Երեխա՞ ես

Այս զրույցը ևս առնչվում է հավատին և կրոնին: Այս անգամ ևս ստուգաբանություն-բանալին պտտենք «երեխա» բառի փականքի մեջ, բացենք բառի դռները և ներս մտնենք, տեսնենք, թե իր մեջ պարփակած ինչ խորհուրդ ունի առաջին հայացքից ամենասովորական «երեխա» բառը:
Թվում է՝ բոլորս գիտենք, թե ինչ է երեխան. «նորածին աղջիկ կամ տղա, փոքրահասակ աղջիկ կամ տղա»:
Այժմ տեսնենք, թե սկզբնապես ինչ է նշանակել «երեխա» բառը: Նախ՝ բառը գրվել և հնչել է երախա և, որքան էլ զարմանալի է, նշանակել է «անկնունք, քրիստոնեական մկրտություն չստացած, չմկրտված անձ»: Երախայությունը, այսինքն՝ անկնունք լինելը, կապ չուներ տարիքի հետ. կային չափահաս երախաներ, որոնց մկրտությունը կատարվում էր չափահասության ժամանակ: Այսինքն՝ կարող էր լինել վաթսունն անց երախա՝ դեռևս չմկրտված մարդ: Հնում ունեինք «երախայացուցանել» բառը, որը նշանակում էր «մկրտել»: Հետագայում, երբ սովորություն դարձավ մկրտությունը կատարել մանուկ ժամանակ, երախա (երեխա) բառն էլ ստացավ իր «մանկիկ, նորածին» նշանակությունը:
Սրանից էլ առաջացան «երեխայամիտ», «տղայամիտ» նշանակությունները, այսինքն՝ «երեխայի պես մտածող, մանկամիտ, անփորձ, միամիտ»:
Այժմ «երախա» բառը գրվում և արտասանվում է երեխա, երկրորդ ձայնավորը նմանեցվել է առաջինին, չնայած մի շարք բարբառներում պահպանվել է արտասանության «երախա» ձևը:
Որոշ մեկնիչներ ուզում են բառի ծագումը կապել «երախ» բառի հետ: Այսինքն՝ «կաթնկեր, որ չունի բերան խոսելու համար»: Հր. Աճառյանը մերժում է դա և համարում փոխառություն ասորերենից: Սա ավելի հավանական է թվում, որովհետև մինչև գրերի գյուտը քրիստոնեական ծիսակարգը կատարվում էր ասորերեն կամ հունարեն:
Այնուամենայնիվ, երախան երեխա է, և կարևորը բառի ծագումը չէ, այլ բուն նշանակությունը: Կարևորն այսօր այն է, որ Հայաստանում ծնվեն շատ երեխաներ և ստանան հայեցի կրթություն ու դաստիարակություն, որ պաշտոնյաները երեխայամիտ չլինեն, այլ լինեն երեխայասեր:

Վաչագան Ա. ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