«ՊԱՊԻԿ»-ՇՈՈՒ
Երբ ապիլի 24-ի լույս 25-ի գիշերը 2.00-ին (լավ էլ անձրև էր մաղում), Նիկոլը Facebook-յան իր էջում ավետեց կնոջ գրառումը. «Քիչ անց՝ մեր բոլորի սրտերը գերած Պապիկին, վարչապետի հանձնարարությամբ, պետական մակարդակով կուղեկցեն Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, և նա վերջապես իր ծաղիկները կխոնարհի Հայոց Ցեղասպանության զոհերի հիշատակին», ակամա զուգահեռներ անցկացրի մաքսային ծառայության երիտասարդ աշխատակից Հայկ Մարտիրոսյանի, կուրթանցի 33-ամյա Մեխակ Առաքելյանի և 82-ամյա պապիկի միջև:
Պարզ էր, մերօրյա «Հիսուսը» ինչպես հարմար առիթն օգտագործեց և PR-վեց կուրթանցի երիտասարդի ֆոնին (հրապարակավ ներողություն խնդրեց, Սիփան Փաշինյանին ուղարկեց նրա մոտ «բանակցությունների», մտաբերենք նաև առողջական բազմաթիվ խնդիրներ ունեցող նվաստացված Մեխակի բարձրաձայնումն առ Նիկոլ՝ «Եթե ես էլի էս դոմիկում ապրեմ, ես պարոն Փաշինյանին ընտրելու եմ»), այնպես էլ բաց չի թողնի հիշյալ ծերունուն:
Չսխալվեցի, 82-ամյա Արտուշ Միրզոյանի չգիտակցված մասնակցությամբ Փաշինյանն իր պաշտած «հպարտ»-ներին մատուցեց շա՜տ վատ «թխված» էժանագին «Պապիկ»-շոուն, որն անշուշտ պետք է ավարտվեր իրեն ձոնված դիֆիրամբով, ինչը և չուշացավ. «Ես խորին շնորհակալություն եմ հայտնում Նիկոլին, որ Նիկոլը մի միլիոն մարդկանց մահից ազատեց» կամ՝ «Կյանքիդ մեռնեմ, Նիկոլ, մորդ կաթին մեռնեմ: Ոտերդ լվամ, ջուրը խմեմ»:
Հանրությանը մատուցված բեմադրության սցենարիստները հաստատ սիրողական մակարդակ ունեին. գիշերվա 2-ին դիվադադար արված պապիկին անձրևի տակ անմար կրակին հասցնելը, իհարկե, թրթռացրեց ոմանց հոգու քնքույշ լարերը, և Facebook-ում սրտառուչ, հուզական գրառումներ հոսեցին. «Սրտի» վարչապետը, տեսա՞ք, լույս տվեց պապին, հաց, մեծարեց, տունը սկսեցին նորոգել, երջանիկ ծերություն ապահովեց»: «Փա՜ռք ու պատիվ մեր Նիկոլին»: «Աշխարհն է նախանձում հայերիս, վարչապետ ունենք…»: «Նիկոլ, ուտեմ քո…»:
Այնուհանդերձ, սցենարը վատն էր ու համոզիչ չէր, որովհետև ուշգիշերային «քայլքի» ընթացքում անվերջ ցցվում էր. «Տեր և տիկին Փաշինյանները փարիսեցիություն են անում և ընդամենը PR-վում» արտահայտությունը:
Պարզապես այր ու կին հասկացան, որ իրենց ռեյտինգը սարսափելի ընկավ, որոշեցին օգտվել քաղտեխնոլոգիայի PR զինանոցից՝ ընտրությունը կանգ առավ «չար ոստիկան» -«բարի վարչապետ» հակադրության վրա:
Միշտ նույն պատմությունը, նույն «անգրագետ» ձեռագիրը, նույն անտաղանդ, ցածրակարգ սցենարն ու ռեժիսուրան: Այր ու կին նախ ցուցադրում են սեփական ներաշխարհի ճշգրիտ էությունը, իսկ հետո ընտանիքով փորձում «պալիտրայի» հյութեղ գույներով շտրիխներ ավելացնել սպիտակ կտավին սևով ստացված իրենց դիմապատկեր-արտացոլանքին:
Ինչու՞։
