Բրյուսելը նորից որոշել է դաս տալ Անկարային

Երբ 2018-ի նոյեմբերի վերջին Անկարան ու Բրյուսելը մեկուկես տարվա մեջ առաջին անգամ վերադարձան Թուրքիայի ԵՄ անդամակցության բանակցություններին, թվաց, որ ԵՄ-ն մտադիր չէ հրաժեշտ տալ Թուրքիային: Թեպետ կողմերը կոշտ բառային հարձակումներ փոխանակեցին: ԵՄ ընդլայնման և հարևանության քաղաքականության հարցերով հանձնակատար Յոհանես Հանը հայտարարեց, որ «Անկարայի համար իդեալական կլիներ ԵՄ անդամակցության հայտը հետ կանչել»: Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը պատասխանեց, որ «Անկարան չպետք է մտահոգվի ԵՄ-ի առիթով ու չկենտրոնանա ԵՄ-ի անդամակցության վրա»։ Իսկ եթե «Եվրոպան Թուրքիայի հետ անցնելու ճանապարհ չունի, առաջինը պետք է դա հայտարարի»: Բայց խոսքը՝ խոսք, գործը՝ գործ: Տարբեր պատճառներով Բրյուսելն ու Անկարան, այնուամենայնիվ, չդադարեցրին երկխոսությունը, միայն ժամանակ առ ժամանակ դադարեցնելով՝ քննարկում էին եվրաինտեգրմանն անհրաժեշտ բարեփոխումների ներդրումը, հատկապես մաքսային միության և վիզային ռեժիմի ազատականացման վերաբերյալ: Այդ ժամանակ Թուրքիայի կարևորությունը որոշարկում էր Եվրոպայի միգրացիոն սուր խնդիրը և որոշ չափով խլացնում էր Անկարայի հասցեին եվրոպական քննադատությունը, որ կտրուկ աճեց միայն Թուրքիան նախագահական հանրապետություն դարձնող սահմանադրական բարեփոխումներից հետո:

Բրյուսելն ունի գործողությունների 2 սցենար: Առաջինը՝ ոչնչի չնայելով առավելագույն մերձեցման գնալ (բայց ոչ ինտեգրման) Անկարայի հետ՝ ստեղծելով իրավիճակ, երբ Անկարան ստիպված կլինի իրականացնել ԵՄ-ին ցանկալի քաղաքական և մյուս բարեփոխումները: Երկրորդը՝ շարունակել Անկարային տարածության վրա պահել, բայց կոշտ քննադատության թիրախում, անընդհատ սպառնալով ԵՄ անդամակցության բանակցությունների դադարով: Նպատակը՝ խաղալ Թուրքիայի իշխող դասի եվրոպական նույնականության զգացումների վրա՝ մղելով Էրդողանի հետ դիմակայության, երբ նա հայտարարի, որ կա այլընտրանք Ռուսաստանին ու Չինաստանին միանալու տեսքով՝ Շանհայի համագործակցության կազմակերպության մեջ: Թեպետ այլ պահերի նա սկսում է բոլորին համոզել, որ դա «ճանապարհ է հետ՝ դեպի Արևելք, ոչ թե առաջ՝ դեպի Արևմուտք»: Օրերս հրապարակվեց Եվրահանձնաժողովի ամենամյա զեկույցը ԵՄ ընդլայնման քաղաքականության մասին, որտեղ ասվում է, որ «Թուրքիան շարունակել է հեռանալ ԵՄ-ից, լրջորեն նահանջելով օրենքի գերակայության և հիմնական իրավունքների ոլորտում և թուլացնելով քաղաքական համակարգի հավասարակշռությունը սահմանադրական փոփոխությունների ուժի մեջ մտնելու պատճառով»: Որ «Թուրքիայի անդամակցության բանակցությունները, հետևաբար, փաստացի փակուղի են մտել»: Այսինքն՝ Բրյուսելը Անկարայի նկատմամբ իրականացնում է երկրորդ սցենարը՝ հետ մղելով իրենից, իր գործողությունները կապելով բացառապես Էրդողանի քաղաքականության հետ: Բայց Թուրքիային Էրդողանի իշխանության գալուց առաջ էլ տասնամյակներով պահում էին Եվրոպայի նախաբաղնիքում: Թուրքիայի Հանրապետության և Եվրոպական տնտեսական հանրության ասոցացման համաձայնագիրը կնքվել է 1963-ին: ԵՄ անդամության թեկնածուի պաշտոնական կարգավիճակ Թուրքիան ստացավ 1999-ին: 2005-ին ԵՄ անդամակցոթյան բանակցությունները վերսկսվեցին: Կիսաբաց դռների քաղաքականությամբ Բրյուսելը ձգտում էր ազդել քաղաքական ուժերի դասավորության վրա Թուրքիայում: Հիմա այդ քաղաքականությունը գործուն լծակներ չունի Անկարայի վրա, փոխարենը. Մերձավոր Արևելքում աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների պատճառով Անկարան ստացել է ոչ քիչ ուժեղ փաստարկներ Բրյուսելի վրա ճնշում գործադրելու համար: Եթե առաջ Թուրքիան խոսքով հայտարարում էր իր աճոող դերի մասին այդ տարածաշրջանում, դա ընկալվում էր իբրև Վաշինգտոնի ու Բրյուսելի հետ քաղաքական առևտրի ձև, նոր պայմաններում Թուրքիան ալյանսի մեջ է Ռուսաստանի ու Իրանի հետ սիրիական ուղղությամբ՝ ստանալով իր արևմտյան գործընկերների հետ հավասարակշռված հարաբերություններ կառուցելու շանս: Ավելին՝ դժվար է պատկերացնել իրավիճակ, երբ Թուրքիան նույնիսկ ԵՄ անդամակցության դեպքում հրաժարվի իր ազգային ինքնիշխանության մի մասից: Ստացվում է ինտրիգային իրավիճակ՝ ԵՄ-ն չի ցանկանում հայտարարել, որ «կորցնում է» Թուրքիային, Թուրքիան չի ցանկանում հրաժարվել Եվրոպայից:

