Մանրամասն որոնում (արխիվ)
15.11.2024
 
ԱՄՆ-ի նախագահական ընտրություններում Դոնալդ Թրամփի հաղթանակը չի փոխի վերաբերմունքը ուկրաինական ճգնաժամի նկատմամբ՝ հայտարարել է ՌԴ արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովը։ «Վաշինգտոնի սկզբունքային վերաբերմունքը ուկրաինական և նույնիսկ եվրոպական հարցերի նկատմամբ չի փոխվի այն առումով, որ Վաշինգտոնը միշտ կձգտի իր վերահսկողության տակ պահել այն ամենը, ինչ տեղի է ունենում ՆԱՏՕ-ամերձ և բուն ՆԱՏՕ-ի տարածքում»,- ընդգծել է նա։               
 
Նորություններ » Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը

Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը

Թե ինչ­պես ես անզ­գու­շա­բար կոր­ծա­նե­ցի ԽՍՀՄ-ը
21.02.2020 | 00:38
Այս ան­գամ կփոր­ձենք քն­նար­կել հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրագ­րի փորձ­նա­կան կի­րա­ռու­թյան հե­ռան­կա­րը՝ Հա­յաս­տա­նի ու Ար­ցա­խի մե­կա­կան բնա­կա­վայ­րե­րում: Ժա­մա­նա­կին աշ­խար­հի հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրա­գի­րը ո­րո­շել էինք սկ­սել Շի­րա­կի մար­զի Սառ­նաղ­բյուր գյու­ղից՝ ստա­նա­լով հայ­րե­նի­քի նվի­րյալ գյու­ղա­պետ Հրաչ Ա­ճե­մյա­նի հա­մա­ձայ­նու­թյու­նը: Ծրա­գի­րը չսկս­վեց մեկ անն­շան պատ­ճա­ռով. փող չկար, ֆի­նա­նսա­վո­րու­մը չգ­տանք: Հի­մա կար­ծես թե պա­հանջ­վող գու­մա­րը կա: «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մը 2019 թվա­կա­նին նպա­տա­կա­յին գու­մար­ներ է հան­գա­նա­կել՝ Հա­յաս­տա­նի ե­րեք մար­զե­րում ու Ար­ցա­խում արևա­յին գոր­ծը ա­ռաջ տա­նե­լու հա­մար: Մենք էլ կփոր­ձենք օգտ­վել այդ գու­մար­նե­րից, ին­չը կլի­նի և ար­դա­րա­ցի, և կարևոր ո­լոր­տի զար­գաց­ման հա­մար: Որ­տե՞ղ և ինչ­պես ծախ­սել այդ գու­մար­նե­րը, ե­թե ոչ Հա­յաս­տա­նի և Ար­ցա­խի հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի վրա: Մեր տրա­մադ­րու­թյան տակ մի այս­պի­սի ո­րո­շում կա, ո­րը կներ­կա­յաց­նեմ բառ առ բառ:
«ՀՀ Շի­րա­կի մար­զի Ա­նի հա­մայ­նքի ա­վա­գա­նի
Ո­րո­շում 13
24 հուն­վա­րի 2020 թվա­կան
«Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մին ա­ռա­ջար­կու­թյուն ներ­կա­յաց­նե­լու մա­սին
Քն­նար­կե­լով Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան Շի­րա­կի մար­զի Ա­նի հա­մայ­քի Սառ­նաղ­բյուր բնա­կա­վայ­րի վար­չա­կան ղե­կա­վա­րի՝ «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի մի­ջոց­նե­րով հայ­կա­կան մշակ­ման արևա­յին կա­յան­նե­րով Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան Շի­րա­կի մար­զի Ա­նի հա­մայն­քի Սառ­նաղ­բյուր բնա­կա­վայ­րը հե­լիո­ֆի­կաց­նե­լու նպա­տա­կով «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մին ա­ռա­ջար­կու­թյուն ներ­կա­յաց­նե­լու մա­սին դի­մու­մը և ղե­կա­վար­վե­լով «Տե­ղա­կան ինք­նա­կա­ռա­վար­ման մա­սին» Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան օ­րեն­քի 18-րդ հոդ­վա­ծի 1-ին մա­սի 42-րդ կե­տի դրույթ­նե­րով.
Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան Շի­րա­կի մար­զի Ա­նի հա­մայն­քի ա­վա­գա­նին ո­րո­շում է`
ա­ռա­ջար­կու­թյուն ներ­կա­յաց­նել «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մին՝ հիմ­նադ­րա­մի մի­ջոց­նե­րով Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան Շի­րա­կի մար­զի Ա­նի հա­մայ­նքի Սառ­նաղ­բյուր բնա­կա­վայ­րը հայ­կա­կան մշակ­ման արևա­յին կա­յան­նե­րով հե­լիո­ֆի­կաց­նե­լու նպա­տա­կով:
Հա­յաս­տա­նի Հան­րա­պե­տու­թյան Շի­րա­կի մար­զի Ա­նի հա­մայն­քի ղե­կա­վար՝ Ա. Գևոր­գյան»։
