ԱՄՆ-ի նախագահ Ջո Բայդենը հայտարարել է, որ ուկրաինական զորքերի հարձակումը Կուրսկի շրջանում Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինին իսկական երկընտրանքի առաջ է կանգնեցնում. սա տեղի ունեցողի վերաբերյալ ամերիկացի առաջնորդի առաջին պաշտոնական մեկնաբանությունն է։ «Մենք անմիջական, մշտական կապի մեջ ենք ուկրաինացիների հետ։ Սա այն ամենն է, ինչ ես կարող եմ ասել դրա մասին, քանի դեռ հարձակումը շարունակվում է», - ըստ Ֆրանսպրես գործակալության՝ հայտարարել է Բայդենը:               
 

Կո­րո­նա­հա­մա­ճա­րակն ու դրա հետևանք­նե­րը

Կո­րո­նա­հա­մա­ճա­րակն ու դրա հետևանք­նե­րը
01.05.2020 | 00:44
Մենք, ինչ­պես ողջ աշ­խար­հը, գտն­վում ենք կո­րո­նա­հա­մա­ճա­րա­կի ու դրա հետևանք­նե­րի ազ­դե­ցու­թյան տակ։ Որ­քա՞ն կշա­րու­նակ­վի այս ըն­թաց­քը, միայն են­թադ­րու­թյուն­ներ կա­րե­լի է ա­նել։ Ինչ­պի­սի՞ն կլի­նեն այդ ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րը, դրանց խո­րու­թյունն ու տևա­կա­նու­թյու­նը։ Ծանր, ի­հար­կե, և դժ­վա­րու­թյուն­նե­րով լի, բայց ոչ միայն։ Խն­դիր­նե­րը շատ են և ա­վե­լա­նա­լու են։ Ա­ռող­ջա­պա­հա­կան և բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան խն­դիր­նե­րին զու­գա­հեռ ոչ պա­կաս լր­ջու­թյամբ ա­ռար­կա­յա­նում են նաև տն­տե­սա­կան խն­դիր­նե­րը։ Դրանք վե­րա­բե­րում են բո­լոր եր­կր­նե­րին, բո­լոր հա­սա­րա­կու­թյուն­նե­րին։ Դրանց դի­մա­կա­յե­լու, հաղ­թա­հար­ման ռազ­մա­վա­րու­թյու­նը յու­րա­քան­չյուրն իր հա­մար ընտ­րե­լու է` ել­նե­լով իր երկ­րի ֆի­նան­սա­կան, տն­տե­սա­կան, մարդ­կա­յին, աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան, մտա­վոր ռե­սուրս­նե­րից և դրանց տի­րա­պե­տե­լու, կի­րա­ռե­լու ու­նա­կու­թյու­նից։ Ի­հար­կե հա­սա­րա­կա­կան կարևո­րու­թյան խն­դիր­նե­րը միա­շերտ չեն և խոր­քում բազ­մա­թիվ հար­ցեր են են­թադ­րում, ո­րոնց ամ­բող­ջա­կան լու­ծու­մը միայն թույլ կտար դուրս գալ հիմ­նա­կան խնդ­րի հար­թու­թյուն, ե­թե ի­հար­կե այդ ըն­թաց­քում չենք կորց­նում սկզբ­նա­պատ­ճա­ռի գի­տակ­ցու­մը։ Դեռևս հա­մա­ճա­րա­կի ըն­թաց­քում մենք կու­նե­նանք քա­ղա­քա­ցի­նե­րի սո­ցիա­լա­կան վի­ճա­կի