Ինչու՞ է հապաղում միջազգային հանրությունը. որովհետև այնքան շահեր, որքան բախվում են կովկասյան այս հանգույցում, թերևս, որևէ այլ լոկացիայում չկան: Շահերը բազմայարուսանի են: Առանցքում պանթուրքական նկրտումներն են: Թուրքիան իր հաշվարկները կառուցում է մի կողմից իր տարածքում կենտրոնացած Մերձավոր Արևելքից փախստականների շանտաժի վրա` ԵՄ-ին քշելով անկյուն, մյուս կողմից (չնայած ԱՄՆ-ի կողմից Ինջիրլիքի ռազմաբազայի դեպ Հունաստան տարհանման հեռանկարին) Ղարաբաղյան գրավյալ տարածքների «հետբերման դեպքում», Իրանի վրա հարձակման «պատուհանի»` Ադրբեջանին նոն-ստոպ զենք մատուցող Իսրայելի ձեռքերով (ամերիկյան լուռ համաձայնությամբ, որպես պլացդարմ` ապագա հեռահար պլանների համար):
Ասել է` Իրանի համար ևս այս «մարտը» խիստ վճռորոշ է այն առումով, որ իսրայելա-գլոբալիստական, իգիլա-ահաբեկչական-պանթուրքական շնչի անմիջական հայտնվելը իր սահմանին պակաս վտանգավոր չէ, որքան մեր, Արցախի ու ողջ տարածաշրջանի համար:
Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ճիշտ է, չէր պատրաստվում «խոսել» Էրդողանի ու Չավուշօղլուի հետ, որովհետև խաղը բաց է, և ապա` կաշկանդված է ԵԱՀԿ ՄԽ մանդատով` գումարած ՀԱՊԿ մանդատ, այնուհանդերձ, ԵԱՀԿ ՄԽ-ն վերջապես շարժվեց. հանդիպման հրավիրեց կողմերին. դրվեցին այդպես էլ չկայացած հումանիտար հրադադարի հիմքերը:
Իր հերթին Վլադիմիր Պուտինը «մեսիջներ» ուղարկեց Հայաստանին, որպես ռազմավարական գործընկեր. ինչը նշանային առումով բավականին տարողունակ էր. խաղն այս առումով նույնպես բաց է, հապաղումն էլ ունի հազար ու մի պատճառ:
Բոլոր դեպքերում դիվանագիտական սառույցը շարժվում է, խոսքային մակարդակը դանդաղորեն փոխարինվում գործողությունների մանր կասկադով:
Հարցերի հարցը մնում է միակը. ի՞նչ ձևաչափով է շարունակվելու բանակցային գործընթացը: Աներկբա է` ԵԱՀԿ ՄԽ-ն այլընտրանք չունի: Ի դեպ, նույն ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների վերջին հայտարարության մեջ ինչ-ինչ վիճարկելի կետեր այնուհանդերձ կային` ԵԱՀԿ ՄԽ երկրների մասով, նրբագեղ անցումներ կային: Գաղտնիք չէ, որ փորձ է արվում բանակցային ֆորմատի մեջ «ներմուծել» նաև Թուրքիային, ինչը հայկական կողմի համար ուղղակի նոնսենս է, հղի բազում գեո ռիսկերով ու վտանգներով: Ասել է` ոչ մի դեպքում և՛ դրսի, և՛ ներսի որոշ ուժերի չպետք է թույլ տալ այդ իդեա-ֆիքսի իրականացումը:
Նկատենք, որ մինչև հոկտեմբերի 13-ը լռություն էր խաղաղապահների մասով: Բոլորը հասկանում էին` հարցերի հարցը դա է, սակայն վա-բանկ ոչ մեկը չէր գնում. Պեսկովը նրբորեն հասկացնում էր, որ դա պետք է հակամարտող կողմերի «պահանջը» լինի:
Ահա և Սերգեյ Լավրովը բարձրաձայնեց այդ մասին: Ինչը նշանակում է` սկսված փխրուն դիվանագիտական քայլերը հասել են նաև այդ կետին. ինչ տարողականությամբ, ինչ սաղավարտների (կարծես` պետք է որ ռուսական… այդ մասին է ակնարկում Լավրովը), ինչ համամասնությամբ ու կետայնությամբ, հասկանալի է, դեռ շատ վաղ է խոսել: Ընդ որում, խոսք չկա նաև այն մասին, թե արդյոք Լավրովը ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության ընդհանուր կարծի՞քն է հայտնում, թե՞ միայն ռուսական համանախագահության:
ՈՒշագրավ է, որ հայտարարությունն արվել է Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հետ հանդիպումից հետո (իսկ բանակցություններին խիստ ակտիվ ներգրավվածություն են ունեցել Վլադիմիր Պուտինը և Սերգեյ Շոյգուն, ինչն արձանագրումն է այն իրողության, որ ռուսական կողմը շատ լուրջ է տրամադրված): Ի դեպ, անչափ հետաքրքիր ու խիստ տարողունակ էր Լավրովի «հայտը», որ զինվորականների մակարդակով պետք է համաձայնեցնել շատ մեխանիզմներ… (այս մասին այսօր ընդհանրապես լռում ենք):
Խիստ ուշագրավ է նաև, որ Սերգեյ Լավրովը խաղաղապահների մասին հայտարարությանը հավելել է` ռուսաստանցի դիտորդ զինվորականները կարող են ներառվել Լեռնային Ղարաբաղում հրադադարի վերահսկման մեխանիզմի կազմի մեջ։
Դու՛ ասացիր:
Լավրովը խիստ հանգամանալից ներկայացել է նաև «մադրիդյան սկզբունքների» «հիշողությունն» ու կիրառումը: Փոքր-ինչ անհասկանալի է` դա կողմերի հետ պայմանավորվածությա՞ն դրսևորում է, թե՞ բարի ցանկությունների ոլորտից է:
Ի դեպ, հիշենք, որ ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահության` ԱՄՆ-Ռուսաստան տիրույթում, ըստ ԱՄՆ նախագահի անվտանգության խորհրդական Օ’Բրայանի, Ղարաբաղյան հարցում առկա է գեոքաղաքական եզակի դրսևորում-համաձայնություն ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի միջև: Հավատա՞նք: Կերևա շուտով:
Բոլոր դեպքերում, այս առումով նույնպես խաղը բաց է: Պետք է հետևել կողմերի, ընդ որում` բոլոր կողմերի, այդ թվում և միջազգային հանրության արձագանքին` Լավրովի իսկապես, շատ կարևոր հայտարարությանը, հասկանալու` այն լրումին հասնելու շանս ու հնարավորություն ունի՞:
Բոլոր դեպքերում, ինչպես հրադադարը, չավարտվող պատերազմը, այնպես էլ այս «հայտարարության» ուղին շատ բարդ ու ծանր կլինի: Սակայն ինչպես ասում են` ցանկացած բանակցություն ու խաղաղապահ կրակոցից լավ է:
Կարմեն ԴԱՎԹՅԱՆ