Միան­գա­մից ա­սեմ, որ Ա­նի հա­մայն­քի ե­րի­տա­սարդ ղե­կա­վա­րի ո­րո­շու­մը հա­մար­ձակ է, ճիշտ է ու տե­ղին: Չեմ թաքց­նի, այն ար­վել է իմ ներ­կա­յաց­րած «Աշ­խար­հի հե­լիո­ֆի­կա­ցիան սկ­սենք Շի­րա­կի մար­զի Սառ­նաղ­բյուր գյու­ղից ու Ար­ցա­խից» ծրագ­րի քն­նարկ­ման ար­դյուն­քում: Ա­վա­գա­նին ըն­դու­նել է, որ այն կօգ­նի, ա­ռա­ջին հեր­թին, լու­ծե­լու Ա­նի հա­մայն­քի տն­տե­սա­կան ու սո­ցիա­լա­կան չլուծ­ված խն­դիր­նե­րը՝ կազ­մա­կեր­պե­լով հայ­կա­կան մշակ­ման արևա­յին կա­յան­նե­րի ար­տադ­րու­թյու­նը՝ փոքր սե­րիա­յով և դրանց կի­րա­ռու­թյու­նը Սառ­նաղ­բյու­րում՝ տնե­րի (գյու­ղում կա 810 տուն), դպ­րո­ցի (496 դպ­րո­ցա­կան­նե­րով), ման­կա­պար­տե­զի (120 ե­րե­խա և ևս 40 ե­րե­խա, ո­րոնց հա­մար ա­ռայժմ տեղ չկա, գյու­ղը դե­մոգ­րա­ֆիա­յի խն­դիր­ներ չու­նի, մշ­տա­կան աճ է տա­լիս՝ ա­պա­գա զին­վոր­ներ ծնե­լով ու կր­թե­լով նաև հա­յոց բա­նա­կի հա­մար) ջե­ռուց­ման հա­մար: Կա­րե­լի է մտա­ծել արևա­յին է­լեկտ­րա­կա­յան­նե­րի, ջե­ռուց­վող գո­մե­րի, ա­րևա­յին է­ներ­գիա­յով աշ­խա­տող սպան­դա­նոց­նե­րի, արևա­յին է­ներ­գիա­յով աշ­խա­տող պա­հա­ծո­նե­րի գոր­ծա­րան­նե­րի ստեղծ­ման, գո­մաղ­բից բիո­գազ ու բիո­հու­մուս (օր­գա­նիկ գյու­ղատն­տե­սու­թյան հա­մար) և հա­զար ու մի այլ կի­րա­ռա­կան խն­դիր­նե­րի մա­սին: Սառ­նաղ­բյու­րում կա գյու­ղի ջրամ­բա­րից ո­ռոգ­ման ջրի բարձ­րաց­ման խն­դի­րը, որն ա­ռայժմ ի­րա­կա­նաց­վում է 70 և 340 կՎտ հզո­րու­թյամբ եր­կու պոմ­պե­րով:
Սառ­նաղ­բյու­րը Հա­յաս­տա­նի գե­ղա­տե­սիլ վայ­րե­րից է, որ­տեղ կա­րող են զար­գա­նալ և է­կո­տու­րիզ­մը, և ա­ռող­ջա­րա­նա­կան տու­րիզ­մը:
Այս­տեղ են գտն­վում 8-րդ դա­րի Կար­միր վան­քը, ո­րի մոտ 1918 թվի մա­յի­սին կա­սեց­վել է թուր­քա­կան զոր­քե­րի ա­ռաջ­խա­ղա­ցու­մը, 5-րդ դա­րի Սուրբ Հա­կոբ ե­կե­ղե­ցին, հի­նա­վուրց ա­վե­տա­րա­նը, 19-րդ դա­րի գոր­ծող ե­կե­ղե­ցին: Այս­տեղ են գտն­վում սա­ռը, բա­ցար­ձակ մա­քուր և բու­ժիչ ջրե­րով հայտ­նի բազ­մա­թիվ աղ­բյուր­ներ: Հայ­րե­նա­կան պա­տե­րազ­մի տա­րի­նե­րին այս­տեղ են բուժ­վել տար­բեր հի­վան­դու­թյուն­նե­րով տա­ռա­պող մար­դիկ:
Տու­րիզ­մի զար­գաց­ման տե­սա­կե­տից կարևոր կլի­նի արևա­յին խո­հա­նո­ցի հի­ման վրա սր­ճա­րան­նե­րի և արևա­յին «մոր­ժա­յին» լո­ղա­վա­զան­նե­րի գոր­ծար­կու­մը: Սառ­նաղ­բյու­րը տա­ղան­դա­վոր ու հայ­րե­նա­սեր մարդ­կանց ծնն­դա­վայր է, տվել է մի շարք պե­տա­կան ու ռազ­մա­կան գոր­ծիչ­ներ, բազ­մա­թիվ գիտ­նա­կան­ներ, գրող­ներ, մար­զիկ­ներ, ին­ժե­ներ­ներ (նաև տո­ղե­րիս հե­ղի­նա­կին), բժիշկ­ներ:
Պետք է հաս­կա­նալ, որ աշ­խար­հի հե­լիո­ֆի­կա­ցիան ան­խու­սա­փե­լի է, վաղ, թե ուշ այն սկս­վե­լու և ա­րա­գո­րեն տա­րած­վե­լու է աշ­խար­հով մեկ, բազ­մա­թիվ ա­ռում­նե­րով ճիշտ կլի­ներ, որ այն սկս­վեր Սառ­նաղ­բյու­րից և Ար­ցա­խի որևի­ցե գյու­ղից: Դա կարևոր կլի­ներ քա­ղա­քա­կան նկա­տա­ռում­նե­րից ել­նե­լով՝ հաշ­վի առ­նե­լով է­կո­լո­գիա­կան ան­հե­տաձ­գե­լի խն­դիր­նե­րի լուծ­ման ու մարդ­կու­թյան գո­յու­թյու­նը պահ­պա­նե­լու հրա­մա­յա­կա­նը, ո­րը, որ­քան էլ ցա­վոտ լի­նի, ու­նի լուծ­ման մեկ հու­սա­լի ճա­նա­պարհ. դա արևա­յին է­ներ­գիա­յի նպա­տա­կա­յին ու մաս­սա­յա­կան օգ­տա­գոր­ծումն է կեն­ցա­ղում, գյու­ղատն­տե­սու­թյան մեջ (օր­գա­նիկ գյու­ղատն­տե­սու­թյուն) և ար­դյու­նա­բե­րու­թյու­նում, ո­րը մենք բնու­թագ­րել ենք մեկ ընդ­հա­նուր տեր­մի­նով՝ կո­չե­լով այն հե­լիո­ֆի­կա­ցիա: Հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի այ­լընտ­րան­քը չկա, գո­յու­թյուն չու­նի, հույս ու­նեմ, որ շատ շու­տով մենք դա կա­պա­ցու­ցենք Սառ­նաղ­բյու­րի օ­րի­նա­կով:
Տե­սեք, թե ինչ է կա­տար­վում Ավ­ստ­րա­լիա­յում, Եվ­րո­պա­յում ու հա­մայն աշ­խար­հում՝ կլի­մա­յի փո­փո­խու­թյան պատ­ճա­ռով: Կլի­մա­յի փո­փո­խու­թյու­նը, ըստ ճա­պո­նա­ցի գիտ­նա­կա­նի 2019 թվի հրա­պա­րակ­ման, հան­դի­սա­նում է մարդ­կու­թյան գո­յու­թյա­նը սպառ­նա­ցող վտանգ­նե­րից երկ­րոր­դը ՝ ա­տո­մա­յին պա­տե­րազ­մից հե­տո: Իմ կար­ծի­քով, այս­տեղ կա­րե­լի է տե­ղե­րի փո­փո­խու­թյան կա­տա­րել՝ ա­ռա­ջին տո­ղով նշե­լով կլի­մա­յի փո­փո­խու­թյու­նը և, դրա հետ կապ­ված է­կո­լո­գիա­կան ա­ղե­տը: Ա­տո­մա­յին պա­տե­րազ­մը, ճիշտ է, ա­ռա­վել վտան­գա­վոր է, ո­րով­հետև մարդ­կու­թյան հար­ցե­րը կլուծ­վեն միան­գա­մից ու խիստ ցա­վոտ ձևով, բայց, ա­մեն դեպ­քում, այն կան­խար­գե­լե­լի պրո­ցես է, ո­րով­հետև ան­խու­սա­փե­լիո­րեն տու­ժե­լու են դրանց նա­խա­ձեռ­նող­նե­րը, ա­ռա­ջին հեր­թին: Դա է այն հիմ­նա­կան պատ­ճա­ռը, որ 3-րդ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մը տե­ղի չի ու­նե­նում. չնա­յած ա­տո­մա­յին գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի գեր­պատ­րաստ­վա­ծու­թյա­նը, ա­ռա­ջին հար­վա­ծը շա­հե­կան դարձ­նե­լու էյ­ֆո­րիա­յին, այս հար­ցում ռիս­կի գնա­լը դժ­վար է:
Կլի­մա­յի փո­փո­խու­թյան վտան­գը «սկս­վե­լու» կա­րի­քը չու­նի, այն ար­դեն սկս­վել է ու հա­ջո­ղու­թյամբ, դան­դա­ղո­րեն, բայց հաս­տա­տուն քայ­լե­րով ա­ռաջ է տա­նում մարդ­կու­թյան դան­դաղ մահ­վան գոր­ծը, ար­դեն կան ա­ռա­ջին ախ­տան­շան­նե­րը։ Ո՞րն է ել­քը: Ել­քը մեկն ու միակն է. պետք է սկ­սել եր­կր­նե­րի ու աշ­խար­հա­մա­սե­րի հե­լիո­ֆի­կա­ցիան: Հարց՝ ի՞նչն է պատ­ճա­ռը, որ այդ­քան պարզ ու ակն­հայտ պրո­ցե­սը դեռևս չի սկս­վում նույ­նիսկ է­ներ­գե­տիկ ռե­սուրս­նե­րից զուրկ և հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի գա­ղա­փա­րի հայ­րե­նի­քը հան­դի­սա­ցող Հա­յաս­տա­նում: Ի­րոք, հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի գա­ղա­փա­րը ծն­վել է Հա­յաս­տա­նում, ու բո­լոր նա­խադ­րյալ­նե­րը կա­յին այն ի­րա­գոր­ծե­լու և է­կո­լո­գիա­կան ա­ղե­տից խու­սա­փե­լու, մարդ­կու­թյա­նը գո­յատևե­լու ճիշտ ճա­նա­պարհ ցույց տա­լու հա­մար: Աշ­խար­հի հե­լիո­ֆի­կա­ցիան կա­րող էր սկս­վել Սառ­նաղ­բյու­րից դեռևս 2008 թվի հուն­վա­րի 19-ին, երբ այդ գա­ղա­փարն ու ծրա­գիրն ան­մի­ջա­կա­նո­րեն, ու­ղիղ աչ­քե­րին նա­յե­լով ներ­կա­յաց­րի ՀՀ ա­պա­գա նա­խա­գահ Սերժ Սարգ­սյա­նին: Բայց չե­ղավ։ Իսկ ին­չու՞ այդ պրո­ցե­սը չսկ­սել 2020 թվից, երբ դրա ֆի­նան­սա­կան հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը կան: Բայց այս­տեղ էլ հար­ցերն ու հար­ցա­կան­նե­րը շատ են, այլ նկա­տա­ռում­ներ կան, որ­տեղ գլ­խա­վոր դե­րը կա­րող է տր­ված լի­նել նո­րին մե­ծու­թյուն կո­ռուպ­ցիա­յին: Այդ հիմ­նադ­րա­մում արևա­յին է­ներ­գիա­յի տակ հաս­կա­նում են միայն արևից է­լեկտ­րա­կան է­ներ­գիա ստա­նա­լու աշ­խար­հում քաջ հայտ­նի ու շատ ծեծ­ված տար­բե­րա­կը՝ ֆո­տո­վոլ­տա­յին է­լե­մենտ­նե­րի կի­րառ­մամբ: Սա ճա­նա­պարհ չէ, մեր, ա­ռանց այդ էլ հյուծ­ված, տն­տե­սու­թյու­նը դրա­նից շատ բան չի ստա­նա, աշ­խար­հում ոչ մե­կին դրա­նով չես զար­մաց­նի ու հրա­պու­րի:
Ս.թ. փետր­վա­րի 12-ին ՀՀ ԱԺ-ում դար­ձյալ խո­սում էին այ­լընտ­րան­քա­յին է­ներ­գե­տի­կա­յից, ա­վե­լի ստույգ՝ հա­մա­պա­տաս­խան օ­րեն­քում փո­փո­խու­թյուն­ներ ու լրա­ցում­ներ կա­տա­րե­լու մա­սին: Քն­նարկ­ման ա­ռար­կա էր դար­ձել ո­լոր­տում պե­տա­կան գնում­նե­րը կազ­մա­կեր­պե­լու խն­դի­րը, ո­րը, ըստ պատ­գա­մա­վոր­նե­րի, պետք է ա­նել այն­պես, որ «ա­ռաջ­նու­թյու­նը տր­վի է­ներ­գախ­նա­յող տեխ­նի­կա­յին՝ LED լամ­պե­րից սկ­սած, ֆո­տո­վոլ­տա­յին է­լե­մենտ­նե­րով վեր­ջաց­րած»: Ե­լույթ ու­նե­ցող պատ­գա­մա­վոր­նե­րը կար­ծես թե փոր­ձում էին ցույց տալ այ­լընտ­րան­քա­յին է­ներ­գե­տի­կա­յում ի­րենց ու­նե­ցած (ա­վե­լի ճիշտ կլի­նի ա­սել՝ չու­նե­ցած) գրա­գի­տու­թյան աս­տի­ճա­նը, բայց խն­դի­րը միայն գրա­գի­տու­թյան աս­տի­ճա­նի մեջ չէ: Բազ­մա­թիվ ե­լույթ­նե­րից ես կա­ռանձ­նաց­նեմ եր­կու­սը. Մի­քա­յել Մել­քու­մյա­նի­նը՝ «Բար­գա­վաճ Հա­յաս­տա­նից» և Հո­վիկ Ա­ղա­զա­րյա­նի­նը՝ «Իմ քայ­լից»:
Հո­վիկ Ա­ղա­զա­րյա­նը խո­սեց այ­լընտ­րան­քա­յին է­ներ­գե­տի­կա­յի բնա­գա­վա­ռում աշ­խա­տող տե­ղա­կան ար­տադ­րող­նե­րի շա­հե­րը պաշտ­պա­նե­լու մա­սին՝ հա­վա­նա­բար նկա­տի ու­նե­նա­լով նաև մեր հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրա­գի­րը: Այդ «հա­վա­նա­բա­րը» ես հե­ռա­խո­սով ճշ­տե­ցի ու շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նե­ցի, որ մեր աշ­խա­տանք­նե­րի մա­սին հի­շում է, իր մտա­հո­գու­թյու­նը մի քիչ երկ­չոտ ձևով, բայց ար­տա­հայ­տում է: Մի­քա­յել Մել­քու­մյա­նի ե­լույ­թը ա­վե­լի կոնկ­րետ ու «լոբ­բիս­տա­կան» էր, իր «միա­միտ» պար­զա­բա­նում­նե­րը բարձ­րա­ձայ­նե­լով նա պաշտ­պա­նում էր չի­նա­կան կի­սա­հա­ղորդ­չա­յին է­լե­մենտ­նե­րով ֆո­տո­պա­նել­ներ ար­տադ­րող «Մուլ­տի Սո­լար» ՍՊԸ-ի բիզ­նես շա­հե­րը: Ե­թե Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը արևա­յին տեխ­նի­կան պատ­կե­րաց­նում է միայն «տաք ջուր ու հո­սանք տվող» սար­քե­րի սահ­ման­նե­րում, ա­պա Մի­քա­յել Մել­քու­մյա­նի­նի պատ­կե­րա­ցում­նե­րը ա­վե­լի կոնկ­րետ են, տա­րած­վում են միայն ֆո­տո­պա­նել­նե­րի վրա, ին­չու՞, մի՞­թե ար­դեն սկս­վել է «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի հա­վա­քած գու­մար­նե­րը յու­րա­յին­նե­րի շր­ջա­նա­կում մեջ-մեջ ա­նե­լու գոր­ծըն­թա­ցը:
Նշեմ, որ «Մուլ­տի Սո­լա­րի» սե­փա­կա­նա­տե­րերն են Գա­գիկ Ծա­ռու­կյա­նը և ա­մե­րի­կա­ցի իմ վա­ղե­մի ծա­նոթ Զա­րե­հը՝ 50/50 փա­յա­բա­ժին­նե­րով: Զա­րե­հի բիզ­նե­սի թե­ման ե­ղել է թեթև ար­դյու­նա­բե­րու­թյու­նը, ժա­մա­նա­կին գնել էր Մա­րա­լի­կի ման­ված­քա­յին ֆաբ­րի­կան, Երևա­նի տեքս­տիլ ֆաբ­րի­կան և մի քա­նի այլ ըն­կե­րու­թյուն­ներ, բայց մեծ հե­ռան­կար էր տե­սել այ­լընտ­րան­քա­յին է­ներ­գե­տի­կա­յի ո­լոր­տում։ Սկզ­բում մտա­ծում էր զբաղ­վել հող­մա­յին է­լեկտ­րա­կա­յան­նե­րով և, ի վեր­ջո, կանգ ա­ռավ ֆո­տո­պա­նել­նե­րի ար­տադ­րու­թյան վրա, բարձր մա­կար­դա­կով մի ար­տադ­րու­թյուն է կազ­մա­կեր­պել Ա­ռին­ջում։ 80-ին մոտ այդ ա­մե­րի­կա­ցին աշ­խա­տում է օ­րը 18 ժամ և պա­տա­նե­կան ե­ռան­դով, փառք ու պա­տիվ Զա­րե­հին՝ իր հայ­րե­նան­վեր գոր­ծե­րի հա­մար:
Հա­յաս­տա­նում ներ­կա­յումս գոր­ծում են ֆո­տո­պա­նել­նե­րի ար­տադ­րու­թյան եր­կու լիար­ժեք ար­տադ­րա­մա­սեր, որ­տեղ չի­նա­կան կի­սա­հա­ղորդ­չա­յին է­լե­մենտ­նե­րի բա­զա­յի վրա հա­վաք­վում են տար­բեր չա­փե­րի ու հզո­րու­թյուն­նե­րի ֆո­տո­պա­նել­ներ: Կան նաև եր­կու տաս­նյա­կի հաս­նող այլ ըն­կե­րու­թյուն­ներ, ո­րոնք զբաղ­վում են ֆո­տո­պա­նել­նե­րի ներ­կր­մամբ ու տա­րած­ման բիզ­նե­սով: Դրան­ցից մե­կը պետք է զբաղ­վի «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի փո­ղե­րի յու­րաց­մամբ ու «մս­խե­լու» սուրբ գոր­ծով, մաս­նա­գետ­նե­րի նեղ շր­ջա­նակ­նե­րում ար­դեն հայտ­նի է ա­պա­գա մր­ցույ­թի հաղ­թո­ղի ա­նու­նը: Վեր­ջերս եմ զրույց ու­նե­ցել Զա­րե­հի հետ ու ա­ռա­ջար­կել միա­սին մաս­նակ­ցել այդ մր­ցույ­թին՝ ներ­կա­յաց­նե­լով հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրա­գիրն ամ­բող­ջու­թյամբ: Պարզ­վում է՝ դա հնա­րա­վոր չէ: Խոս­քը մր­ցույ­թում հաղ­թե­լու մա­սին չէ, այլ ըն­դա­մե­նը մաս­նակ­ցու­թյան անհ­նա­րի­նու­թյան մա­սին, այն­պի­սի սահ­մա­նա­փա­կող պայ­ման­ներ են դր­վում, որ հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրա­գի­րը չի կա­րող ներ­կա­յաց­վել:
«Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի ներ­քին «խո­հա­նո­ցից» մի սփո­փիչ տե­ղե­կու­թյուն, ա­մեն դեպ­քում, հա­ջող­վեց ստա­նալ. Ար­ցա­խի և Հա­յաս­տա­նի ե­րեք մար­զե­րի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին է վե­րա­պահ­ված ո­րո­շե­լը, թե արևա­յին որ ուղ­ղու­թյամբ են ծախս­վե­լու հիմ­նադ­րա­մի հա­վա­քած գու­մար­նե­րը: Այս ին­ֆոր­մա­ցիան պատ­ճառ դար­ձավ, որ ես նա­խա­ձեռ­նե­ցի Շի­րա­կի մար­զի Սառ­նաղ­բյուր բնա­կա­վայ­րի հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի խն­դի­րը օ­րա­կարգ մտց­նե­լու կազ­մա­կերպ­չա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը: Ա­սեմ միան­գա­մից, ա­ռանձ­նա­կի պատ­րանք­ներ չու­նեմ, թե այդ գու­մար­նե­րից հնա­րա­վոր կլի­նի հատ­կա­ցում­ներ ստա­նալ հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրա­գի­րը մեկ-եր­կու գյու­ղե­րում ի­րա­գոր­ծե­լու հա­մար, բայց դրա հա­մար պայ­քա­րե­լը պետք է, ո­րով­հետև այն կա­րող է շր­ջա­դար­ձա­յին նշա­նա­կու­թյուն ու­նե­նալ աշ­խար­հի հե­լիո­ֆի­կա­ցիան Հա­յաս­տա­նից ու Ար­ցա­խից սկ­սե­լու հա­մար և լու­ծե­լու մեր այն կարևոր խն­դիր­նե­րը, ո­րոնք դեռևս չեն գտել ի­րենց լու­ծում­նե­րը:
Խոս­քը Հա­յաս­տա­նի ար­դյու­նա­բե­րու­թյու­նը, գյու­ղատն­տե­սու­թյու­նը և ընդ­հա­նուր տն­տե­սու­թյու­նը մղ­ջա­վան­ջա­յին ի­րա­վի­ճա­կից դուրս բե­րե­լու ու լու­ծում տա­լու այն­պի­սի կարևո­րա­գույն խն­դիր­նե­րին է վե­րա­բե­րում, ինչ­պի­սիք են մարդ­կանց սո­ցիա­լա­կան վի­ճա­կի բա­րե­լա­վու­մը, երկ­րի մի­ջազ­գա­յին հե­ղի­նա­կու­թյան բարձ­րա­ցու­մը, աշ­խա­տան­քի մի­ջազ­գա­յին բա­ժան­ման մեջ մեր դե­րա­կա­տա­րումն ու­նե­նա­լը և այլն: Հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրագ­րի ի­րա­կա­նա­ցու­մը, թե­կուզ մեկ գյու­ղի կամ գյու­ղի մեկ թա­ղա­մա­սի մա­կար­դա­կով, թույլ կտա վս­տա­հու­թյուն ձեռք բե­րել ու երկ­րի տն­տե­սու­թյու­նը ա­ռաջ տա­նել այն­պի­սի հե­ռան­կա­րա­յին ուղ­ղու­թյամբ, ինչ­պի­սին է արևա­յին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի (ու­շադ­րու­թյուն դարձ­րեք` արևա­յին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի, բայց ոչ արևից հո­սանք ստա­նա­լու) զանգ­վա­ծա­յին օգ­տա­գոր­ծու­մը աշ­խար­հով մեկ: Այս­տեղ է թաքն­ված մեր հա­ջո­ղու­թյան, երկ­րում ի­րա­կան տն­տե­սա­կան հե­ղա­փո­խու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու բա­նա­լին: Այդ բա­նա­լին ես պատ­րաստ եմ նվի­րե­լու նրանց, ով­քեր պատ­րաստ կլի­նեն այդ վիթ­խա­րի ծրագ­րի ի­րա­կա­նաց­մա­նը: Իսկ «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի մր­ցույթ­նե­րին մաս­նակ­ցե­լու ա­ռանձ­նա­կի ցան­կու­թյուն չու­նեմ, դրան­ցից կուշտ եմ, մեկ ան­գամ ար­դեն մաս­նակ­ցել եմ ՀՀ նա­խա­գա­հի մր­ցա­նա­կի մր­ցույ­թին, որ­տեղ, ըստ իմ բա­ցա­հայ­տում­նե­րի, մր­ցա­նակ­նե­րը վա­ճառ­վում են: Դա իմ ո­ճի մեջ չէր, ին­չի պատ­ճա­ռով էլ գոր­ծերս հետ վերց­րի, բայց նա­մա­կով բո­ղոքս ու զայ­րույթս հայտ­նե­ցի ՀՀ նա­խա­գահ կոչ­վա­ծին ու ժո­ղովր­դի կար­ծի­քի սի­րա­հա­րին:
Ի մի­ջի այ­լոց, 11 ա­միս է ան­ցել, բայց նա­մա­կիս պա­տաս­խա­նը դեռևս չեմ ստա­ցել՝ մինչև մեկ ա­միս տևո­ղու­թյան ող­ջա­միտ ժամ­կետ­նե­րի պա­րա­գա­յում, ին­չը օ­րեն­քով է սահ­ման­ված: Փա­շի­նյա­նը վեր­ջերս «որ­պես անձ­նա­կան վի­րա­վո­րանք» ո­րա­կեց Վա­հագն Վեր­մի­շյա­նի կա­շա­ռա­կե­րու­թյան փաս­տը՝ դրա­նով իսկ հեր­քե­լով իր հեր­թա­կան սու­տը, թե Հա­յաս­տա­նում կո­ռուպ­ցիան վե­րաց­վել է:
Վեր­մի­շյա­նի դեպ­քը չէր լի­նի, ե­թե ի­րա­վա­պահ մար­մին­նե­րը ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նեին ՀՀ նա­խա­գա­հի մր­ցա­նակ­նե­րը «ատ­կատ­նե­րով» բա­ժա­նե­լու պրակ­տի­կա­յի վե­րա­բե­րյալ իմ հայ­տա­րա­րու­թյա­նը, կա­ռուպ­ցիա­յի դեմ պայ­քա­րը պետք էր սկ­սել ՀՀ նա­խա­գա­հի ու ՀՀ վար­չա­պե­տի գրա­սե­նյակ­նե­րից: Նույն քո­լի պղ­պեղ է ե­ղել նաև «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մը, կա­րող եք չկաս­կա­ծել, որ այդ­պես շա­րու­նա­կե­լու են աշ­խա­տել՝ հե­տապն­դե­լով նույն նպա­տա­կը. մս­խել հիմ­նադ­րա­մից ստաց­ված գու­մար­նե­րը և հույս ու հա­վա­տով սպա­սել հա­ջորդ դրա­մա­հա­վաք­նե­րին: Կոնկ­րետ դեպ­քում, հա­նուն դրա­մա­հա­վա­քա­յին հաշ­վետ­վու­թյան, չի­նա­կան կամ այլ եր­կր­նե­րի ար­տադ­րու­թյան ֆո­տո­պա­նել­ներ կտե­ղադր­վեն մեր միա­միտ հա­յե­րի տա­նիք­նե­րին՝ խոս­տա­նա­լով զրո­յաց­նել է­ներ­գիա­յի ծախ­սե­րը, չի լի­նի, չի ստաց­վի, ո­րով­հետև կի­սա­հա­ղորդ­չա­յին տեխ­նի­կա­յի կի­րա­ռու­թյու­նը հա­տուկ գի­տե­լիք­ներ ու մո­տե­ցում­ներ, ո­րակ, է­ֆեկ­տի­վու­թյուն ու հու­սա­լիու­թյուն է պա­հան­ջում, որ­տեղ շըփ-թըփ բիզ­նե­սի կա­նոն­նե­րը չեն աշ­խա­տում: Ա­սածս կփոր­ձեմ ա­վե­լի պարզ ու հան­րա­մատ­չե­լի ձևով բա­ցատ­րել:
Հա­յաս­տա­նում ֆո­տո­վոլ­տա­յին է­լե­մենտ­նե­րը տե­ղադր­վում են շեն­քե­րի տա­նիք­նե­րին՝ ա­ռանց հաշ­վի առ­նե­լու դրանց աշ­խա­տան­քի ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րը: Նախ, դրանք պետք է տե­ղադր­վեն ո­րո­շա­կի ան­կյան տակ, որ­պես­զի հնա­րա­վոր լի­նի խու­սա­փել p-n ան­ցում­նե­րի գեր­տա­քա­ցու­մից, սև գույ­նի կի­սա­հա­ղորդ­չա­յին է­լե­մենտ­նե­րը հիա­նա­լի ձևով կլա­նում են արևի ջեր­մա­յին է­ներ­գիան և տա­քա­նում: Արևա­յին է­ներ­գիա­յի մի մա­սը (20 տո­կո­սից պա­կաս, տե­սա­կան սահ­մա­նը 28 տո­կոս է) կլան­վում է է­լեկտ­րոն­նե­րի կող­մից (ներ­քին ֆո­տոէ­ֆեկտ), մյուս 80 տո­կո­սը կլան­վում է կի­սա­հա­ղորդ­չա­յին է­լե­մեն­տի կող­մից (ֆո­նո­նա­յին կլա­նում), ին­չը բե­րում է p-n ան­ցում­նե­րի ան­ցան­կա­լի տա­քաց­ման: Մինչև 55օC տա­քա­ցու­մը հա­մար­վում է ըն­դու­նե­լի, բայց ոչ ցան­կա­լի, ո­րով­հետև ֆո­տո­վոլ­տա­յին ռե­ժի­մում աշ­խա­տե­լու է­ֆեկ­տի­վու­թյու­նը կտ­րուկ ընկ­նում է հետևյալ հա­մա­մաս­նու­թյամբ՝ 0,5 % 1օC տա­քաց­ման դի­մաց, ա­վե­լի բարձր ջեր­մաս­տի­ճան­նե­րում այդ հա­մա­մաս­նու­թյու­նը կտ­րուկ ա­ճում է՝ 10օC-ի դեպ­քում ֆո­տոէ­լե­մենտ­նե­րի է­ֆեկ­տի­վու­թյու­նը նվա­զում է կրկ­նա­կի: Մեր ըն­թեր­ցող­նե­րը կա­րող են հաշ­վել կամ «աչ­քա­չա­փով» ո­րո­շել, թե ամ­ռա­նը Երևա­նում քա­նի աս­տի­ճա­նով կբարձ­րա­նա սև ֆո­տոէ­լե­մեն­տի ջեր­մաս­տի­ճա­նը, ո­րը դեռևս գու­մար­վե­լու է շր­ջա­կա մի­ջա­վայ­րի ջեր­մաս­տի­ճա­նին: Շոգ ե­ղա­նակ­նե­րին ֆո­տոէ­լե­մենտ­նե­րը շատ վատ են աշ­խա­տում, նաև բազ­մա­կի կորց­նում են ի­րենց ծա­ռա­յու­թյան ժամ­կե­տը՝ յու­րա­քան­չյուր 10օC ա­ճի դի­մաց (Ա­րե­նիու­սի օ­րենք):