բար­դա­ցում։ Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ինչ-որ մի­ջոց­ներ (փա­թե­թա­յին կամ հաս­ցեա­կան) ձեռք է առ­նում, բայց թե դրանք ինչ ազ­դե­ցու­թյուն կու­նե­նան այդ տագ­նա­պի ա­ռաջն առ­նե­լու գոր­ծում, ժա­մա­նա­կը ցույց կտա։ Մի բան պարզ է, որ կա­վե­լա­նա գոր­ծազր­կու­թյու­նը, կա­րի­քա­վոր­նե­րի հոգ­սե­րը սո­վո­րա­կա­նից շատ կլի­նեն։ Դրան ի հա­վե­լումն մենք ու­նենք նաև ոչ պա­կաս կարևոր մեկ այլ խն­դիր, ո­րի ազ­դե­ցու­թյան մեղմ­ման ուղ­ղու­թյամբ կա­ռա­վա­րու­թյու­նը կար­ծես ոչ մի բան չի ձեռ­նար­կում և պատ­րաս­տա­կա­մու­թյուն էլ չի դրսևո­րում։ Խոս­քը ան­կա­խու­թյան տա­րի­նե­րի մեր քրո­նիկ հի­վան­դու­թյան, ար­տեր­կիր աշ­խա­տան­քի և ապ­րուս­տի մի­ջոց վաս­տա­կե­լու մեկ­նող մեր հայ­րե­նա­կից­նե­րի մա­սին է։ Հաս­կա­նա­լի է, որ ան­գամ հա­մա­ճա­րա­կի ա­վար­տից հե­տո դեռ եր­կար ժա­մա­նակ կպահ­պան­վեն այլ եր­կր­ներ մուտ­քի-ել­քի սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը։ Այ­սինքն, այդ մար­դիկ զրկ­ված են լի­նե­լու աշ­խա­տան­քի, հետևա­բար նաև ի­րենց ըն­տա­նիք­նե­րի ապ­րուստն ա­պա­հո­վե­լու հնա­րա­վո­րու­թյու­նից։ Նրանց թվի մա­սին դա­տե­լու հա­մար բա­վա­կան է հա­յացք գցել այն դրա­մա­կան փո­խան­ցում­նե­րի ծա­վալ­նե­րին, ո­րոնք տա­րի­ներ շա­րու­նակ, որ­պես նրանց աշ­խա­տան­քի ար­դյունք, փո­խադր­վել են մեր եր­կիր։ Դա մո­տա­վոր պատ­կե­րա­ցում է տա­լիս, թե ինչ խնդ­րի հետ գործ ու­նենք։ Կա­րող ենք ար­ձա­նագ­րել պար­զա­պես, որ մեր աշ­խա­տու­նակ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի ստ­վար զանգ­ված, որ սո­վո­րա­բար դուրս էր գա­լիս երկ­րից, իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին ա­զա­տե­լով իր մա­սին մտա­ծե­լու հոգ­սից, մնա­լու է տա­նը` բազ­մա­պատ­կե­լով գոր­ծա­զուրկ­նե­րի թի­վը և չե­ղար­կե­լով տրանս­ֆերտ­նե­րի մուտ­քը եր­կիր։ Պե­տու­թյու­նը իր օ­ժան­դա­կու­թյան ծրագ­րե­րի կա­ռուց­ման հա­մար հեն­վում է սո­ցիա­լա­պես ա­նա­պա­հով վի­ճա­կում գտն­վող ըն­տա­նիք­նե­րի ար­դեն հայտ­նի, ար­ձա­նագր­ված տվյալ­նե­րի վրա։ Եվ մեծ հաշ­վով այս մար­դիկ դուրս են մնա­լու այդ ծրագ­րե­րից, ինչն ան­կաս­կած սո­ցիա­լա­կան լար­վա­ծու­թյան և դժ­գո­հու­թյուն­նե­րի ա­ռիթ է դառ­նա­լու։
