ԲՈԼՈՐԸ ՀԻՆ ԸՆԿԵՐՆԵՐՆ ԵՆ

Ըստ իս, ընդդիմություն կոչվածը ամորֆ մարմին չէ: Նա երկրի քաղաքական, տնտեսական, մշակութային, բնապահպան և այլ կարևոր հարցերի հսկող դատախազն է, որն արդարացի և օբյեկտիվորեն պատրաստ է ցանկացած պահի երկրի կառավարողի գլխին իջեցնելու անողոք մտրակը: Ընդդիմություն կոչվածն ամենօրյա աշխատանք է, տիտանական աշխատանք: Ընդդիմության առաջնորդի խոսքը պետք է երկրում ժողովրդի մոտ ավելի մեծ կշիռ ունենա, քան կառավարողինը: Կառավարողը կարող է ամենօրյա սխալներ թույլ տալ, երկրի համար բախտորոշ սխալներ, իսկ ընդդիմությունն այդ սխալները պետք է ոչ միայն ուղղի, այլև կանխի: Մեր անկախ երկրի ընդդիմություն կոչվածը միայն մեկ բան գիտե. «Լևո՛ն, հեռացի՛ր, Քոչարյա՛ն, հեռացի՛ր, Սե՛րժ, հեռացի՛ր»: Եվ այդ խոսքերը տարբեր ժամանակներում և տարբեր հանգամանքներում կրկնել են քաղաքական որոշ անհատներ կամ խմբեր:
Լևոնն «ընդդիմության» պահանջով չհեռացվեց և, բնականաբար, չէր էլ հեռանալու կառավարումից: Հեռացման պրոցեսն ավարտվեց ընտրակեղծիքներով և սրան հաջորդած կրակոցներով: Եվ հեռացման պրոցեսը շարունակվեց այնքան, մինչև նրա շրջապատը հասկացավ, որ Լևոնի հեռանալն անհրաժեշտություն էր: Բայց հանուն ճշմարտության այն էլ ասեմ, որ, եթե չլիներ ներքին օպոզիցիան, Լևոնն իր կործանարար քաղաքականությամբ դեռ երկար կկառավարեր:
Հետո եկավ Քոչարյանը, ընտրակեղծիքներով: Սրան հաջորդեցին սահմանադրական հանրաքվեի կեղծումը, պառլամենտի գնդակահարումը, հաջող թե անհաջող հինգ տարվա կառավարումը: Հետո նորից ընտրակեղծիքներ ու ևս հինգ տարով ժողովրդին պարտադրված կառավարում: Քոչարյանական կառավարման տասը տարիներին չեղավ մի լուրջ ընդդիմություն, մի լուրջ անհատ, որը կարողանար լայն զանգվածներին ոտքի հանել, թեպետ դրա համար բոլոր պայմանները կային: Եվ ո՞վ պիտի հաներ նրանց: Ավելին, «որոշ»ների բառապաշարը չէր անցնում ումով և ինչով աղճատված բառակապակցություններից, խելացիների մոտ` ծայրահեղ մեծամիտ ինքնագովերգությունից, իսկ ավելի «բարեհաճողները» կես ճամփին որակյալ ապրանքի պես վաճառվում էին: Սա մեր ընդդիմությունն էր:
Քոչարյանական տասնամյա կառավարումն ավարտվեց ողբերգությամբ։ Հնարավո՞ր էր արդյոք այդ ողբերգությունը կանխել, և ժողովրդի ծանր սոցիալ-տնտեսական վիճակի վրա լավ խաղացող լիդերը գար իշխանության: Այո, եթե այդ լիդերն իր տաք առանձնատանը չնստեր և չմտածեր ուրիշներին փուռը տալու և նրանց դիակների վրայով իշխանության գալու մասին, այլ ինքը մինչև վերջ լիներ ընդվզած ամբոխի հետ: Բա որ հանկարծ մի չար գնդակ իրե՞ն դիպչեր: Դրանից հետո իրեն պե՞տք էր ժողովրդի վիճակը կամ Սարգսյանի լինել-չլինելը:
Իրոք, մեր քաղաքական պետական գործիչների մասին կարելի է միայն ասել` նրանք բոլորը մտածում են «նախ` մորթուս, հետո որդուս» սկզբունքով: Ասածիս լավագույն վկայությունն է այն, ինչ այսօր ունենք: Եվ երկրի բոլոր ձախողումների համար (իսկ դրանք քիչ չեն) իշխանությունների հետ համահավասար մեղադրում եմ ընդդիմությանը: Ասածս փաստեմ: Դաշնակներն ընդդիմություն էին: Հենց հասան իշխանական տարրին, մոռացան երեկվա խոսքը: Ախր տորթը շատ համով էր ու քաղցր: ՀԱԿ-ի մասին չեմ ուզում ասել, որովհետև դա եզից ծնված ընդդիմություն է: Ասում եմ եզից, որովհետև նորմալ երկրում մեկ անգամ կառավարումը տապալած, երկիրը թալանած քաղաքական գործիչները չեն կարող նորից վերարտադրվել:
Հիմա այդ սպառված ուժերը քաղաքական դաշտում ասելու որևէ հիմնավոր խոսք չունեն, որ իրենց հետևից տանեն ընտրազանգվածը։ Հետևաբար, փորձում են խաղալ նոր քարտերով: Հայաստանում անցած քսան տարիներին ընտրազանգվածի հետ պարբերաբար աշխատելու մշակույթ չի ձևավորվել: Ընդդիմությունը զարթնում է ընտրությունից ընտրություն, և նրա հիմնական աշխատանքի ձևը հանրահավաքն է: Ընդդիմադիր դաշտում կա շուրջ երեք տասնյակ պատգամավոր, որոնց ընտրազանգվածն առնվազն 300 հազար է: Այդ զանգվածի հետ նրանք երբևէ հանդիպո՞ւմ են, նրա դարդին, հոգսին տեղյա՞կ են, նրա պահանջները երբևէ հասցնո՞ւմ են խորհրդարան: Կասեք` ո՛չ: Ընտրվելուց հետո նրանց համար այլևս ընտրող չկա մինչև հաջորդ ընտրատարին, երբ ժողովրդի «ընտրյալները» կսկսեն իրենց առատ խոստումները, իսկ ոմանք էլ նորեն կգործեն այդ զանգվածին նյութապես «մշակելու» արդեն ավանդույթ դարձած մեթոդով: Նման պայմաններում մի՞թե էական է, թե ով ինչպես կանցնի խորհրդարան. մեծածա՞խս, թե՞ մանրածախս ձևով: Եթե ոմանք մտածում են (ավելի ճիշտ շահարկում են), թե մեծամասնականով անցնում են օլիգարխները (հասկացիր` միայն խաբելով, ընտրակաշառքով), կարող եմ հաստատ ասել, որ կուսակցական ցուցակներում էլ օլիգարխների կամ նրանց որդիների պակաս չկա: Հետևաբար, հարցը պետք է դրվի այլ ձևով: Ինչպես ցուցակով, այնպես էլ անհատապես պետք է անցնեն արժանիները: Ասենք, ոմն ՀՀ քաղաքացի, որ խորշում է բոլոր կուսակցություններից և ցանկանում է պատգամավոր դառնալ: Նա ի՞նչ պետք է անի. անպայման պետք է մտնի որևէ կուսակցություն և առաջադրվի նրա կողմից: Եթե օլիգարխ է, ապա կարող է վճարել և անցնել ցուցակ, եթե ոչ, ուրեմն չի անցնի: Գուցե կասեն` արժանի չէ, դրա համար չի անցել: Կոնկրետ օրինակ նշեմ. ՀՅԴ-ի ցուցակներում որևէ նոր անուն կա՞, թե՞ ոչ: Նույնը` «Օրինաց երկրի»: Չկան, բոլորը հին ընկերներն են: Ասածս հաստատում է, որ ընդդիմությունն իր առաջարկով սահմանափակում է ՀՀ քաղաքացու ընտրվելու սահմանադրական իրավունքը:
Պատգամավոր պետք է դառնա նա, ով արժանի է, ունի կրթական գերազանց մակարդակ, հարուստ, անաղարտ կենսագրություն և իր աշխատանքով, կյանքով ապացուցել է դա: Եվ ոչ թե նրանք, ովքեր երիտասարդ հասակից արատավորել են իրենց, բանտ են նստել, հետո հարստացել և կաշառակեր դատավորի միջոցով մաքրել են իրենց անցյալը: Անցյալը չի սրբագրվում: Մի հանճար է ասել` կյանքդ երիտասարդ հասակից մաքուր պահիր:
Սոկրատ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Մեկնաբանություններ