Արևից է­լեկտ­րա­կան է­ներ­գիա ստա­նա­լու հար­ցե­րով ինձ մոտ էր ե­կել մի ա­րաբ գիտ­նա­կան՝ Սու­դա­նից, ո­րը դի­սեր­տա­ցիան պաշտ­պա­նել էր Կիևում: Նրան խոր­հուրդ տվե­ցի ծա­նո­թա­նալ Պա­րիս Հե­րու­նու «Արև» ծրագ­րին, դա աֆ­րի­կա­ցի­նե­րի հա­մար կլի­ներ ճիշտ լու­ծում, իսկ մենք կու­նե­նա­յինք ևս մեկ հս­կա­յա­ծա­վալ շու­կա՝ հայ­կա­կան ար­տադ­րու­թյան արևա­յին է­լեկտ­րա­կա­յան­նե­րը վա­ճա­ռե­լու հա­մար: Տիե­զեր­քում աշ­խա­տող ֆո­տո­պա­նել­նե­րի սա­ռեց­ման խն­դի­րը ա­վե­լի հեշտ է լուծ­վում։ Նման մի գի­տա­հե­տա­զո­տա­կան աշ­խա­տանք ես կա­տա­րել եմ Մոսկ­վա­յի «ԾԼնԾ» ու­սում­նա­կան ինս­տի­տու­տում: Օ­դի բա­ցա­կա­յու­թյան պայ­ման­նե­րում ֆո­տո­պա­նել­նե­րից ջեր­մա­հե­ռա­ցում չի կա­տար­վում, նրանք ա­րագ տա­քա­նում են ու կորց­նում ի­րենց է­ֆեկ­տի­վու­թյու­նը: Խն­դի­րը լուծ­վում է հա­սա­րակ ձևով, ֆո­տո­պա­նել­նե­րը պար­բե­րա­բար, ե­րե­սուն րո­պեն մեկ, 180 աս­տի­ճա­նով շր­ջում են դե­պի արևի հա­կա­ռակ կող­մը՝ ար­բա­նյակ­նե­րի հետ, և տա­քա­ցած մա­սե­րը տե­ղա­փո­խում են կրիո­գե­նա­յին ջեր­մաս­տի­ճա­նի տի­րույթ (հե­ղուկ օ­դի եռ­ման 800K ջեր­մաս­տի­ճա­նից ցածր, 193օC), այս­պի­սով հնա­րա­վոր է լի­նում ստա­նալ ա­վե­լի նպաս­տա­վոր ջար­մաս­տի­ճա­նա­յին ռե­ժիմ­ներ:
Մեր ստեղ­ծած DVH տի­պի կոմ­բի­նաց­ված արևա­յին հա­մա­կար­գե­րում օգ­տա­գոր­ծել ենք ֆո­տո­պա­նել­նե­րի ջեր­մաս­տի­ճա­նա­յին կար­գա­վոր­ման տիե­զե­րա­կան փոր­ձը. մեր հա­մա­կար­գե­րի վրա տե­ղադր­ված ֆո­տո­պա­նել­նե­րը (դրանք օգ­տա­գործ­վում են սար­քե­րի ավ­տո­մա­տի­կա­յի սնուց­ման, նաև է­լեկտ­րա­կան է­ժան է­ներ­գիա ստա­նա­լու հա­մար) պտտ­վում են դե­պի արևը (ա­ռա­վո­տյան ժա­մե­րին և օր­վա վեր­ջում) իսկ օր­վա տա­պին թեք­վում են այն­պես, որ ֆո­տոէ­լե­մենտ­նե­րի ջեր­մաս­տի­ճա­նը թույ­լատր­ված սահ­ման­նե­րից չբարձ­րա­նա: Այս­պի­սով հնա­րա­վոր է դառ­նում ա­պա­հո­վել ֆո­տո­պա­նել­նե­րի բարձր ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը, ե­րեք ան­գամ ա­վե­լի, քան դա ստաց­վում է տա­նիք­նե­րին գամ­ված ֆո­տո­պա­նել­նե­րի դեպ­քում: Արև չե­ղած ժա­մա­նակ մեր կոն­ստ­րուկ­ցիա­նե­րում ֆո­տո­պա­նել­նե­րը շրջ­վում են գլ­խի­վայր, ին­չը թույլ է տա­լիս ա­զատ­վել մթ­նո­լոր­տի բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թյու­նից ու մի քա­նի ան­գամ եր­կա­րաձ­գել ծա­ռա­յու­թյան ժամ­կե­տը:
Ցա­վոք, մեր չի­նով­նիկ ու պատ­գա­մա­վոր «ֆո­տո­պա­նե­լիստ­նե­րը» դրանց աշ­խա­տան­քի նր­բու­թյուն­նե­րին ծա­նոթ չեն, բայց ի­րենց թույլ են տա­լիս «հե­ռան­կա­րա­յին» նոր գա­ղա­փար­ներ ա­ռա­ջար­կել: Նույն Մի­քա­յել Մել­քու­մյա­նը կար­ծիք հայտ­նեց, որ արևա­յին է­լեկտ­րա­կան է­ներ­գիան կա­րե­լի է ար­տա­հա­նել այլ եր­կր­ներ: Այս ան­հե­թեթ գա­ղա­փա­րը շա­տերն են թմբ­կա­հա­րում, հայտ­նի չէ, թե որն է դրա տն­տե­սա­գի­տա­կան ի­մաս­տը: Հարևան եր­կր­նե­րը ին­չու՞ են գնե­լու մեր արևա­յին է­ներ­գիան, ե­թե նույն ֆո­տո­պա­նել­նե­րը նրանք կա­րող են ներկ­րել ու տե­ղադ­րել ի­րենց եր­կր­նե­րում, որ­տեղ, արևից բա­ցի, շատ փող էլ ու­նեն: Ֆո­տո­պա­նել­նե­րի հու­սա­լի աշ­խա­տան­քը կազ­մա­կեր­պե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ է դրանք սա­ռեց­նել, ո­րը բա­վա­կա­նին ծախ­սա­տար, բարդ ու նաև է­ներ­գա­տար է: Բա­ցի այդ, ֆո­տոէ­լե­մենտ­նե­րը պա­րու­նա­կում են այն­պի­սի խիստ թու­նա­վոր նյու­թեր, ինչ­պի­սիք են բո­րը (B), կա­պա­րը (Pb), կադ­միու­մը (Cd), մկն­դե­ղը (As), գա­լիու­մը (Ga), ֆոս­ֆո­րը (P):
