The National Interest. Ինչո՞ւ պիտի ԱՄՆ-ը ճանաչի Արցախի Հանրապետությունը

Հայաստանն ու Ադրբեջանը մեղադրում են միմյանց հրադադարի ռեժիմի խախտման մեջ, որի վերաբերյալ պայմանավորվել օգնել էր Ռուսաստանը: Հարևան պետությունների միջև այս վաղեմի կոնֆլիկտի սրումը սկսվեց սեպտեմբերին և արդեն տասնյակ կյանքեր է խլել ու հազարավոր մարդկանց ստիպել փախչել: ԱՄՆ ռազմավարությունը խճճված է: Կոնֆլիկտի սրման օրը Պետդեպարտամենտը բարոյական համարժեքությամբ ներծծված հայտարարություն արեց:

Այնուհանդերձ, հայտարարության մեջ նշվում էր, որ «կոնֆլիկտում երրորդ ուժերի մասնակցությունը լինելու է ծայրահեղ անարդյունավետ և հանգեցնելու է միայն լարվածության աճին տարածաշրջանում»: Սակայն հենց այդպես վարվեց Ադրբեջանը՝ շնորհակալությամբ ընդունելով Թուրքիայի միջամտությունը: Հաղորդվող տվյալներով՝ Թուրքիան ուղարկեց կործանիչներ և սիրիացի վարձկանների, որ ամրապնդի ադրբեջանական ուժերը և օգնի Լեռնային Ղարաբաղի վրա հարձակման մեջ: ԱՄՆ դիվանագետները, ինչպես եվրոպացիները, Կովկասը համարում են պատմության անեծքը կրող ճահիճ: Իհարկե, Հայաստանը կարող է հպարտանալ հազարամյակների պատմությամբ, Ադրբեջանը անկախ է եղել միայն Ռուսական կայսրության փլուզումից հետո մի կարճ ընթացք 1918-ին: Լեռնային Ղարաբաղում պատմականորեն ապրել են հայեր, տարածաշրջանում մինչև հիմա բազում հայկական եկեղեցիներ կան (որոշ եկեղեցիներ Թուրքիան ու Ադրբեջանը հիմա փորձում են կործանել): 1923-ին Իոսիֆ Ստալինը, ԽՍՀՄ գլխավոր քարտուղարը, շրջանը հանձնեց Ադրբեջանին:

Ամերիկյան հետագա ռազմավարության հեգնանքն է, որ տասնամյակներով սառը պատերազմի ժամանակ և հանրապետականները, և դեմոկրատները փորձել են դիմակայել սովետական սպառնալիքին, բայց երբ Ադրբեջանը և Հայաստանը 1991-ին անկախացան, Պետդապարտամենտը վճռեց շարունակել Ստալինի ռազմավարությունը: Կոնգրեսը իրավիճակին ավելի սթափ էր նայում: 1992-ին Կոնգրեսն ընդունեց ազատության աջակցության ակտը, 907 բանաձևը, որով արգելվեց ԱՄՆ-ին օգնել Ադրբեջանին: 2001-ին հոկտեմբերին Սենատը փոփոխություններ արեց այդ ակտում, որ հանի Ադրբեջանի նկատմամբ սահմանափակումները: Դա ծանրակշիռ պատճառ ուներ: Թեպետ Ադրբեջանում բռնապետություն էր, օգնում էր ԱՄՆ-ին ահաբեկչության դեմ գլոբալ պատերազմում: Ադրբեջանը կանխամտածված սիրաշահում էր Արևմուտքին, հատկապես իսրայելամետ խմբերին, ընդգծելով, որ Բաքուն Թեհրանի դեմ է: Հետ նայելով՝ հասկանում ենք, որ դա սխալ էր (անկեղծ ասած՝ իմ սխալն էլ էր): Հայաստանը ևս բռնապետություն էր, բայց շատ ռուսամետ, որ Վաշինգտոնի համար բարդացնում էր իրավիճակը: Հիմա ամեն ինչ փոխվել է: 2018-ին հայերը հեռացրին բռնապետին և վերջապես շրջվեցին դեպի ժողովրդավարություն: Երևանի դեպի Ռուսաստան մշակութային կողմնորոշման խնդիրներ երբեք չեն եղել: Սակայն ցանկացած երկարատև դիվանագիտական թեքում բնակչության ցանկության արդյունքը չէ, այլ ավելի շուտ անհրաժեշտություն, հատկապես եթե հաշվի առնենք Թրամփի վարչակազմի շահագրգռության բացակայությունը՝ հայերի ուշադրությունը գրավելու և այնտեղ արևմտյան տեսակետներ զարգացնելու մեջ: Մինչդեռ բռնապետությունը Ադրբեջանում միայն ամրապնդվում է: Հուլիսին ցուցարարները ներխուժեցին ԱԳՆ, խարխլելով բռնապետ Իլհամ Ալիևի վստահությունը: Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը օգտագործում է էթնիկ կոնֆլիկտները և արտասանմանյան ագրեսիան, որ շեղի ուշադրությունը ներքին խնդիրներից, այսպես է վարվում և Ալիևը: Հիմա հենց դա էլ կատարվում է:

Իհարկե, Սպիտակ տունը պետք է դադարեցնի հրաժարվել 907 բանաձևից, իսկ եթե դա չկատարվի, Կոնգրեսը պետք է նախորդ լրացումները հանի, որ թույլ էին տալիս այդպիսի վարքագիծ: Բայց պետք է ավելին: ԵԱՀԿ-ի ու Մինսկի խմբի վրա հենվելու փոխարեն, գուցե պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն ու իր թիմը պետք է դիմեն գործողությունների այն մոդելին, որ իրականացվում է Կոսովոյում: Ինչպես Արցախի Հանրապետությունը, Կոսովոն էլ ունի իր պատմությունը: Բռնապետները ստիպում էին Կոսովոյին ոչ շահավետ դաշինքներ կազմել, որտեղ բախվում էր ագրեսիայի ու բռնությունների, այդպես է և Արցախի դեպքում: Արևմուտքը կարող է ճանաչել Արցախը և երաշխավոել անկախ պետության ճակատագիրը: Արցախը հարուստ պատմություն ունի ու ավելի է արժանի անկախության, քան ժամանակակից շատ երկրներ: ԱՄՆ-ի դիվանագիտական այդօրինակ արձագանքը լավ է ոչ միայն բարոյական-էթիկական տեսակետից: ԱՄՆ-ը դիվանագիտական ազդանշան կհղի Թուրքիային, ցույց կտա, որ իր ագրեսիան տարածաշրջանում և սիրիացի վարձկանների օգտագործումը, որոնց մի մասը ԻՊ-ի զինյալներ են, միշտ տհաճ հետևանքներ է ունենալու:
Մայքլ Ռուբին, The National Interest, ԱՄՆ

Հ.Գ. Գուցե Մայքլ Ռուբինը չի ցանկացել խորանալ պատմության մեջ, բայց եթե ԱՄՆ-ը հիմա ճանաչի Արցախի Հանրապետությունը, Դոնալդ Թրամփը միանշանակ ստանալու է ամերիկաբնակ բոլոր հայերի ձայները, իսկ տարածաշրջանում փոխելու է ուժերի հարաբերակցությունը իր օգտին: Միևնույն է՝ և Ռուսաստանը, և ԱՄՆ-ը կորցրել են Ադրբեջանը, ակնհայտ է, որ Ալիևը այլևս ոչ թե չի ցանկանալու Ռուսաստանի ու ԱՄՆ-ի բարեկամը լինել, այլ չի կարողանալու՝ Ադրբեջանը այլևս կառավարում է Էրդողանը:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