Մեր կար­ծի­քով` իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը պար­տա­վոր են մի­ջոց­ներ ձեռ­նար­կել այդ տագ­նա­պը փա­րա­տե­լու ուղ­ղու­թյամբ։ Նրանք մեր քա­ղա­քա­ցի­ներն են, և ա­ռա­ջա­ցած խն­դիր­նե­րը նրանց ձեռ­քի գոր­ծը չեն։ Ա­վե­լին, եր­կար տա­րի­ներ ի­րենց ար­տագ­նա աշ­խա­տան­քով նրանք իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին շատ հոգ­սե­րից են ա­զա­տել։
Թե ինչ կձեռ­նար­կեն խնդ­րի լուծ­ման ուղ­ղու­թյամբ մեր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, ժա­մա­նա­կը ցույց կտա։ Մենք մեր հեր­թին ա­ռա­ջար­կում ենք մի ծրա­գիր, ո­րը, մեր կար­ծի­քով, ու­շադ­րու­թյան ար­ժա­նի է։ Հույս ու­նենք, որ պե­տա­կան պատ­կան մար­մին­նե­րը ճիշտ կար­ձա­գան­քեն և կընտ­րեն այդ­պի­սի ճա­նա­պարհ։
Խնդ­րի լու­ծու­մը մենք տես­նում ենք երկ­րի ներ­սում նրանց աշ­խա­տան­քով ա­պա­հո­վե­լու մեջ։ Այդ գործն ա­նե­լու եր­կու տար­բե­րակ կա։ Ա­ռա­ջին. ա­ջակ­ցել, որ նրանք ինք­նու­րույն ինչ-որ գործ նա­խա­ձեռ­նեն։ Երկ­րորդ. նա­խա­ձեռ­նել պե­տա­կան ծրա­գիր, ո­րը կլու­ծի պե­տու­թյան մի խն­դիր, միա­ժա­մա­նակ գոր­ծա­զուրկ մնա­ցած շերտն էլ կա­պա­հո­վի աշ­խա­տան­քով ու կա­յուն ե­կամ­տով։
Ըստ ժա­մա­նա­կա­կից մտա­ծո­ղու­թյան (ին­չը մենք չենք կի­սում)` պե­տու­թյունն ին­քը աշ­խա­տա­տե­ղեր չի ստեղ­ծում, պե­տու­թյունն ստեղ­ծում է մի­ջա­վայր, որ­տեղ մաս­նա­վո­րը կա­րո­ղա­նում է «գործ դնել»՝ դառ­նա­լով գոր­ծա­տու և իր նման մի խումբ մարդ­կանց նույն­պես ա­պա­հո­վել աշ­խա­տան­քով ու ապ­րուս­տի մի­ջո­ցով։
Ար­դյո՞ք այդ­պի­սի հե­ռան­կարն ի­րա­կան է։ Ըստ մեզ՝ ոչ։ Այդ­պի­սի մի­ջա­վայ­րի պա­րա­մետ­րե­րը հետևյալն են. ա­ռա­ջին՝ բա­վա­րար քա­նա­կով է­ժան և եր­կար փո­ղեր, երկ­րորդ՝ գնո­ղու­նակ շու­կա։ Այլ կերպ ա­սած՝ շատ ցածր տո­կոս­նե­րով և եր­կար ժա­մա­նա­կով տր­վող փող և շր­ջա­նա­ռու մի­ջոց­նե­րի ա­րագ վե­րա­դար­ձե­լիու­թյուն։