Արևա­յին պա­նել­նե­րը մեր տա­նիք­նե­րին տե­ղադ­րե­լուց ա­ռաջ պետք է մտա­ծել, թե, 10 տա­րի անց, ով, ինչ­պես և որ­տեղ է կազ­մա­կեր­պե­լու թու­նա­վոր նյու­թե­րի ու­տի­լի­զա­ցիան: Ա­յո, մեր ըն­թեր­ցո­ղը ի­րա­վա­ցի է, այդ մա­սին մտա­ծող չկա, ո­րով­հետև մեր չի­նով­նի­կու­թյու­նը գի­տի, որ 10 տա­րի հե­տո «յա է­շը կսատ­կի, յա ի­շա­տե­րը», երկ­րի հերն էլ ա­նի­ծած: Հա­մոզ­ված եմ, որ այս գա­ղա­փա­րով է ա­ռաջ­նորդ­վել ՀՀ ա­ռա­ջին նա­խա­գահ ԼՏՊ-ն, ում օ­րոք մենք կորց­րինք մեր կա­յա­ցած ար­դյու­նա­բե­րա­կան երկ­րի տեխ­նի­կա­կան-տեխ­նո­լո­գիա­կան պո­տեն­ցիա­լը և, որ­պես դրա ան­մի­ջա­կան հետևանք, նաև մեր մտա­վոր պո­տեն­ցիա­լը: Հի­մա հարց է ծա­գում, թե ինչ ա­նել, ին­չից սկ­սել, հույս ու­նե­նալ, թե սահ­մա­նադ­րա­կան հան­րաք­վեից հե­տո մի բան կփոխ­վի՞: Ոչ մի բան էլ չի փոխ­վի, պետք է օր ա­ռաջ ըն­դու­նել Պա­րիս Հե­րու­նու գի­տա­կան ժա­ռան­գու­թյու­նը, կյան­քի կո­չել Հա­մա­զաս­պյա­նի հե­լիո­ֆի­կա­ցիա­յի ծրա­գի­րը՝ օգ­տա­գոր­ծե­լով, ինչ­պես քան­դա­կա­գործ-պրո­ֆե­սոր Տա­րիել Հա­կո­բյանն էր ար­ձա­գան­քել, «Հա­յաս­տան» հա­մա­հայ­կա­կան հիմ­նադ­րա­մի «արևա­յին» գու­մար­նե­րը: Մեր փա­ռա­պանծ չի­նով­նի­կու­թյու­նը կա­րող է մտա­ծել, թե մի քիչ փող էլ կա­րե­լի է այս­տե­ղից «շի­նել», միևնույն է, մի օր «է­շը» սատ­կե­լու է: Ի­հար­կե, ես էլ եմ մտա­ծում ազ­գի գլ­խին նս­տած մե­ծա­մեծ «է­շե­րի» սատ­կե­լու կամ դրանց աս­պա­րե­զից հե­ռաց­նե­լու մա­սին, բայց ինչ­պե՞ս, ե­թե նրանք են հիմ­նա­կան տոն տվող­նե­րը, սահ­մա­նադ­րու­թյուն­ներ գրող­ներն ու փո­փո­խող­նե­րը: Այ այս­տեղ է, որ ես լու­ծում­ներ չեմ գտ­նում, թե չէ ժա­մա­նա­կա­կաից ար­դյու­նա­բե­րու­թյուն կազ­մա­կեր­պե­լը դժ­վար գործ չէ, ան­մի­ջա­պես կար­վի, դժ­վա­րը մեր գոր­ծե­րի հա­մար խո­չըն­դոտ­ներ ստեղ­ծող­նե­րից ա­զատ­վելն է:
Վահան ՀԱՄԱԶԱՍՊՅԱՆ
Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր, երկրների հելիոֆիկացիայի ծրագրի հեղինակ
Դիտվել է՝ 47238

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Համագործակցության նոր հնարավորություններ Կենտրոնական Ասիայի և Հարավային Կովկասի երկրների միջև

Համագործակցության նոր հնարավորություններ Կենտրոնական Ասիայի և Հարավային Կովկասի երկրների միջև

Բաքվում COP29 կլիմայական գագաթնաժողովի շրջանակում Ղազախստանը, Ուզբեկստանը և Ադրբեջանը համաձայնություն ձեռք բերեցին Եվրոպա մաքուր էներգիայի (the Green Road) արտադրության և փոխանցման միասնական համակարգ ստեղծելու շուրջ։ Այս ծրագիրը համագործակցության նոր հնարավորություններ է բացում Կենտրոնական Ասիայի և Հարավային Կովկասի երկրների միջև, հատկապես էներգետիկ համակարգերի ինտեգրման և եվրոպական շուկա կանաչ էներգիա մատակարարելու հուսալի ուղիների ստեղծման առումով:

Սոցցանցային գրառումներ

Ամեն ինչ շատ լավ է, բացի՝ բողոքավոր քաղաքացիներից
Ամեն ինչ շատ լավ է, բացի՝ բողոքավոր քաղաքացիներից

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Ինչո՞ւ ենք մենք հայրենիքը վիրտուալ սիրում
Ինչո՞ւ ենք մենք հայրենիքը վիրտուալ սիրում

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Սե­փա­կա­նաշ­նորհ­ված պետ­բ­յու­ջե
Սե­փա­կա­նաշ­նորհ­ված պետ­բ­յու­ջե
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.