Ամբողջացավ Սահյան- տաճարի հոյակերտ գմբեթը

Համո Սահյանի մաքրամաքուր-հայրենաբույր աշխարհ միշտ մուտք եմ գործել հոգեպես խաղաղվելու, համբերության լույսով ցողվելու համար։ Դա այն աշխարհն է, որը որքան էլ համարես մաքրագործող ավազան, միևնույն է, սրբապղծություն է այնտեղ անմաքուր ձեռքերով, լղոզված խղճով և ապականված հոգով մուտք գործելը, քանի որ պոետական այդ անձեռակերտ խորանից «մոր ծոցի հոտ» է գալիս, օրորոցի հոտ, մայր հողի հոտ, մաքրության և անաղարտության հոտ, Սահյանը կասեր` մարդահոտ։ Ամեն անգամ այդ մարդահոտն եմ առնում` հետևելով, ականատեսը լինելով Շչորս Դավթյանի անկաշառ սիրո, անմնացորդ նվիրման, հարգանքի և մեծարման դրսևորումներին` առ Համո Սահյան բացառիկ մեծությունը։ Մարդ, ով վերուստ, նախախնամության հրամայականով եղել է Սահյանի լռության «զրուցակիցն» ու մեկնիչը, մենության ընկերն ու նեցուկը` կենդանության օրոք, և անմահ հիշատակի խնկարկողն ու գրական վաստակի պահապանը` ցայսօր։
Հայ գրականության պատմությունից մեզ հայտնի են գրական որևէ մեծության և այդ մեծությանը հոգեպես և ֆինանսապես օժանդակող մեկենասի մի շարք օրինակներ. Խորենացի և Սահակ Բագրատունի, Ագաթանգեղոս և Տրդատ արքա, Րաֆֆի և Ալ. Թովմասյան, Թումանյան և Փիլ. Վարդազարյան... Մեր օրերում` Սահյան և Շչորս Դավթյան։ Այդ մեծ «համագործակցություններից» եթե փորձենք ճշտել, թե ով է շահել` գրողը, թե մեկենասը, միանշանակ կարող ենք ասել` հայ գրականությունը։ Վկան` մեր պատմագրության կոթողները` անցյալում, և բազում գրքերը, ուսումնասիրությունները, «Համո Սահյան» գիտամշակութային կենտրոնը, «Համո Սահյան» ոսկե հուշամեդալը` այսօր, Շ. Դավթյանի շնորհիվ։ Եվ այս շարքում, Սահյանի 100-ամյակին ընդառաջ` երկերի լիակատար քառահատոր ժողովածուի 1-ին հատորի լույսընծայումը։ Այն օրերս դրվեց ընթերցողի սեղանին, և ինչպես ծանուցում է գրքի կազմող և խմբագիր Շ. Դավթյանը. «Հատորն ընդգրկում է մեծ բանաստեղծի «Հայաստանը երգերի մեջ» և «Մայրամուտից առաջ» ժողովածուները` համապատասխան ենթավերնագրերով»։ Շնորհավորելով բոլորիս այս առիթով, դրվատանքիս շեշտը մեկ այլ գրքի վրա եմ ուզում դնել. հատորին զուգընթաց հրատարակվել է Շ. Դավթյանի «Համո Սահյան. հանրագիտարան» բառագիրքը, որն ընդգրկում է 261 բառահոդված` կազմված այբբենական կարգով, և այբուբենի յուրաքանչյուր տառով սկսվող մի գոհար` Սահյանի պոեզիայից։ Հեղինակը, բացի շնորհակալ գործից` տիտանային, համբերատար, մանրակրկիտ գործ է կատարել հանրագիտարանը կազմելու համար։ Եվ մեկ այլ աննախադեպ աշխատանք. գրքի վերջում, դարձյալ այբբենական կարգով, ներկայացված է Հ. Սահյանի ստեղծագործությունների ցանկը` գիրք առ գիրք։ Հանրագիտարանում զետեղված են հայ և օտար այն գրողներն ու մշակութային գործիչները, որոնք առնչվել են Սահյան