«ՄԵՐ ԱՄԵՆԱՄԵԾ ԽՆԴԻՐԸ ՀԱՏՎԱԾԱՎՈՐՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆՆ Է. ՄԵՆՔ ՆՈՒՅՆ ՈՒՂՂՈՒԹՅԱՄԲ ՆԱՅԵԼՈՒ ՍՈՎՈՐ ՉԵՆՔ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ ԿԱՐԻՆԵ ԱՃԵՄՅԱՆԸ
-Մարտի 12-16-ին ԱԺ նախագահի գլխավորած պատվիրակությունն աշխատանքային այցով Մեծ Բրիտանիայի և Հյուսիսային Իռլանդիայի Միացյալ Թագավորությունում էր: Իբրև պատվիրակության անդամ ի՞նչ հանդիպումներ կառանձնացնեիք:
-Լոնդոնյան հանդիպումների ժամանակացույցը բավականին խիտ էր` հանդիպումներ եղան Լորդերի պալատի նախագահ Հելեն Հայմենի, Համայնքների պալատի նախագահ Ջոն Բերկոուի, պատգամավորական բարեկամության խմբի, հայ համայնքի անդամների հետ: Բոլոր հանդիպումներում հանգամանալից ներկայացվել են Հայաստանի դիրքորոշումները ԼՂ հարցում, հայ-թուրքական հարաբերությունների վերաբերյալ, տարածաշրջանի քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական խնդիրները: Կարևոր եմ համարում, որ եվրոպական քաղաքականության կենտրոններից մեկում խորհրդարանի նախագահի մակարդակով ներկայացվում էին այդ բոլոր խնդիրները: Մեր պատվիրակությանը հնարավորություն տրվեց Լորդերի պալատի նիստին մասնակցել կառավարության հետ հարցուպատասխանի ժամին, որը կանոնակարգային առումով, ՀՀ ԱԺ համանման նիստից բավականին տարբեր է: Շատ ջերմ էր հանդիպումը պատգամավորական բարեկամության խմբի և բարոնուհի Քոկսի հետ: Նրա շնորհիվ Մեծ Բրիտանիայի խորհրդարանի երկու պալատներից բազմաթիվ պատգամավորներ եղել են Լեռնային Ղարաբաղում, տեղում ծանոթացել հակամարտության պատմությանն ու էությանը: Բարեկամության խումբն ապրիլին այցելելու է Հայաստան, խոստացել են նաև Ղարաբաղ գնալ:
-Ավանդաբար Մեծ Բրիտանիան թուրք-ադրբեջանական տեսակետների պաշտպանությանն է հակված: Հանդիպումների ժամանակ դա զգացվո՞ւմ էր:
-Այնքանով, որ առանձնապես ոգևորություն չկար` շատ հարգալից լսում էին մեր տեսակետները, քննարկումներում ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը միշտ շեշտում էր, որ մենք չունենք նավթ, գազ, և մեր հարաբերությունների հիմքում նավթադոլարներն ու նավթագազային շահերը չեն կարող լինել, մեր աշխատաոճն այլ է: Լոնդոնում եղանք նաև հայկական երկու եկեղեցիներում` Սուրբ Եղիշե և Սուրբ Սարգիս, Հայտանը: Մեծ Բրիտանիայում ՀՀ դեսպանատանը հանդիպում ունեցանք հայ համայնքի ներկայացուցիչների հետ: Բազմաթիվ հարցեր հնչեցին` հիմնականում Հայաստանի արտաքին քաղաքականության վերաբերյալ, որոնց պատասխանները տալիս ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը մանրամասն ներկայացնում էր ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի վարած քաղաքականությունը, Հայաստանի տեսակետներն ընթացիկ բոլոր զարգացումների վերաբերյալ:
-Այցը որևէ գործնական արդյունք ունեցա՞վ:
-Գործնական արդյունքը կլինի, երբ Համայնքների պալատի նախագահ Ջոն Բերկոուն այցելի Հայաստան, ինչպես խոստացավ ի պատասխան ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանի հրավերի: Հայաստան այցի հրավեր ստացել է և Լորդերի պալատի նախագահ Հելեն Հայմենը:
-Մարտի 5-ին ՌԴ, ՀՀ և ԱՀ նախագահների եռակողմ հանդիպումն ինչպե՞ս եք գնահատում, հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ Սոչիում ձեռք բերված պայմանավորվածությանը հաջորդի շրջանակային համաձայնագիր:
-Ընդունեք, որ միայն հանդիպումների ու բանակցությունների գործընթացի շնորհիվ է հնարավոր պայմանավորվածությունների ու համաձայնությունների ձեռքբերումը, և այդ առումով ցանկացած հանդիպում, եթե նույնիսկ որևէ առաջընթաց չի գրանցվում, ունի իր դերն ու նշանակությունը: Սոչիի հանդիպումը փոքր, բայց քայլ էր առաջ: Եթե նույնիսկ մեկ մարդու ճակատագրում ինչ-որ բան է փոխվում, արդեն իմաստ ունի հանդիպումը, իսկ Սոչիում լուծված հարցը` ռազմագերիների առնչությամբ, բազում մարդկանց է վերաբերում: Երկխոսությունը միայն դրական դեր է կատարում:
-Իսկ եթե շարունակվո՞ւմ է նույն քաղաքականությունը:
-Դա էլ է հասկանալի, նրանք իրենց քարոզչությունը շարունակում են` ելնելով իրենց շահերից, բայց դա չի նշանակում, որ համաշխարհային հանրությունը չի տեսնում` ինչ է կատարվում: Համանախագահների հայտարարության մեջ դա զգացվում է: Ես կարծում եմ` զեկույցում էլ, որը կհրապարակվի մարտի 23-ին Վիեննայում, որոշակի շեշտադրումներ կլինեն:
-Ադրբեջանի նախագահը համառորեն պնդում է, որ ստատուս քվոն չպիտի շարունակվի, Ադրբեջանում նորից ու նորից հնչեցնում են պատերազմի սպառնալիքներ, շարունակվում է հայատյացության քարոզչությունը, ամենաահավորը` շարունակվում են սահմանային միջադեպերը, ավելանում են զոհերը: Ինչքա՞ն կարող է սա տևել:
-Ես շատ կարևորում եմ Ղարաբաղի դիրքորոշումը: ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանի այցը Ֆրանսիա, նրա հանդիպումները, որքան էլ ոչ պաշտոնական համարվեն, իրականում պաշտոնական դիրքորոշում էին ներկայացնում պաշտոնական ատյաններում, կարծում եմ, կարևոր էին և պետք է շարունակվեն: Կարծում եմ նաև, որ ճիշտ կլինի մեր հանդիպումներում էլ Ղարաբաղի ներկայացուցիչներն ընդգրկվեն: Ադրբեջանական քարոզչությունը նորություն չէ, երբ պահը գա լուրջ որոշումներ կայացնելու, կարևորը քարոզչությունը չի լինելու: Երկու-երեք տարի առաջ միջազգային ասպարեզում մեր դիրքերը բոլորովին այլ էին, բայց այսօր այնքան փոփոխություններ են եղել շնորհիվ մեր նախագահի վարած քաղաքականության: Որքա՞ն է տևելու ստատուս քվոն կամ միջանկյալ վիճակը, ես չեմ կարող ասել, բայց հավատում և հավատացնում եմ, որ այս ընթացքի տրամաբանությունը մեկն է` հնարավորինս պահպանել ձեռքբերումները, իսկ դրա համար մի քանի օրը, ամիսը, տարին նշանակություն չունեն:
-Հայ-թուրքական հարաբերություններում մինչև տարեվերջ փոփոխությունների հավանականություն կա՞:
-Թուրքերը շատ անկանխատեսելի հարևան են... Խորհրդարանական ընտրությունները, Եվրամիության անդամակցության ցանկությունը, տարածաշրջանում դերակատարության մեծացման ձգտումը կարող են և անսպասելի քայլեր թելադրել: Բոլոր դեպքերում` մենք մեր անելիքն արել ենք, եթե իրավիճակի փոփոխության իրական ցանկություն ունեն` հիմա թուրքերը պետք է քայլ անեն:
-Ձեր կարծիքով` ի՞նչ նպատակ ուներ կոալիցիոն ուժերի հուշագիրը, և ի՞նչ հարցեր էր լուծում:
-Ես կարծում եմ, որ քաղաքականությունն ու քաղաքական գործիչները հաջողության համար պետք է ծայրահեղություններից խուսափեն, եթե, իհարկե, խոսքը չի վերաբերում սկզբունքային ու առանցքային որոշումներին: ՈՒստի շատ ուրախ եմ, որ հնարավոր եղավ նման հուշագրի ստորագրումը, և նույն ձևաչափով շարունակելու ենք աշխատել: Սոցիալական ու տնտեսական այնքան հարցեր կան լուծելու, որոնց համար ուժերի կենտրոնացում է պետք, ոչ թե տարանջատում: Դա նոր հուշագիր չէր, այլ ընդամենն արձանագրում էր մեր պատրաստակամությունը շարունակելու նույն ընթացքը: Մենք բոլորս պետք է հասկանանք, որ ունենք շատ կարևոր խնդիրներ` ճգնաժամից դուրս գալու, գնաճը հաղթահարելու, տնտեսությունը ոտքի հանելու, և պետք է ուժերը կենտրոնացնենք այդ խնդիրների վրա: Եթե արտաքին քաղաքականության մեջ մեր հստակ դիրքորոշումներն ունենք և կանխատեսելի քաղաքականություն ենք վարում, նույնը պիտի ունենանք նաև ներքին կյանքում:
-Հուշագրի մեջ նշվում էին արտաքին մարտահրավերներ, որո՞նք են:
-Արտաքին մարտահրավերներն այնքան ակնհայտ են, որ, կարծում եմ, անիմաստ է թվարկելը: Կարևորը ոչ թե այդ խնդիրները թվարկելը, հաշվելը կամ դասակարգելն է, այլ այն, թե ինչպես ենք պատրաստվում լուծել այդ խնդիրները, դիմադրողականության ինչ մակարդակ ունենք ու պատրաստվածության ինչ աստիճան: Եթե կենտրոնանանք ու համախմբենք ուժերը, կկարողանանք սոցիալական հարցերը լուծել:
-Սոցիալական հարցերն առանց նոր հուշագրի հնարավոր չէ՞ր լուծել:
-Բոլոր հարցերի լուծումները կախված են ճանապարհի ընտրությունից: Եթե ուժերի մասնատման ու հատվածավորման ենք գնում, որքա՞ն են հաջողության երաշխիքները:
-Քաղաքական դաշտում հուշագիրը միանշանակ չընդունվեց, հիմնական քննադատությունը հանգում էր այն իրողությանը, որ հուշագիրը փորձում է կարգավորել ընտրությունների ընթացքն ու հետընտրական պատկերը` հաշվեկշռից դուրս դնելով ժողովրդին ու նրա ընտրությունը: Կա՞ նման մտադրություն, թե՞ թվացյալ էր:
-Քաղաքական բոլոր ուժերն ունեն իրենց մարտավարությունը: Ես չեմ կարծում, որ ԲՀԿ-ն կամ ՕԵԿ-ը հուշագիրը ստորագրելով, սխալ որոշում են կայացրել: Իհարկե, ժամանակը ցույց կտա` որքան է հուշագիրը գործուն ու նախընտրական շրջանում ինչպես են իրենց դրսևորում հուշագիրը ստորագրած կուսակցությունները: Բայց ընտրությունները հաշվեկշռից դուրս թողնելով` ընտրությունների արդյունքները ծրագրելու մտադրություն որևէ քաղաքական ուժ չի ունեցել, դա ուղղակի հնարավոր չէ:
-2011 թ. ակտիվ սկսեց արաբական աշխարհը, ինչո՞վ եք բացատրում հեղափոխական համաճարակը` քաղաքակա՞ն, սոցիալակա՞ն, հասարակակա՞ն, նավթայի՞ն, կրոնակա՞ն, արտաքի՞ն ազդակներով...