Որովհետև Facebook-ը եռում է. «հպարտ քաղաքացին» թքում-մրում է: Իսկ կյանքի, դիմացինին հարգել-արժևորելու նրանց հավատամքը բացառապես ծնվում-ձևավորվում է Facebook-յան սարդոստայնում:
Որովհետև Նիկոլի շրջանառության մեջ դրած «հպարտ քաղաքացի» տխմար արտահայտությունն ընդամենը միամիտների ականջները շոյելու և դրանցից լապշա կախելու համար է:
Որովհետև ստերով կերակրվողներին անընդհատ ծամելու և քննարկելու էժանագին սնունդ պետք է տալ:
Որովհետև «թավշի» հայրը տեսնում-ֆիքսում է՝ «հպարտ»-ը վաղու՜ց արդեն հպարտ չէ, ու հակառակի նման ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովն էլ անհարկի թակում է ճղճիմ բանսարկությունների գերի դարձած հայ հանրության դուռը` Հայաստանի հասարակությանը իրազեկելով, թե որն է ղարաբաղյան բանակցությունների ներկա փուլի օրակարգը:
Սակայն ճշմարտությունը մեկն է՝ քանի պապ ու տատ էլ, ժողովրդի լեզվով ասած` «խտտած» հասցնես անմար կրակին, PR-վես նրանց ողողած սննդի տոպրակների ֆոնին (գթասրտությունը, ի դեպ, լռություն է սիրում), չես կարողանա շեղել հանրության ուշադրությունը Լավրովի բարձրաձայնումից` բանակցությունների սեղանին փուլային տարբերակն է, որ սպասում է ստորագրության։
ՍԵՓԱԿԱՆԱՇՆՈՐՀՎԵՑ ԱՊՐԻԼԻ 24-Ը
2018-ի սահուն իշխանափոխանցումից հետո ամենժամյա ռեժիմով հնչող և մեր ականջներն ու նյարդերը միալար սղոցող «հպարտ քաղաքացի» տավտոլոգիան, որ այլևս չի ընկալվում, չշրջանցեց անգամ Ապրիլի 24-ը. «Սիրելի ժողովուրդ, Հայաստանի հանրապետության հպարտ քաղաքացիներ, Արցախի հանրապետության հպարտ քաղաքացիներ, սփյուռքի հպարտ հայություն», և այլն, և այլն:
Ցեղասպանության 105-րդ տարելիցն ու «հպարտ»-ը ի՞նչ առնչություններ ունեին, ինձ համար գոնե, այդպես էլ անհայտ մնաց:
«Հպարտ»-ը նկատեց-զգաց, թե ինչպես հարամվեց, բաժան-բաժան արվեց այն միասնությունը, որ 1967-ից ի վեր դրսևորվել է Ցեղասպանության զոհերի ոգեկոչման օրը, ինչպես սեփականաշնորհվեց ապրիլի 24-ը: Փսորվեց մինչ այժմ մեր իմացած ճշմարտությունը՝ Ցեղասպանության խորհուրդը ազգային վերածննդի ու միասնության մեջ է:
Բոլորն էլ հասկանում էին՝ անվտանգության խնդիրներից թելադրված անհրաժեշտ էին որոշակի սահմանափակումներ: Սակայն, եթե խորհրդարանական կառավարման մոդել ունեցող երկրում հուշահամալիր են գնում վարչապետն ու յուր տիկինը, Երևանի քաղաքապետ Մարությանը, մարզպետներ, ապա շատ տրամաբանական հարց՝ ու՞ր էին պատգամավորները, եթե ոչ բոլորը, գոնե խմբակցությունների ղեկավարները: Այլապես ստացվում է՝ «նոր» Հայաստանում անգամ Ցեղասպանության զոհերի հուշահամալիր բարձրանալն է լուծվում նիկոլական-ոչնիկոլական տարբերակով:
ՔԵԶԱՆԻՑ ԿՈՒՌՔ ՄԻ՛ ՍԱՐՔԻՐ
