Ռազմական պատրաստությունների և փոխադարձ սպառնալիքների եռուն շրջան աշխարհում
19.05.2020 | 01:24
Մենք արդեն գրել ենք, որ կորոնավիրուսի համայնաճարակի և Covid-19-ի շուրջ ծավալվող տեղեկատվական պատերազմների հետևում, ինչպես նաև «նավթային պատերազմի» ֆոնին հստակորեն երևում են «թեժ պատերազմի» ուրվագծերը։ Այդ ամենը, նույնիսկ մակերեսային ուսումնասիրության ու վերլուծման դեպքում, ցանկացած անկախ ու օբյեկտիվ հետազոտողի բերում է այն մտքին, որ հավանաբար մինչև 2020 թ. հոկտեմբեր աշխարհը կդառնա ԱՄՆ-ի և Ռուսաստան-Իրան ռազմավարական երկյակի հարաբերությունների ինչ-որ հանգուցալուծման վկան։ Դա բազմաթիվ փաստերից է հետևում, բայց մեր ենթադրության գլխավոր հիմքն ընթացիկ տարվա ապրիլի վերջին տեղի ունեցած իրադարձություններն են։ Մենք համոզված ենք, որ Հայաստանում ամեն մեկը պարտավոր է հաշվի առնելու այն, թե իրականում ինչ է կատարվում մեր տարածաշրջանում և ողջ աշխարհում։
Ինչպես և Թրամփի նախագահության նախորդ բոլոր տարիներին, հիմնական սյուժեն ծավալվում է 2015 թ. ամռանը Արևմուտքի և Իրանի միջև կնքված, այսպես կոչված, «միջուկային գործարքի» շուրջը։ Նախ ապրիլի 27-ին ինչ-որ (առայժմ անհայտ) նախաձեռնություններով հանդես եկավ ԱՄՆ-ը։ Ինչպես այդ օրը գրել է ամերիկյան ազդեցիկ «Նյու Յորք թայմս» թերթը, իբր ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Մայքլ Փոմփեոն «նոր պլան» է ներկայացրել, ըստ որի, «միջուկային գործարքն» ստորագրած ԱՄՆ-ը շարունակում է մնալ համաձայնագրի մասնակից։ Բայց Վաշինգտոնը պնդում է, որ «նոր պլանում» պարունակվեն նաև «նոր պարտավորություններ» Իրանի համար, որոնք ընդհանրապես որևէ կապ չունեն միջուկային ոլորտի հետ։ «Նյու Յորք թայմսի» տեղեկացմամբ` ԱՄՆ-ը պնդելու է նաև, որ երկարաձգվի Իրանին զենք մատակարարելու արգելքը, որն ավարտվում է 2020 թ. հոկտեմբերի 18-ին։
Հորինել չարժե. Իսրայելի և սիոնիստների թելադրանքով ԱՄՆ-ը ցանկանում է գործնականում ամբողջությամբ զինաթափել Իրանը։ Եվ իրանցի զինվորականները, հավանաբար արդեն 300-ից ավելի անգամ, սկսած 2010 թվականից, «տեղն են դրել» լկտի իսրայելցիներին և ամերիկացիներին, հիմա այդ գործին լծվել է նաև Ռուսաստանը։ Դա է ընթացիկ պահի գլխավոր ու հետաքրքիր հանելուկը։ Եվ դա վկայում է, որ Իրանի և Ռուսաստանի հետախուզական ծառայությունները ոչ միայն տեղեկություններ են փոխանակում, այլև համատեղ գործողություններ են կատարում և լիովին փոխգործակցում, ընդ որում, ոչ միայն Իրաքի կամ Սիրիայի վերաբերյալ։ Ահա անուղղակի ապացույցներ. ապրիլի 27-ին Վիեննայում միջազգային կազմակերպություններում և ԱԷՄԳ-ում ՌԴ մշտական ներկայացուցիչ Միխայիլ ՈՒլյանովը կտրուկ հայտարարեց. «Իրանական գործարքին իր մասնակցությունը դադարեցնելու մասին հայտարարած երկիրը (այսինքն՝ ԱՄՆ-ը) չի կարող մնալ նրա մասնակիցն ըստ սահմանման»։ Նա Վաշինգտոնին հստակորեն բացատրեց. «ՄԱԿ-ի ԱԽ 2231-րդ բանաձևի 10-րդ կետը վերացվել է դուրս գալու մասին ձեր իսկ վճռով։ Դա հին պատմության կրկնությունն է, որն արդյունք չի տվել։ Առավելագույն ճնշման քաղաքականությունն իրավիճակն ավելի ու ավելի վատ է դարձնում բոլոր կողմերի համար, ներառյալ ԱՄՆ-ը»։ Դրանով ՈՒլյանովը մերժեց Փոմփեոյի անհիմն հավակնությունները, և հասկանալի է, որ նա հնչեցրեց ՌԴ բարձրագույն ղեկավարության մոտեցումները, ոչ թե սեփական կարծիքը։
Իսկ ապրիլի 28-ին Իրանի և ՌԴ արտգործնախարարներ Ջավադ Զարիֆն ու Սերգեյ Լավրովը հեռախոսով քննարկեցին տարածաշրջանային վերջին բոլոր իրադարձությունները, այդ թվում՝ Աֆղանստանում ներքաղաքական փոխըմբռնման հասնելու ուղիները, Իրանի և ՌԴ-ի սահմանակից երկրներում ամերիկյան կենսալաբորատորիաների հետ կապված իրավիճակը։ Այս ամենից ամեն մարդ պետք է հասկանա, որ Զարիֆի ու Լավրովի նշանառության տակ են նաև Հարավային Կովկասը (ուրեմն և Հայաստանը) և Միջին Ասիան։ Ինչ վերաբերում է ԱՄՆ-ի «նախաձեռնություններին», որոնք հնչեցրել է Փոմփեոն, ապա Զարիֆն ու Լավրովը միաձայն մերժեցին դրանք՝ որպես ոչ գործնական։ Հետո, Իրանի հետ համաձայնեցված, նույնպիսի կարծիք հայտնեց նաև Չինաստանը։ Փորձենք հասկանալ, թե դա ինչ է նշանակում։ Երկրորդ նախագահական ժամկետի համար պայքարի մեջ մտած Թրամփը միջազգային ասպարեզում լուրջ հաղթանակի կարիք ունի։ Ահա և այն բանից առաջ, երբ Փոմփեոն հնչեցրեց Իրանի կապիտուլյացիայի պայմանները, որոնք ակնհայտորեն կազմվել էին Իսրայելի կողմից, հաղորդումներ եղան, որ ԱՄՆ-ը ստիպված Իրաքի կառավարության հետ բանակցություններ է սկսել այդ երկրից ամերիկյան զորքերը հանելու անվտանգ պայմանների մասին։ Եվ բոլորը հասկանում են, որ հերթը հասել է Սիրիայից ԱՄՆ-ի զորքերը հանելուն։ ՈՒստի ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտը փորձել է Մերձավոր Արևելքից «սլաքը տեղափոխել» Իրանի հետ «միջուկային գործարքի» թեմային։
Սակայն Թեհրանի, Մոսկվայի և Պեկինի կտրուկ պատասխանները վկայում են, որ Իրանը, Ռուսաստանը և Չինաստանը մտադիր չեն որևէ բանով «օգնելու» Թրամփին, ԱՄՆ-ին կամ Իսրայելին։ Իրադրությունը շարունակում էր սրվել մայիսին։ Առայժմ ամեն ինչ ընթանում է հռետորաբանության շրջանակում։ Բայց չէ՞ որ խոսքից մինչև գործ երկու քայլ է։ Քանի որ Ամերիկան շարունակում էր ավելացնել հռետորական ճնշումն Իրանի, Ռուսաստանի ու Չինաստանի վրա, ապա ՄԱԿ-ում ՌԴ-ի դեսպան Վասիլի Նեբենզյան մայիսի 13-ին դատապարտեց ԱՄՆ-ի «անիմաստ» համառությունը որպես մասնակից հանդես գալու 2015 թ. «միջուկային գործարքի», որից դուրս էր եկել երկու տարի առաջ։ «Դա ծիծաղելի է,- ասել է Նեբենզյան լրագրողներին։- ԱՄՆ-ը անդամ չէ և որևէ նախաձեռնության իրավունք չունի»։ Աշխարհի դիվանագետներն ասում են, որ ԱՄՆ-ը կբախվի «ահեղ ճակատամարտի», եթե փորձի վերականգնել պատժամիջոցները, ներառյալ Իրանին զենք մատակարարելու արգելքը։ Նեբենզյան ասել է, որ ԱՄՆ-ը պետք է մտածի, թե դա արժե՞ անել։ Իրանին զենք մատակարարելու արգելքը երկարացնելու համար պահանջվում են 9 «կողմ» ձայն և ոչ մի վետո ՄԱԿ-ի ԱԽ-ում ՌԴ-ի, ՉԺՀ-ի, ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի կամ Մեծ Բրիտանիայի կողմից։ Այն հարցին, թե Ռուսաստանը կարո՞ղ է վետո դնել այդ բանաձևին, Նեբենզյան ասել է. «Ես երբեք չեմ պատասխանում հարցերին, մինչև պատշաճ ժամանակի գալը, բայց դուք կարող եք արտառոց ենթադրություն անել... Ես ոչ մի պատճառ չեմ տեսնում, որ արգելվի Իրանին զենքի մատակարարումը»։
Նույն օրն էլ ՌԴ ԱԳՆ բարձրաստիճան պաշտոնյան հայտարարել է, որ Ռուսաստանը հավանաբար բանակցություններ կսկսի Իրանին զենք մատակարարելու մասին։ ՌԴ ԱԳՆ-ի ասիական երկրորդ դեպարտամենտի ղեկավար Զամիր Կաբուլովն ասել է. «Այո, քանի որ ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի համապատասխան բանաձևի գործողության ժամկետն ավարտվում է, և Ռուսաստանն այն պահպանում է։ Համապատասխան բանակցություններ դեռ չեն սկսվել, բայց նրանք միանգամայն հնարավոր են, քանի որ միջազգային-իրավական խոչընդոտը, որը գործելու է մինչև հոկտեմբեր, կվերանա»։ Իսկ ՌԴ-ում Իրանի դեսպան Քազեմ Ջալալին հայտարարել է, որ Թեհրանն արդեն զենքի մատակարարման մի քանի առաջարկ է ստացել և արգելքի վերացումից հետո անելու որոշակի քայլեր է ծրագրել։
Այժմ՝ մի քանի խոսք Չինաստանի մասին, թեև կապված հենց Ռուսաստանի և Իրանի հետ։ Չինացիները հանգամանորեն հետևում են ամբողջ աշխարհին, ինչը վաղուց է հայտնի։ Ինչպես և ինչ է հաշվարկում չինական ռազմական հետախուզությունը, չենք կարող կռահել, բայց չին մասնագետների ասածներին պետք է ուշադրություն դարձնեն բոլորը, այդ թվում՝ Հայաստանում։ Չէ՞ որ տվյալ դեպքում չինացիները հետևում են ՌԴ-ի և ԱՄՆ-ի փոխհարաբերություններին մի տարածաշրջանում, որը համեմատաբար մոտ է Հարավային Կովկասին։ Սկզբում չինացիներն ուշադրություն դարձրին օտարերկրյա այն փորձագետների ասածներին, ովքեր մեկնաբանում էին Սև ծով ամերիկյան «Դոնալդ Կուկ» էսկադրային ականակրի ռազմերթին, որն ավարտվեց ամերիկացիների ձախողմամբ։ Չէ՞ որ ռուսները փաստորեն վռնդեցին ամերիկացիներին՝ հոգեբանական ճնշման մթնոլորտ ստեղծելով օդից և ծովից, ինչպես նաև ակտիվացնելով առափնյա պաշտպանության ստորաբաժանումները Ղրիմում և Կովկասի սևծովյան ափին։ Բայց չինացիներին առավել զարմացրեց Ռուսաստանի ակնթարթային արձագանքը Պարսից ծոցում իրանական և ամերիկյան ռազմածովայինների միջև ծագած սրմանը։ Որոշ ժամանակ առաջ հայտնի դարձավ, որ Պարսից ծոցում հազիվ են խուսափել ԱՄՆ-ի և Իրանի ռազմածովային ուժերի ընդհարումից. կողմերի մարտանավերը գրեթե բախվում էին բաց ծովում։ Միջադեպից հետո կողմերը