Այն մի­ջոց­նե­րը, որ անհ­րա­ժեշտ են կա­յուն և շա­հու­թա­բեր գործ հիմ­նե­լու հար­ցում, մեր պե­տա­կան հա­մա­պա­տաս­խան կա­ռույց­նե­րի հա­մար հս­կա­յա­կան թվեր են և նրանք պատ­րաստ չեն այդ­պի­սի գու­մար­ներ տրա­մադ­րե­լուն։ Կա­յուն և շա­հու­թա­բեր գործ ա­սե­լով մենք նկա­տի ու­նենք այն գոր­ծը, երբ դրա տե­րը կախ­ված չէ խո­շոր ներկ­րող-ար­տա­հա­նո­ղի քմա­հա­ճույ­քից և չի ընկ­նում նրա գնա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան տակ։ Նման բիզ­նես հիմ­նե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ կլի­նի կե­սից մինչև մե­կու­կես մի­լիոն դո­լար։ Ե­թե ըն­դա­մե­նը հա­զար, հա­զար հինգ­հա­րյուր մարդ նման ցան­կու­թյուն դրսևո­րի, պատ­կե­րաց­րեք, թե ինչ գու­մար­նե­րի կա­րիք կա­ռա­ջա­նա։ Մեր խո­րին հա­մոզ­մամբ` ՀՀ կա­ռա­վա­րու­թյու­նը նույ­նիսկ դրա քա­ռորդ մա­սին չի գնա երկ­րում ի­րա­կան տն­տե­սա­կան մի­ջա­վայր ձևա­վո­րե­լու հա­մար։ Խե­լա­ցի գո­մե­րի մա­կար­դա­կի «տն­տե­սա­կան» ծրագ­րե­րի հա­մար ո­րո­շա­կի գու­մար­ներ կփո­շիաց­նեն, ար­դյուն­քում վար­կա­ռուին թող­նե­լով բան­կե­րին՝ հո­շո­տե­լու, բայց դա ու­րիշ թե­մա է։ Քա­նի որ այդ գու­մար­նե­րը փոքր չեն լի­նե­լու, պե­տու­թյու­նը կհ­րա­ժար­վի նաև դրանց տո­կո­սադ­րույք­նե­րի սուբ­սի­դա­վո­րու­մից։ Դա նշա­նա­կում է պա­տա­յին վի­ճակ, այն, ինչ ու­նենք այ­սօր մեր մաս­նա­վոր բան­կե­րի և ի­րա­կան տն­տե­սու­թյան միջև։
Այս դեպ­քում ա­վե­լորդ է խո­սել նաև գնո­ղու­նակ շու­կա­յի մա­սին, որ­պի­սին ներ­սում մենք չու­նենք, իսկ դր­սի հետ աշ­խա­տե­լու դեպ­քում դա նշա­նա­կում է լրա­ցու­ցիչ ժա­մա­նակ և լրա­ցու­ցիչ վար­կա­յին բեռ։
Մնում է երկ­րորդ տար­բե­րա­կը, երբ պե­տու­թյունն ինքն է ձեռ­նար­կում մի ծրա­գիր, ո­րը թույլ կտա այդ մարդ­կանց ա­պա­հո­վել աշ­խա­տան­քով ու ե­կամ­տի աղ­բյու­րով։
Այդ­պի­սի ծրագ­րի նա­խա­ձեռն­ման հա­մար պե­տու­թյու­նը պետք է ու­նե­նա հա­մա­պա­տաս­խան լծակ­ներ։ Առն­վազն պե­տա­կան բան­կա­յին հա­մա­կարգ, ո­րը կա­րող է ան­կո­րուստ, ա­ռանց տո­կո­սադ­րույք­նե­րը մաս­նա­վոր բան­կե­րին բաշ­խե­լու, տնօ­րի­նել ներգ­րավ­ված մի­ջոց­նե­րը։ Նման օ­րեն­սդ­րա­կան քայ­լեր չենք կա­րող ակն­կա­լել այս կա­ռա­վա­րու­թյու­նից, հետևա­բար դա նույն­պես գոր­ծող տար­բե­րակ չի կա­րող լի­նել։
Այս դեպ­քում կա ևս մեկ տար­բե­րակ, ո­րը թույլ կտա պե­տու­թյա­նը լու­ծել այդ խն­դիր­նե­րի հան­գույ­ցը՝ ու­նե­նալ փող կոնկ­րետ նպա­տա­կի հա­մար, ա­պա­հո­վել մարդ­կանց գոր­ծով և ե­կա­մու­տով, լու­ծել պե­տա­կան կարևո­րու­թյան խն­դիր։