-Իհարկե, չեն բացառվում արտաքին ազդակները, բայց որպեսզի արտաքին միջամտությունը գործի, ներքին նախադրյալներ են պետք: Աշխարհը փոխվել է, աշխարհն ավելի արագ է գնում դեպի ժողովրդավարություն, գլոբալացում, բնական է, որ ժողովուրդները ցանկանում են իրենց կյանքը դարձնել այնպիսին, ինչպիսին համարում են իրենց արժանի: Ձեր թվարկած բոլոր ազդակներն էլ կան, հավելեք ևս մեկ տասնյակ պատճառներ ու կունենաք իրականին մոտեցող պատկերը: Կարևորը, որ հեղափոխություններից հետո, ազգային առանձնահատկությունների պահպանումով, իսկապես կարողանան ստեղծել այն պետությունն ու երկիրը, որի համար հրապարակներ էին դուրս գալիս, որի համար զոհվում էին:
-Կարո՞ղ է այդ ալիքը Հայաստան հասնել` սոցիալական ենթատեքստով:
-Չեմ կարծում, ավելի հավանական է, որ Ադրբեջան հասնի:
-Ինչո՞ւ:
-Չե՞ք նկատել արաբական երկրների ու Ադրբեջանի կառավարման համակարգի նմանությունը, սուլթանական վարչակարգերից ազատվել ուզում են բոլոր ժողովուրդները: Հայաստանում դժգոհությունները հիմնականում սոցիալական են, իսկ այդ հարցերը կարող են լուծվել: ՀՀ նախագահի վերջին ելույթներում այդ ազդակները կան:
-Կարծում եք, որ Հայաստանի կառավարությունը հնարավորություններ ունի սոցիալական խնդիրները լուծելու, աշխատատեղեր ստեղծելու, արտագաղթը կանխելու և չի՞ անում:
-Խնդիրներն իրոք շատ են, քայլ առ քայլ պետք է տեսանելի լինեն լուծումները: Գնաճը պիտի կանխվի:
-ՈՒղտին ուզում եք գդալո՞վ ջուր տալ: Չե՞ք կարծում, որ լուծումները ոչ թե անձերի մակարդակում են, այլ համակարգային փոփոխություններ են պետք:
-ՀՀ նախագահն իր վերջին հանդիպումներում նաև համակարգային փոփոխությունների մեսիջներ է ուղարկել: Լավ աշխատելու համար պետք է ուժերը կենտրոնացնել, քաղաքական կամքը կա: Գիտե՞ք` եվրոպական արժեհամակարգում ամենից շատ ինձ ինչն է գրավում` սեփական ուժերի ճիշտ գնահատումը: Հետճգնաժամային գործընթացները շատ անկանխատեսելի կարող են լինել, ուժերի համախմբում է պետք:
-Հայաստանի արտաքին ու ներքին քաղաքական ամենակարևոր երեք խնդիրները որո՞նք են:
-Արտաքին քաղաքական հարցերից ամենակարևորը, իհարկե, Ղարաբաղի հարցն է, երկրորդը` թուրքերի հետ հարաբերությունների կարգավորումը և սահմանների բացումը, որը մեզ կարող է միանգամից Եվրոպա դուրս բերել: Երրորդը համարում եմ այն քաղաքականության շարունակումը, որի հիմքերը դրեց նախագահ Սերժ Սարգսյանը: Գուցե շատերի համար այդ քաղաքականության արդյունքները դեռ տեսանելի չեն, բայց որ Հայաստանն աշխարհում հիմա բոլորովին այլ դիրքերում է` մեզ ավելի լավ գիտեն, մեր հարցերին ավելի շատ են ուշադրություն դարձնում, ակնհայտ է: Ներքին քաղաքականության առաջին խնդիրը, իհարկե, տնտեսական վիճակի բարելավումն է, որը կկանխի և