Լեռնային Ղարաբաղ՝ այսպես կարող է սկսվել Կովկասում հաջորդ պատերազմը

Հրանոթները լռեցին, ռուս խաղաղապահները բաժանեցին հայերին ու ադրբեջանցիներին և պահպանոմ են հայկական հնադարյան վանքերը, որ ադրբեջանցի զինվորներն ու սիրիացի վարձկանները չքանդեն: Հրադադարի վերահսկման թուրք-ռուսական համատեղ կենտրոնը շուտով կսկսի աշխատել Լեռնային Ղարաբաղի Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող հատվածում: Միսնսկի խմբի ամերիկացի ու ֆրանսիացի դիվանագետները փորձում են նորից գործարկել դիվանագիտական գործընթացը, որ ընդհատվել էր, երբ ադրբեջանական ուժերը Թուրքիայի աջակցությամբ հանկարծ հարձակվեցին Արցախի վրա: Կարող է թվալ՝ պատերազմն ավարտված է, բայց արևմտյան դիվանագետները պետք է զգոնությունը պահպանեն՝ Լաչինի միջանցքի՝ Հայաստանը Լեռնային Ղարաբաղի հայկական մասին կապող ցամաքային ճանապարհի աշխատանքի պայմանները լիովին որոշարկված չեն: Երթուղին առաջվա պես վտանգավոր է, և խաղաղ բնակիչների վրա կրակում են դիպուկահարները, առևանգում են նրանց՝ չնայած ռուս խաղաղապահների ներկայությանը: Լաչինը, գուցե նյարդայնացնում է, բայց բնավ էլ գլխավոր պրոբլեմը չէ: Նոյեմբերի 10-ի հրադադարի հայտարարությունը հապճեպ կազմված փաստաթուղթ է:

Նոր պատերազմի սերմեր կարող է ցանել վերջին կետը. «Հայաստանի Հանրապետությունը երաշխավորում է տրանսպորտային հաղորդակցության անվտանգությունը Ադրբեջանի Հանրապետության արևմտյան շրջանների և Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության միջև՝ քաղաքացիների, տրանսպորտային միջոցների և բեռների անարգել փոխադրումն ապահովելու նպատակով երկու ուղղություններով»: Երկու պրոբլեմ կա, առաջինը՝ Հայաստանով բաժանված՝ Ադրբեջանի երկու մասերի միջև հաղորդակցության վերաբերյալ ձևակերպումը: Ենթադրվում է, որ ավտոմոբիլային ճանապարհով կամ երկաթուղիով գործը չի ավարտվի և Հայաստանի տարածքը կշարունակի մասնատվել հետագայում էլ: Դա կործանում է հույսերը, որ հրադադարին կհաջորդի խաղաղություն, բայց դա ինքնին հազիվ թե դառնա պատերազմի պատրվակ: Երկրորդ պրոբլեմը Թուրքիայի բեռնատարների շարժումն է, որ կգնան նոր երթուղով ինչպես թուրքական ազդեցությունը Ադրբեջանում մեծացնելու, այնպես էլ ընդլայնելու Թուրքիայի տնտեսական ու մշակութային կապերը Միջին Ասիայի հետ: Եթե ամեն ինչ հարթ անցնի, ոչինչ: Բայց եթե թուրք վարորդին դիպուկահար խփի, Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանը կմեղադրի Հայաստանին ու կպահանջի ստեղծել բուֆերային գոտի՝ անվտանգ երթևեկի ապահովման համար: Այս սցենարն ամենևին մտացածին չէ, բավական է հիշել Ռեյխստագի հրկիզումը կամ ահաբեկչական գործողությունները կեղծ դրոշի տակ: Չափազանց հաճախ են Թուրքիայի ներսում որոշ տարրեր ճգնաժամեր սադրում, որ հետո Անկարան փորձում է օգտագործել իր շահերի համար: Էրդողանը արդեն ձեռք է բերել նոր տարածքներ՝ պահանջելով ստեղծել բուֆերային գոտիներ «ահաբեկչության դեմ պայքարի համար», նա հաստատ կկիրառի նույն մարտավարությունը: Թուրքիայի ուժերը ամրացան Սիրիայի հյուսիս-արևելքում՝ թուրքական անձնագրեր են տալիս, պարտադրում են թուրքական կրթություն ու կառուցում են թուրքական փոստատներ: Եթե Էրդողանի քայլերը հյուսիսային Սիրիայում թելադրվում էին էթնիկ շովինիզմով ու քրդերով, նրա ներկա գործողությունները ներծծված են հայերի ու քրիստոնեության նկատմամբ արհամարհանքով: Հազիվ թե պատահականություն է, որ թուրք-ադրբեջանական հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի վրա նա համըկեցրեց 1920-ին Հայաստան թուրքական ներխուժման հետ:

Հայաստանի ոչ մի կառավարություն, ոչ գործող վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, ոչ որևէ ընդդիմադիր գործչի, չի համաձայնի թուրքական ուլտիմատումի հետ և չի հանձնի վերահսկողությունը իր երկրի ընդարձակ տարածքի վրա: Բուֆերային գոտու ցանկացած պահանջ ըստ էության բաժանելու է Հայաստանը: Բայց հայ զինվորականները չեն համեմատվի Թուրքիայի հետ՝ ոչ ռազմական տեխնիկայի մակարդակով, ոչ թվաքանակով: Միակ անկանխատեսելի գործոնը այդ սցենարում Ռուսաստանն է, բայց անցած ամսվա իրադարձությունները ցույց տվեցին, որ Էրդողանի ինքնավստահությունը գերազանցում է Ռուսաստանի առաջ նրա վախը: Կարճ ասած՝ ԱՄՆ-ը չափազանց հաճախ է շաշկի խաղում, երբ մյուս երկրները շախմատ են խաղում: Ժամանակն է, որ Վաշինգտոնը, Փարիզը և միջազգային հանրության մյուս ներկայացուցիչները մի քանի քայլ առաջ մտածեն, կանխատեսեն ու կանխեն հաջորդ պատերազմը Կովկասում: Դիվանագետները, գուցե, գնահատում են տիրող լռությունը, բայց պետք է զգոն լինել, նախադեպերը և ընթացիկ միջադեպերը վկայում են, որ դա հաստատուն խաղաղության երաշխիք չէ, այլ անդորր ավելի մեծ փոթորկից առաջ:
Մայքլ Ռուբին, The National Interest, ԱՄՆ