COVID-19-ի մեղքով «շրջափակված», աշխատանքից, գումար վաստակելու տարրական հնարավորությունից զրկված «հպարտ»-ները, որոնց Նիկոլը հարմար առիթի դեպքում միշտ սեր է խոստովանում, այսօր չգիտեն գլուխները ո՛ր քարին տան, ո՞նց դիմակայեն մաշող-հյուծող դժվարություններին, քաղցին: Նրանց սարսափեցնում է հատկապես լույսն ու գազն անջատելու հեռանկարը:
«Իրատեսի» խմբագրություն հեռաձայնող «հպարտ»-ները հիմնականում նույն հարցն են հնչեցնում՝ աջակցություն լինելու՞ է կառավարությունից, Նիկոլը կանգնելու՞ է իր իսկ բնորոշած «հպարտ»-ների թիկունքին, թե՞ Տեր-Պետրոսյանի նման ըմբռնումով է մոտենալու տոտալ անջատումներին:
Իսկ Նիկոլը կիսատ-պռատ ինչ-որ բաներ է ասում և ընդամենը շողոքորթում հանրությանը՝ «Հայաստանի հպարտ քաղաքացիներ»… Ասել է՝ բավարարվեք նրանով, որ ձեզ «հպարտ» եմ կոչում:
Ըստ Նիկոլի, տեսնես ի՞նչ գույնի կամ համի է «հպարտ»-ը: Հետաքրքիր է՝ «հպարտ»-ը կուտվի՞ (չփորձես հիպնոսի տակ գտնվողներին հայտնի կերպարի նման համոզել, թե գինով կուտվի… կամ էլ՝ սև խավիարով): «Հպարտ»-ով հնարավո՞ր է կոմունալ վարձավճարները փակել, հաց գնել:
Այսօր հիասթափված «հպարտ»-ները խոստովանում են ցավով՝ «ընդդիմադիր» Նիկոլը, որին հավատացել են, երկու տարի առաջ բացահայտ խաբել է իրենց, հորդորելով ու խոստանալով՝ դուք «մերժեք Սերժին», «օծյալիս», բառացիորեն ձեր ուսերի վրա հասցրեք վարչապետական աթոռի բարձունքներին, ես կլուծեմ տարիներով կուտակված սոցիալական բոլոր խնդիրները, ձեր կյանքը կդարձնեմ դրախտ:
Իհարկե դարձրիր, Նիկո՛լ, պալատներ, մեքենաներ, ինքնաթիռներ, հաշիվներ… բայց միայն քո ու մնացած քայլարածների կյանքը: Իսկ «հպարտ»-ներին մոռացար, թողեցիր իրենց չլուծվող հացի խնդրի հետ: ՈՒ նրանք բոլորը, որ այսօր տարրական խնդիրները կարգավորելու փող չունեն, բառացիորեն «խելագարվում» են, երբ շողոքորթում ես, փորձում սիրաշահել սովածներին, աղքատության շեմից անդին հայտնվածներին: Ստեղծված իրավիճակի մեղավորը դու՛ ես քո ապաշնորհ կառավարմամբ, ավելի ճիշտ` չկառավարմամբ, ստերով, անպատասխանատու քայլերով:
Ի՞նչ ասել է՝ «հպարտ»: Որքան էլ համոզված ես, թե աստվածաբանությունը հոգևորականներից լավ գիտես, այնուամենայնիվ չի խանգարի փոքրիկ լիկբեզը:
Գորիսի տարածաշրջանի հոգևոր հովիվ տեր Ահարոն քահանա Մելքումյանը ինքնատիպ դիրքորոշում ունի քո սիրած ՝ «հպարտ»-ի առնչությամբ. «Ամբարտավանությունը հպարտության ծնունդ է,- համոզված է նա:- Իսկ գիտե՞ք ինչ է նշանակում հպարտությունը: Հպարտությունից, որ «հ» տառը հանենք, կմնա պարտությունը, սրբերն ասում են` հրեշտակի պարտություն, որովհետև առաջին հպարտը սատանան էր: Այ, այստեղ է «հպարտ քաղաքացի» ասվածի միջի թակարդը: «Հպարտ քաղաքացի», այսինքն ԱՍՏԾՈՒՆ պարտված և սատանայի առջև կորացած քաղաքացի: Ինչպես ասում են` սատանան մանրուքների մեջ է» («Իրատես», թիվ 29, 2020):