Տար­բե­րա­կը առևտրա­յին բան­կե­րից այդ ծրագ­րի հա­մար անհ­րա­ժեշտ ծա­վա­լով ֆի­նան­սա­կան մի­ջոց­նե­րի ներգ­րա­վումն է։ Ինչ կերպ՝ կներ­կա­յաց­նենք քիչ հե­տո։
Այժմ ներ­կա­յաց­նենք այն ծրա­գի­րը, ո­րը, մեր կար­ծի­քով, կա­րող է միա­վո­րել այդ խն­դիր­նե­րը և վս­տա­հա­բար տա­նել լուծ­ման։ Խոս­քը շի­նա­րա­րու­թյան մա­սին է։ Գաղտ­նիք չէ, որ սե­զո­նա­յին աշ­խա­տան­քի մեկ­նող մեր քա­ղա­քա­ցի­նե­րի ա­ռա­վե­լա­գույն մա­սը ար­տերկ­րում աշ­խա­տում է շի­նա­րա­րու­թյան ո­լոր­տում։ Այ­սինքն շի­նա­րա­րու­թյու­նը թույլ կտա մնալ տա­նը և աշ­խա­տել ար­տագ­նա աշ­խա­տան­քի մեկ­նող­նե­րի մեծ մա­սին։ Գաղտ­նիք չէ նաև այն փաս­տը, որ մեր երկ­րում, չնա­յած երկ­րից ար­տա­գաղ­թած­նե­րի մեծ թվին, շատ մեծ թիվ են կազ­մում բնա­կա­րա­նի կա­րիք ու­նե­ցող­նե­րը, հատ­կա­պես` ե­րի­տա­սար­դու­թյան շր­ջա­նում։ Հայտ­նի է նաև, որ նրանց մեծ մա­սին այդ կարևոր խնդ­րի լու­ծումն ան­հա­սա­նե­լի է կա­ռուց­վող «է­լի­տար» տնե­րի ա­ներևա­կա­յե­լի բարձր գնե­րի պատ­ճա­ռով։
Այս­պես ու­րեմն, խոս­քը բնա­կա­րա­նա­յին լայ­նա­մասշ­տաբ շի­նա­րա­րու­թյան մա­սին է թե՛ մայ­րա­քա­ղա­քում, թե՛ մար­զե­րում, հատ­կա­պես՝ գյու­ղա­կան հա­մայ­նք­նե­րում։
Ինչ խն­դիր­ներ պետք է լուծ­վեն այդ ծրագ­րի կա­տա­րու­մը ե­րաշ­խա­վո­րե­լու հա­մար։ Շի­նա­րա­րա­կան նե­րուժ, այ­սինքն մաս­նա­վոր շի­նա­րա­րա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ, ո­րոնք նախ կա­րող են ի­րա­կա­նաց­նել այդ ծա­վա­լի աշ­խա­տանք­ներ, երկ­րորդ՝ կի­րա­կա­նաց­նեն պե­տու­թյան ա­ռա­ջար­կած պայ­ման­նե­րով։
Շի­նա­րա­րա­կան նե­րուժ մենք ու­նենք, իսկ ո­րա­կյալ կադ­րե­րի պա­կա­սը կլ­րաց­նեն նրանք, ո­րոնց հա­մար նա­խա­ձեռն­վում է այս ծրա­գի­րը։ Պե­տու­թյու­նը, հաշ­վի առ­նե­լով ծրագ­րի կարևո­րու­թյու­նը, նաև, որ ա­ռանձ­նա­պես ծանր բեռ չի վերց­նում իր ու­սե­րին, շի­նա­րար­նե­րի հա­մար կա­րող է ստեղ­ծել հար­կա­յին ար­տո­նյալ պայ­ման­ներ։ Ա­սենք, ա­զա­տել նրանց շա­հու­թա­հար­կից և սոցվ­ճար­նե­րից։ Նույ­նիսկ՝ կի­սել ԱԱՀ-ի դրույ­քա­չա­փը։
