնարիկ հոքիր, ձեռքերդ դիր, նկարեմ։
Ասում է, լուսանկարչական ապարատը պահում դեմքին, որ լաց չլինի, իսկ ինձ կարելի է, ես ռուսաստաններից եմ եկել, ինձ կարելի է, իմ լացն ամոթ չէ։
-Տաթևիկ, Տաթևիկ, երնեկ էն օրը, որ խաբարն եկավ, թե Համլետին աղջիկ ա ծնվել, թե ախպորդ թոռ ա ծնվել, մեր տանից մինչև հորանցս տուն պարելով գնացի։
Ինքն ասում է, ես լաց եմ լինում, ինքն իմ լացը չի տեսնում, էլ չի տեսնում... Տաթևի՜կ, Տաթևի՜կ, երեսս ոտիդ տակն ընկնի, Տաթևիկ... Էլ ինչ լաց, լացս կուլ եմ տալիս ու փաթաթվում։ Խոսքեր չունեմ, հիշողություններս առանց հերթափոխի շարվում են աչքերիս առջև, հիշում ենք, հիշում ենք, հիշում ենք... ՈՒ պատմում է իմ պապի տան փառավոր անցյալի մասին ու պատմում է, ու հիշում է, ու փղձուկը խեղդում է, էլ չի տեսնում, էլ չի գնում, իր տեսածն անցյալն է։
Մթնում է։
-Գնանք,-ասում եմ։
-Էլ ինձ չես տեսնի,- ասում է։
Նոր ամուսնացած քսան տարեկան թոռին ուզում եմ ասել. «Գիտե՞ս, քո տատին դու այսպես չհիշես, ինքը, ինքը... Բայց խոսքերս կուլ եմ տալիս...
Մթնում է...
Տաթև ՄԱՂԱՔՅԱՆ
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են Ռուսաստանի նախագահ Պուտինը Զանգեզուրի միջանցքի մասին ոչ մի նոր բան չի ասել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմից հետո, որն ավարտվել է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի հայտարարությամբ։ Միևնույն ժամանակ, հայտնի չէ, թե այս հարցում Հայաստանը, Ադրբեջանը, Իրանը, Ռուսաստանն ու Թուրքիան ինչպես են «ընտելանալու» միմյանց:
-
Ասում են… Ռուսաստանի տարածքին հեռահար ճշգրիտ զենքերով հարվածներ հասցնելու հնարավորություն ՈՒկրաինայի ԶՈՒ-ն չունի, հետևաբար, եթե հայտարարվում է, որ ՈՒկրաինային թույլատրվում է նման հարվածներ հասցնել, ապա դա նշանակում է, որ ՆԱՏՕ-ն ուղիղ մտնում է կոնֆլիկտի մեջ Ռուսաստանի հետ
-
Ասում են… Վլադիմիր Պուտինի այցն Ադրբեջան պատմական իրադարձություն էր, քանի որ այն նշանավորեց Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի գլխավոր դաշնակցի փոփոխությունը։ Ավելի քան 30 տարի Հայաստանն այդպիսի դաշնակից էր, բայց հիմա որոշել է անցնել Արևմուտքի կողմը՝ ներառյալ Ֆրանսիան, ԵՄ-ը և ԱՄՆ-ը
-
Նիկոլն արգելել է իրեն նկարել Արարատների ֆոնին Ըստ մերձնիկոլական շրջապատից տարածվող լուրերի` կապիտուլյանտ ոչնչությունը հրահանգել է իր աշխատակազմի լուսանկարիչներին և օպերատորներին իրեն չպատկերել Արարատ լեռների ֆոնին:
-
Ասում են… Մի շարք երկրներում, ցավոք, նաև Հայաստանում մեծ խանդավառություն չկար այն հարցում, որ Ռուսաստանն ինչ-որ կերպ վերահսկեր Հայաստանով լոգիստիկ ճանապարհը Նախիջեւանի և Ադրբեջանի հիմնական տարածքի միջև։ Այստեղ, նախ և առաջ, Թուրքիայի շահն է
-
Ասում են… Ես հստակ ասել եմ՝ նյութական որևէ ակնկալիք, կլինի կազմակերպություն կամ անձ, եթե ինքը ներգրավված է այս շարժմանը, չի կարող ունենալ, սկսած ինձնից, փոխարենը՝ մենք բոլորս կստանանք Հայրենիք ու Պատիվ
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
Տարածաշրջանային