մեկմեկու մեղադրում էին վտանգավոր մանևրների համար։ Փորձագետները նշել են, որ տարածաշրջանում իրադրությունը ծայրաստիճան շիկացել էր. պատճառն ամերիկյան մեծաքանակ նավերի առաքումն էր Պարսից ծոց, ինչը վտանգավոր և ակնհայտ սադրանք էր ԱՄՆ-ի կողմից` հաշվի առնելով պատասխան հարվածներ հասցնելու Իրանի պատրաստության աստիճանը։ Եվ չինական զինվորական շրջանակներին մոտ «Sohu» լրատվամիջոցը փորձել է հասկանալ, թե ինչ մտադրություն են ունեցել Մոսկվայում։
Պարսից ծոցի այդ իրադարձությունների ֆոնին Ռուսաստանը, մի քանի օրվա տարբերությամբ, զորավարժություններ անցկացրեց միանգամից երեք ուղղությամբ, որոնց ներգրավված էին Սևծովյան, Բալթիական և Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմերի ուժերը։ Չինացի փորձագետների ուշադրությունն ամենաշատը հենց դա էր գրավել։ Հավանաբար նույնիսկ չէին սպասում, որ ՌԴ ՌԾ ուժերն ընդունակ են այդքան արագ ու կտրուկ արձագանքի։ Չինացի վերլուծաբանները համոզված են, որ ռուսական նավատորմի ակտիվությունը կապված է հենց Պարսից ծոցում տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ։ «ԱՄՆ-ը Պարսից ծոցում ծավալել է իր նավերի, այդ թվում՝ «Էյզենհաուեր» ավիակրի հզոր խմբավորումը... Կարելի է արձանագրել, որ Իրանը ծայրահեղ բարդ վիճակում է հայտնվել»,- նշվել է «Sohu»-ի կայքում։ Բայց իր գործողություններով Մոսկվան ԱՄՆ-ին նախազգուշացնում է Իրանի դեմ անմտածված քայլերից։ Այդ ազդանշանը վկայում է, որ տարածաշրջանում հակամարտությունը կարող է վերածվել հերթական տեղական դիմակայությունից շատ ավելի մեծ բանի։ Հազիվ թե որևէ մեկն ակնկալեր, որ Ռուսաստանն այդքան արագ ու կոշտ կարձագանքի այդ իրավիճակին, որովհետև Սև, Բալթիկ և Ճապոնական ծովերում համաժամանակյա զորավարժությունները ծայրահեղ վճռական քայլ են։ Չնայած ՌԴ ՌԾՆ-ը վերջրյա նավերի քանակով զգալիորեն զիջում է ԱՄՆ-ին, միևնույն է, չափազանց վտանգավոր է մրցակիցների համար։ Պեկինում նաև նշում են, որ ռուսական ՌԾՈՒ-ի այդ զորահավաքը հարուցել է ամերիկացի զինվորականների մեծ տագնապը։ Ռուսաստանի՝ այդքան կոշտ գործելու պատճառն այն է, որ նա ճանաչում է Իրանի ինքնիշխանությունը և անհիմն է համարում այդ պետության ներքին գործերին միջամտելու ԱՄՆ-ի փորձերը։ Չինաստանը համոզված է, որ Վաշինգտոնում սկսում են մտորել՝ ինչպե՞ս պատասխանել Իրանին և Ռուսաստանին, որոնք ամերիկացիներին ցույց են տալիս, որ պատրաստ են ցանկացած քայլի։ Հայտնի է, որ Թրամփը կարգադրել է հաղորդագրություններ տարածել ամերիկյան «Թրայդենթ-2» սուզանավերը փոքր հզորության միջուկային լիցք ունեցող հրթիռներով վերազինելու մասին։ Պարզ է, որ դա արվում է առնվազն Ռուսաստանի, Իրանի և Չինաստանի ահաբեկման համար։ Այսինքն, ԱՄՆ-ը ցանկանում է «եռացնել» միջազգային իրադրությունը մինչև վերջ և «եռման ջերմաստիճանը պահպանել մինչև հերթական նախագահական ընտրությունը։