Քա­ղա­քա­ցուն բնա­կա­րա­նը կա­րող է վա­ճա­ռել 1 քմ-ի հա­մար սահ­մա­նե­լով 200000 դր ար­ժեք։
Հի­պո­թե­կա­յին վար­կե­րը կա­րող են ձևա­կերպ­վել տա­սը տա­րով և ան­տո­կոս։ Այ­սինքն, քա­ղա­քա­ցին կվ­ճա­րի միայն մայր գու­մա­րը։
Ֆի­նան­սա­կան մի­ջոց­նե­րի ներգ­րավ­ման մա­սին։ Պե­տու­թյու­նը, իմ հա­մեստ կար­ծի­քով, ա­ռանց բար­դու­թյուն­նե­րի կա­րող է առևտրա­յին բան­կե­րի հետ հա­մա­ձայ­նեց­նել և հինգ տո­կոս տա­րե­կան տո­կո­սադ­րույ­քով ներգ­րա­վել վար­կա­յին մի­ջոց­ներ։ Անհ­րա­ժեշտ գու­մար­նե­րի տրա­մադ­րու­մը ողջ տար­վա կտր­ված­քով նրանց հա­մար նույն­պես կլի­նի ե­կամ­տա­բեր ա­ռա­ջարկ։ Ներգ­րավ­ված գու­մար­նե­րի տո­կո­սադ­րույք­նե­րի վճա­րու­մը պե­տու­թյու­նը կվերց­նի իր վրա։
Այժմ են­թադ­րենք, որ պե­տու­թյու­նը ո­րո­շում է գոր­ծար­կել այս ծրա­գի­րը և ներգ­րա­վում է 200 մլն դո­լար գու­մար, տա­սը տա­րով, տա­րե­կան 5 տո­կոս տո­կո­սադ­րույ­քով։
Այդ գու­մա­րով հնա­րա­վոր կլի­նի կա­ռու­ցել 500000 քմ բնակ­մա­կե­րես` առն­վազն 6000 ըն­տա­նի­քի հնա­րա­վո­րու­թյուն տա­լով մատ­չե­լի գնով ձեռք բե­րե­լու բնա­կա­րան։
ԱԱՀ-ի տես­քով պե­տա­կան գան­ձա­րան կվե­րա­դառ­նա 20-40 մլն դո­լար գու­մար, դրա մի­ջո­ցով էլ հնա­րա­վոր կլի­նի կա­ռու­ցել ևս 1000-ից ա­վե­լի բնա­կա­րան։ Սա ար­դեն` լրիվ պե­տու­թյան հաշ­վին և ան­հա­տույց՝ վթա­րա­յին վի­ճա­կում գտն­վող շեն­քե­րի բնա­կիչ­նե­րի հա­մար։
Պե­տու­թյան վե­րահս­կո­ղու­թյու­նը ծրա­գիրն ի­րա­կա­նաց­նող շի­նա­րա­րա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի վրա պետք է ար­տա­հայտ­վի շի­նա­րա­րու­թյան ո­րա­կի խս­տա­գույն վե­րահս­կո­ղու­թյամբ և աշ­խա­տա­կից­նե­րին պատ­շաճ վճար­ման պա­հան­ջով։ Պե­տու­թյան բե­ռը կլի­նի տա­րե­կան 10 մլն դո­լար տո­կո­սադ­րույ­քի վճա­րու­մը տա­սը տար­վա ըն­թաց­քում։
Ար­դյուն­քում պե­տու­թյու­նը մեկ-մե­կու­կես տար­վա ըն­թաց­քում նվա­զա­գույ­նը տասն­հինգ հա­զար մար­դու կա­պա­հո­վի աշ­խա­տան­քով, գրե­թե այդ­քան մարդ էլ կող­քից կներգ­րավ­վի աշ­խա­տան­քի մեջ։ Նույն­քան ժա­մա­նա­կով շի­նա­րար­նե­րը կծան­րա­բեռն­վեն պատ­վե­րով։ Կլուծ­վի 7000 ըն­տա­նի­քի բնա­կա­րա­նա­յին խն­դիր։
Ա­ռողջ ե­ղեք։
Վահ­րամ ԲԱ­ՅԱ­ԴՅԱՆ
Դիտվել է՝ 5959

Մեկնաբանություններ