Հ.Գ. ԵՄ երկրները պետք է դիտարկեն Թուրքիայի դեմ առավել կոշտ միջոցներ ձեռնարկելու հարցը, հայտարարել է Եվրախորհրդի ղեկավար Շառլ Միշելը՝ փաստելով, որ Անկարան մինչ օրս չի հարթել տարաձայնությունները Հունաստանի հետ։ «Մուկն ու կատվի այս խաղը պետք է ավարտվի», - ասել է նա՝ անդրադառնալով Հունաստանին պատկանող ջրերում հետախուզական աշխատանքներ իրականացնելու՝ Թուրքիայի շարունակական փորձերին։ «Մենք այս հարցը կքննարկենք դեկտեմբերի10-ի գագաթաժողովում, և մենք պատրաստ ենք գործի դնել մեր ունեցած բոլոր լծակները», - ասել է նա՝ չբացառելով, որ ԵՄ-ն կարող է նաև պատժամիջոցներ կիրառել Թուրքիայի դեմ։ Կարող է և չկիրառել: Այդպիսին է եվրոպական դիվանագիտությունը:

Անհրաժեշտ է բարձրացնել ԵԱՀԿ դերակատարությունը ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման գործընթացում՝ հայտարարել է Գերմանիայի ԱԳ նախարար Հեյկո Մաասը ԵԱՀԿ ԱԳ նախարարների գագաթաժողովում։ «Մենք նախկինի նման կարծում ենք, և փոխանցել ենք այս ուղերձը նաև Մոսկվային, որ անհրաժեշտ է օգտագործել Մինսկի խումբը՝ այս հակամարտության տևական կարգավորումը գտնելու համար։ Երկօրյա գագաթաժողովում բոլորն են հայտարարել ԵԱՀԿ դերը բարձրացնելու պատրաստակամության մասին», - հավելել է Մաասը։

«Պատմությունն ունի օրինակներ, երբ դիվանագիտությունը երկիրը դուրս է բերել անգամ ամենածանր իրավիճակներից: Խնդրում եմ վստահեք և հավատացեք հայ դիվանագիտությանը», - հայտարարել է ԱԳ նախարար Արա Այվազյանը լրագրողների հետ զրույցի ընթացքում: Ըստ Այվազյանի, լինելով ապաքաղաքական կառույց՝ ԱԳՆ-ն «ունի մեկ հավերժական նպատակ. ամենօրյա աշխատանքով պաշտպանել Հայաստանի Հանրապետության և հայ ժողովրդի շահերը»: ԱԳ նախարարը ընդգծել է, որ այն իրավիճակը, որ այսօր ունենք, պայմանավորված է նրանով, որ դիմակայել ենք անհամաչափ ուժերի: «Մենք բոլորս խոնարհվում ենք մեր ժողովրդի օրգանական, անքակտելի մաս հանդիսացող մեր ազգային բանակի առջև, որ միասնաբար և հերոսաբար դիմակայեց Արցախի և հայ ժողովրդի դեմ Ադրբեջան-Թուրքիա-միջազգային ահաբեկչություն եռյակի սանձազերծած ագրեսիային և տապալեց այդ ցեղասպան դաշինքի՝ պատմական հայրենիքում հայ ժողովրդին ոչնչացնելու նկրտումները: Այն իրավիճակը, որ այսօր ունենք, պայմանավորված է նրանով, որ մենք դիմակայել ենք անհամաչափ ուժերի: Ինչպես և մեր զինվորները, քույրերն ու եղբայրները Արցախում, հայ դիվանագիտությունը եղել է և շարունակում է մնալ հայրենիքի պաշտպանության առաջատար դիրքերում: Եվ հատկապես այսօր մենք մեր պարտքն ենք համարում անել հնարավորը և անհնարինը՝ իմաստավորելու մեր ժողովրդի ազնվագույն որդիների զոհողությունը և այդ ձևով վառ պահելու նրանց հիշատակը», - նշել է Արա Այվազյանը:

Նախարարը հավելել է. «Այժմ մենք ունենք հրատապ հասցեագրում պահանջող խնդիրներ, որոնց մասին ես հստակ բարձրաձայնել եմ, այդ թվում՝ երեկ հարցազրույցում և ԵԱՀԿ նախարարական խորհրդին ունեցած ելույթում: Հայ դիվանագիտությունը մեծածավալ աշխատանք ունի անելու այդ հրատապ հարցերի լիաժեք ու համապարփակ լուծման ուղղությամբ: Դիվանագիտությունը սիրում է լռություն: Ուստի ձեր թույլտվությամբ դիվանագիտությունը լուռ կկատարի իր աշխատանքները, իսկ այդ աշխատանքների արդյունքներն ավելի խոսուն կլինեն, քան որևէ մեկնաբանություն»: Նախարարին չհավատալու կամ հավատալու մեկ հիմք կա՝ իրավիճակի փոփոխությունը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