Ի դեպ, քեզ նման «հպարտ» բղավողներն էին, որ «շարժման մեջ» դրվեցին ու սեփական ազգի դեմ գործեցին բոլոր ժամանակներում։ Թշնամին հենց այդպիսիներին օգտագործեց ըստ անհրաժեշտի, իսկ հետո որպես թափոն նետեց աղբաման։
2018-ի ապրիլին էլ քո նյութած խարդավանքների որոգայթն ընկած «հպարտ»-ների վայրագ «դըմփ-դըմփ հու՜»-ն էր, որ բանակից ճողոպրածներին, զինվորական տարբերանշանները միմյանցից չզատողներին, ԼԳԲՏ-ական այլասերվածներին ու աղանդավորներին հետիններից առաջին դարձրեց, մեր գլխին գերագույն գլխավոր հրամանատարներ, «ասողներ» կարգեց ու հնարավորություն ընձեռեց հարվածելու ազգի հենց արմատներին:
«Հպարտ»-ներն էյֆորիայի մեջ չէին նկատում, որ մի օր «Հռոմի պապ», հաջորդ օրը «Հիսուս» մատուցվողի կառավարման համակարգում չկողմնորոշվելը, դիլետանտությունը, անճարակությունն ու անփորձությունը երկիրը տանում են տնտեսական ու սոցիալական ցնցումների։ Կարևորը, ինչպես հմայված հոգիներին ներշնչում էր «նյու Հիսուսը», «հպարտ» լինելն է ու… Նա լավ էր սերտել հին հռոմեացիների արձանագրումը՝ «panem et circenses» (հաց և տեսարաններ)։
«Ժողվարչապետի» սարքած «տեսարաններով» շլացածները չզգացին, որ դարձել են անհասկանալի մղձավանջի ստրուկը։ Մղձավանջ, որ Նիկոլ անունն է կրում, մղձավանջ, որն ամեն ժամ հավատացնում է՝ ե՛ս եմ ձեր սրտի վարչապետը, ե՛ս, որ demoskratos եմ, ազատարար եմ, ազնիվ եմ, արդար եմ։ Ես լա՜վն եմ։ Ե՜ս… ե՜ս… ե՜ս… ՈՒ քանի ես կամ, հետ չեն գա Սերժը, ՀՀԿ-ն, մյուսները։ Եթե ոչ ե՛ս, ապա ուրիշ որևէ մեկը Հայաստանում չի լինի սուպերվարչապետ։
Մինչդեռ պետությունը չի՛ կարող մարմնավորվել-անձնավորվել մեկի, այն էլ թերի կրթությամբ մեկի, կերպարում, որը երկու տարի շարունակ չկարողացավ ձերբազատվել թերթի խմբագրի «սինդրոմից» ու երկիրը վերածեց խելագար խմբագրատան, ուր վխտում են ծիածանի գույներով ներկվածները, օտարերկրյա գործակալները (ես չէ, ինքն է վկայում այդ մասին), չարքերը… Ասել է՝ երկիրը դարձել է հիվանդասենյակ համար 6։ Լայնարձակ մի սենյակ, որտեղ հայհոյում են, սպառնում, գռեհկաբանում, բացահայտ արհամարհում, ամբաստանում, բռնում-բաց թողնում, հրապարակայնորեն թքում շարքային «հպարտ»-ի դեմքին, հետո շպարում-թաքցնում թուքը:
Նման պետությունը, ցավոք, որքան էլ ձգտենք, չի՛ կարող համարվել ժողովրդավարական։
Հարց եմ տալիս՝ իսկական ղեկավարը կզբաղվի՞ բանսարկություններով, պառակտելով, փոշիացնելով, երբ երկիրն ամեն րոպե, ամեն վայրկյան սահմանների անվտանգության խնդիր ունի ու Արցախի հիմնահարց:
Երկրի իսկական ղեկավարը փողոցները կչափչփի ու դյուրահավատներին կխաբի՞, թե՝ լավ չեք ապրի, մինչև Հրայր Թովմասյանը չգնա, ու Սահմանադրական դատարանի դատավորները չփոխվեն:
ՍԴ՞-ն է մեղավոր, որ երկիրը վերածել ես թատերաբեմի, ինքդ էլ դարձել սցենարիստ-ռեժիսոր-պրոդյուսեր-դերասան-հուշարար-ամեն ինչ, իսկ իրականում...