«Թրայդենթ-2» սուզանավերի վերազինման մասին հաղորդագրություններից հետո ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ի կողմից փոքր հզորությամբ միջուկային արկերի արտադրությունը կհանգեցնի միջուկային շեմի իջեցմանը, ինչը բավական վտանգավոր է ողջ աշխարհի համար։ Լավրովից մեկ օր հետո ՌԴ ԱԳՆ-ի պաշտոնական ներկայացուցիչ Մարիա Զախարովան, մեկնաբանելով աշխարհում նոր իրադրությունը, կոշտ կերպով և վճռականորեն հայտարարեց. «ԱՄՆ-ի սուզանավերի ցանկացած հրթիռային հարձակում կհանդիպի Ռուսաստանի միջուկային հարվածին։ Դա լիովին համապատասխանում է ռուսական ռազմական դոկտրինային»։ Նա ընդգծել է, որ ԱՄՆ-ի գործողություններն ուղղված են ռազմավարական և ոչ ռազմավարական միջուկային զենքերի միջև սահմանները ջնջելուն, ինչից կիջնի միջուկային շեմը, և դրան դեմ են ոչ միայն ամբողջ աշխարհում, այլև հենց ԱՄՆ-ի Կոնգրեսում։ Հայաստանի քաղաքացիներին պա՞րզ է ամեն ինչ։ Չէ՞ որ Ռուսաստանը վաղուց ոչ մեկին ուղղակիորեն չի սպառնացել միջուկային հարվածով:
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
Հեղինակի նյութեր
- Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
- Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
- Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
- Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
- Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
- Երևանի և Ստեփանակերտի առաջին խնդիրը պաշտպանության երկու պետական կոմիտեների շտապ ձևավորումն է
- Երևանի և Ստեփանակերտի առաջին խնդիրը պաշտպանության երկու պետական կոմիտեների շտապ ձևավորումն է
- Կրկին ու կրկին՝ «Փաշինյա՛ն, հեռացի՛ր». սա ժողովրդի պահանջն է
- Կրկին ու կրկին՝ «Փաշինյա՛ն, հեռացի՛ր». սա ժողովրդի պահանջն է
- Փաշինյանն ամեն օր, կամավոր հրաժարական չտալով, ընդամենն ապացուցում է, որ հակահայ ուժերի դրածո է
- Բաց հարց Ռուսաստանի ԶԼՄ-ներին. Ինչքա՞ն կարելի է ստել Արցախի հարցում հայերի «մեղքի» մասին
- Ռուսաստանը, Հայաստանի իշխանությունների թողտվությամբ, Թուրքիային ներս է թողել Այսրկովկասի մեր մասը
- Թուրքիան մուտք է գործել տարածաշրջան ու Արցախից սպառնում է և՛ Իրանին, և՛ Ռուսաստանին
- Փաշինյան, խոստովանիր, գուցե Զանգեզուրն է՞լ եք արդեն վաճառել թուրքերին
- Հայաստանի քաղաքացիների մի մասը դավաճանել է ողջ հայ ժողովրդին
- Մեր ժողովրդին ԱՄՆ-ը, Իսրայելը, Անգլիան և Թուրքիան դավաճանների ձեռքով «Այսրկովկասյան Դեյթոն» են պարտադրել
- «Ով խաղաղություն է ուզում խայտառակության գնով, կստանա և՛ պատերազմ, և՛ խայտառակություն»
- Թեհրանում արդեն ընդունված են ինչ-որ պատշաճ որոշումներ
- Թեհրանում արդեն ընդունված են ինչ-որ պատշաճ որոշումներ
- Թեհրանում արդեն ընդունված են ինչ-որ պատշաճ որոշումներ
Մեկնաբանություններ