Պաշտոնապես ոչ ոք իր ներքին պատճառներով մտադիր չէ կամուրջներն այրել, խզել առևտրատնտեսական կապերը, հետևելով, որ արտաքին քաղաքականության շրջադարձերը շատ հեռուն չտանեն: Բրյուսելը հոգու խորքում հույս ունի, եվրոպացի մի փորձագետի խոսքով, որ «ժողովրդավարության և օրենքի գերակայության ոլորտում թուրքական վերքերը վաղ թե ուշ կվերածվեն ներքաղաքական փտախտի»: Թուրքիան հայտարարում է, որ «ԵՄ-ն գտնվում է փլուզման եզրին և Մեծ Բրիտանիան դարձավ առաջին երկիրը, որ միությունից հեռացավ»: Միով բանիվ՝ Անկարան ցուցադրում է ԵՄ-ին փոքր գործընկերոջ դերով չհարաբերվելու մտադրություն, իսկ ԵՄ-ն որոնում է նրան դաս տալու միջոցներ, որ նախկինում բազմիցս եղել է: Միևնույն ժամանակ՝ Էրդողանը շարունակում է խաղը: Նա հայտարարում է, որ իր երկիրը «թիկունք չի դարձնի իր ամենամեծ առևտրային գործընկերոջը» ի դեմս ԵՄ-ի, չնայած միության մի քանի պետություններից «ապրած անարդարությանը», որ «օգտագործել են Թուրքիան իրենց ներքաղաքական նպատակներով»: Դա նոր բաղադրիչ է ու նոր ինտրիգ:
Ստանիսլավ Տարասով, REGNUM

Հ.Գ. Նոր բաղադրիչ ու նոր ինտրիգ արդեն իսկ կա ԵՄ նոր ղեկավարության տեսքով, որ դեռ չի որոշակիացել, բայց դատելով Եվրախորհրդարանի կազմից՝ Բրյուսելը շարունակելու է երկրորդ սցենարը, իսկ Թուրքիան չափազանց շտապում է՝ հայտարարելով ԵՄ փլուզումը՝ բրեկզիտով սկսվելը: Փաստը մնում է փաստ, որ ԵՄ-ն երբեք էլ իր կազմում չի ընդունի մենթալիտետի ու քաղաքակրթության, կրոնական այդքան տարբերություններով երկիր: Առանց այդ էլ թուրքերը հեղեղել են Հին աշխարհը ու բոլորն էլ հասկանում են, որ մուսուլմանները չեն ինտեգրվում ու չեն ընդունում եվրոպական արժեքները: Տնտեսական համագործակցություն կշարունակվի, իսկ քաղաքականը կմնա որոշակի տարածության վրա: Ու այդտեղ ոչ մի ինտրիգ չկա վաղուց:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