Այվազովսկին շուրջ 6000 կտավի հեղինակ է, որոնցից են «Արարատ լեռան հովիտը» (1882), «Արարատ» (1868, 1887), «Հայ մարտիկի երդումը» (1891), «Հայ ժողովրդի մկրտությունը» (1892), «Բայրոնի այցը Մխիթարյաններին Ս. Ղազար կղզում», «Խրիմյան Հայրիկն Էջմիածնի շրջակայքամ» (1895) կտավները և այլն։

Այսօր վանական համալիրը պարունակում է եկեղեցի՝ զանգակատանով, կացարաններ, գրադարան, թանգարաններ, պատկերասրահ, ձեռագրերի շտեմարան, տպարան, տարբեր ուսումնական և հետազոտական հաստատություններ, այգիներ, Մխիթարի բրոնզե արձանը (1962 թ․), 1960-ականներին կանգնեցված Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիր և 14-րդ դարի բազալտե խաչքար, որը նվիրաբերել է Խորհրդային Հայաստանի կառավարությունը 1987 թ.։

Այսպես Ս. Ղազար կղզին դառնում է հայ գրի ու գրչության ամենանշանվոր կենտրոններից մեկը, որն այսօր այցելելով՝ դժվար է պատկերացնել, որ աշխարհի տարբեր անկյուններից հազարավոր զբոսաշրջիկների և գիտնականների իրեն ձգող մշակութային այս օրրանը Մխիթարյանների հաստատվելուց առաջ լքված մի վայր է եղել, որը երկար տարիներ ծառայել է որպես անկելանոց։

«Օտարները Հայոց կղզի կկոչեն. հոն ամեն ինչ հայկական է և հայ անունին համար: Աղոթքի հետ՝ աշխատանք, առաքինության հետ՝ հայրենասիրություն, հավատքի հետ՝ գաղափարական սևեռակետ, և միշտ Հայաստան, ամեն ինչ Հայրենիքին համար, հայ ժողովուրդին համար...»,-ահա այսպես էր Մխիթար Սեբաստացին բնութագրում Վենետիկի Սուրբ Ղազար կղզին, որտեղ երկար դեգերումներից հետո իր իսկ գերմարդկային ջանքերի և անլուր տառապանքների գնով հիմնադրված միաբանությունը՝ հոգևոր, ուսումնակրթական, գիտական և մշակութային այս կազմակերպությունը, պիտի դառնար լուսավորության փարոս՝ իր ճառագայթները հասցնելով աշխարհի բոլոր այն վայրերը, ուր հայեր էին ապրում՝ դեպի հայկական գաղթօջախներ և Հայաստան:

Իմ ծանոթությունը ճանաչված բանաստեղծ-նկարիչ Արևշատ Ավագյանի հետ սկսվել է գրող-ընթերցող կապով, երբ 1967 թ․ անվանի գրող Վարդգես Պետրոսյանի նախաձեռնությամբ, հիմնադրվեց «Գարուն» ամսագիրը, որի էջերում տպագրված նշանավոր հայ բանաստեղծների, արձակագիրների ստեղծագործությունների շարքում հանդիպեցի նաև Արևշատ Ավագյան անվանը՝ ընթերցելով նրա «Հողածին ու հողաբույր․․․երկինքոտ» բանաստեղծությունները։ Տարիներ շարունակ «Գարուն» ամսագրի և «Ավանգարդ» թերթի էջերից չիջավ նրա անունը, բանաստեղծը նաև ամսագրի պոեզիայի և արձակի բաժնի վարիչն էր, խմբագրի տեղակալը։

Հիշու՞մ եք Արցախյան երրորդ պատերազմից մեկ տարի դեռ չանցած Հանրապետության Հրապարակի «գունագեղ շոուն»՝ նվիրված Հայաստանի անկախության 30-ամյակին: Դեռ մի

Ընդամենը մի նկար, որն իր մեջ պարունակում է մի ողջ կյանք, քաղցրություն, հուզմունք, հուշեր, մանկություն, երիտասարդ ծնողներ, առաջին գիտելիք, առաջին դպրոց և ուսուցիչ։

Գարեգին (Գեորգի) Աբրահամի Ապրեսովը խորհրդային դիվանագիտության հասակ առնելու տարիների վառ անհատականություններից է, դիվանագիտական աշխատանքը հետախուզական գործունեությանը հմտորեն շաղկապած, մեծ արդյունավետությամբ գործած անհատականություն:

Արցախում ՄԱԿ-ի մանդատով օժտված խաղաղապահներ տեղակայելու և միջազգային հանրության հետ հույսեր կապելու առնչությամբ խիստ ուշագրավ պատմական դաս հիշեցի։