Ըստ քեզ, բոլորն են մեղավոր քո սայթաքումների, դիվանագիտական պարտությունների ու աշխատանքային մյուս ոլորտներում մեկը մյուսին հաջորդող անհաջողությունների համար, բայց ո՛չ երբեք դու։
Ժողովրդավարական երկրի ղեկավարն ապրիորի չի խոսում «самосуд»-ից, «վզակոթերին տալուց», ծեփելուց, ողնաշար ջարդելուց, միայն նեգատիվից։ Չհասկացանք, հիմա դու վարչապետ ե՞ս, թե՞ ինկվիզիցիայի ներկայացուցիչ, որը մարդկանց կտտանքների է ենթարկում, ամենուր սատանաներ, վհուկներ, դավաճաններ, օտարերկրյա գործակալներ փնտրում։
«Հպարտ»-ներ, եթե վաղը ՀՀ վարչապետ դառնա մեկը, որի աչքին ռուսի ասածով, ничего не мерещится, երկիրը կքանդվի՞։ Ո՞րն է կարևորը՝ վարչապետի ինստիտու՞տը, թե՞ ամենուր սատանաներ ու «խելագարված փախչող սաքոներ» տեսնող-փնտրող, ինտրիգներ սարքող, բոլորին կասկածող, ամեն ինչից ու ամենքից (անգամ սեփական ստվերից) վախեցող Նիկոլը: Եթե վերջինը, ուրեմն ճիշտ է Նիկոլը, որ իր գռեհիկ, ժարգոնային «մաստեր կլաս»-ներով համոզում-հավատացնում է, թե Հայաստանի ժողովրդավարության, գոյատևման (առնվազն մինչև 2050-ը) միակ երաշխիքն ինքն է, որովհետև եթե Մակունցի մեջ ընդամենը մշակույթն էր, ապա իր մեջ երկիրն է ու պետությունը։
Մարդն իրենից կուռք է ձուլել, պատվանդան բարձրացրել, «հպարտ»-ներին էլ ստիպում է երկրպագել «ոսկե հորթին», մոռանալով պատվիրանը՝ քեզ համար կուռքեր մի՛ սարքիր, որը Նիկոլի պարագայում կհնչի՝ քեզանից կուռք մի՛ սարքիր։
Երբևէ «հպարտ»-ներին կհուզի՞ գլխավորը՝ ինչու՞ այսպես ստացվեց։ Որտե՞ղ սայթաքեցինք։ Որտե՞ղ էր սխալը. Սերժի, ՀՀԿ-ի, փողոցները լցված, մեքենաների տակ պառկող, ճանապարհներ փակող ու սթափ մտածողներին սպառնացող-սևացնող ամբոխի, ի վերջո, բոլորիս։ Այս ի՞նչ «ձեռք» էր, որ Հայաստանը, որպես պատանդի, կապկպեց ու հանձնեց մեկ դերասանի (վա՜տ դերասանի) քմահաճույքին։
Փիրուզա ՄԵԼԻՔՍԵԹՅԱՆ