արտագաղթը` երկրորդ ամենակարևոր խնդիրը: Իսկ երրորդը բարոյահոգեբանական մթնոլորտի առողջացումն է: Մեր ամենամեծ խնդիրը հատվածավորվածությունն է. մենք նույն ուղղությամբ նայելու սովոր չենք: Բարեկրթությունը, սիրալիրությունը բնորոշ են յուրաքանչյուրին առանձին-առանձին, բայց միասնության մեջ գերիշխողը չարացածությունն ու կոպտությունն են: Ինչո՞ւ: Կարողանում են, չէ՞, ուրիշ ազգեր իրենց լավագույն որակները դրսևորել բոլոր հարաբերություններում:
-Հայաստանի Հանրապետության համար շա՞տ մեծ խնդիր է 20-րդ դարի հայ գրողներից ընտրել յոթ հեղինակի, յոթ լեզվով թարգմանել ու յոթ երկրում իր մշակույթը ներկայացնել: Ոչ թե պատմել, լացել, հառաչել, պատմական արդարություն-անարդարություն խառնել, այլ թարգմանել Չարենց ու Մաթևոսյան... Հնարավո՞ր է:
-Իհարկե, և ոչ միայն յոթ հեղինակ: Մենք ունենք կոմպոզիտորներ, ունենք նկարիչներ, դերասաններ... Դուք օտարներին ներկայացնելու մասին եք ասում, իսկ մենք գիտե՞նք մեր արժեքները: Մենք գիտե՞նք` ո՞վ է Սուրենյանցը, ո՞վ է Կալենցը...
-Կիմանանք, կհիանանք, կզարմանանք, երբ մի օտարերկրացի գա ու ասի` բայց նա հանճար է:
-Պետության համակարգված քաղաքականությունն է պետք և՛ սեփական արժեքները ճանաչելու, և՛ օտարներին ներկայացնելու, և՛ օտարներինի հետ ծանոթանալու համար:
-Իսկ պետությունը համակարգված քաղաքականությունը կենսագործելու համար սպասում է, որ գան մարսեցիները և ուղղությո՞ւն ցույց տան:
-Ե՛վ համաձայն եմ, և՛ համաձայն չեմ Ձեզ հետ: Ընդունում եմ, որ հատվածական է վարվող մշակութային քաղաքականությունը, բայց մշակույթը շատ նուրբ ոլորտ է և ոչ ստանդարտ լուծումներ է ակնկալում: Մշակութային արժեքների պահպանության ու զարգացման աշխատանք, իհարկե, կատարվում է, պարզապես այնքան հարուստ ու բազմազան են այդ արժեքները, որ կատարված աշխատանքը միշտ քիչ է թվում: Թվարկումների դաշտ չմտնելու համար հիշատակեմ միայն Մատենադարանը` այն հոգևոր ու նյութական հարստությունը, որ կուտակված է այդտեղ, վկայում է հայ մշակույթի դարերի ձեռքբերումները, և ոչ միայն հայ. բազում բնագրեր պահպանվել են շնորհիվ հայերեն թարգմանության: Հուսանք, որ ՀՀ նախագահի նախաձեռնությամբ Մատենադարանի նոր շենքի կառուցումից հետո մշակութային արժեքների ցուցադրության ավելի մեծ հնարավորություններ կստեղծվեն և՛ մեզ, և՛ Հայաստան եկող զբոսաշրջիկների համար: Մասնագիտորեն տեղյակ լինելով արվեստի պատմությանն ու ժամանակակից արվեստին` ես համոզված եմ, որ հայկական արվեստը, ըստ արժանվույն ներկայացվելու դեպքում, իր տեղն է ունենալու համամարդկային արժեքների կողքին, բայց դրա համար ժամանակ է պետք:
-Իսկ մինչ այդ ռուսերեն Մուրակամի կկարդանք...
Զրուցեց Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