բանաստեղծի հետ. թարգմանել են նրա գործերից, խոսք են ասել Սահյանի և նրա պոեզիայի մասին, նաև որոնց մասին Սահյանն ինքն է հոդված կամ բանաստեղծություն գրել։ Ներկայացված են Սահյանի հայերեն և ռուսերեն տպագրված գրքերը, տոհմածառը, ծնողներն ու ընտանիքը։ Գիրքը հագեցած է համապատասխան լուսանկարներով, սահյանական ձեռագիր-մասունքներով։ Սա իրավամբ կարելի է համարել Շ. Դավթյանի ձեռամբ մինչև այժմ «կառուցված» Սահյան-տաճարի հոյակերտ գմբեթը։ Այո, Շչորս Դավթյանն ամբողջացրեց իր գլխավոր առաքելության կառույցը, իր գրեթե կեսդարյա տքնանքի արգասիքը։ Մեզ մնում է միայն շնորհակալ, երախտապարտ լինել կառուցողին։
Կարելի է ասել, յուրաքանչյուր ճշմարիտ բանաստեղծ իր թելն է մանում` իր տաղանդի գորգը հյուսելու համար։ Սահյանն իր գորգը հյուսեց իմաստնության, հեռատեսության, խղճի, չափավորության թելերից։ Ժամանակն անզոր է գունաթափելու կամ մաշելու այդ գորգի որևէ պատառիկ, աղճատելու որևէ նախշ ու պատկեր. նրա գույները բնության պարգևն են, հետևաբար նրա պես հավերժ են ու անեղծելի...
Ցավոք, մի «մանրուք» է պետք հաշվի առնել. այսօր ապրում ենք արժեզրկումների և մշակույթի անկման խայտառակ ժամանակներում, և քանի որ պետությունն այս հարցում անհասկանալի կեցվածք է ընդունել, յուրաքանչյուր ազգային դիմագիծ ունեցող և ազգի մշակույթ ներկայացնող մեծության կողքին մի նվիրյալ է պետք` մոռացության, անտեսման փոշին «մաքրելու» համար։ Շչորս Դավթյանը երբեք թույլ չտվեց, որ Սահյանի մահից հետո փոշու գեթ մի հյուլե նստի նրա անվան, պոեզիայի, գործի կամ հիշատակի վրա։
Համո Սահյան և Շչորս Դավթյան. միաձույլ անուններ, հավերժության մշտահոս գետի զույգ ափեր` միացած քարակուռ, բնական կամրջով։ Սերունդներ կքայլեն նրա վրայով։ Թող ներվի ինձ այս միտքս, սակայն Սահյանը և Շ. Դավթյանը փոխադարձաբար միմյանց ձեռքերի վրա լցրին անմահության ջուրը. Սահյանը` իր բարեկամությունը, վստահությունը, սերը տալով Դավթյանին, վերջինս` իր տքնանքը, ջանքը, ինքնայրումը, նվիրումը ի սպաս դնելով Սահյանի անվան, պոեզիայի, հիշատակի անկորնչելի, պաշտելի մնալուն։
Այս փաստը կյանքն ու ժամանակը վաղուց են վավերացրել:

Գայանե ԱԹԱՆՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• «Գեղարվեստական ղեկավարը պետք է իմանա բեմի ղադրն ու կուլիսների փոշին. թատրոնն իր միջից պետք է ընտրի ղեկավարին»
• Ներկայացում Մասիս քաղաքում. ողբերգությո՞ւն է, թե՞ կոմեդիա, գուցե երկուսը միասի՞ն
• «Շարականի» անսպառ լույսը
• «Երգեհոնահայր և երգեհոնահայ»
• Ի՞նչ ընդհանուր թեմա կարող է ունենալ պատերազմող երկրի վարչապետը քրեական աշխարհի հայտնի ներկայացուցիչների հետ
• «Այն, ինչ փորձում են մատուցել սոցցանցերով, խայտառակ հերյուրանք է»
• «Բոլոր պատասխանները մենք պետք է ստանանք՝ ո՞վ էր դաշնակից, որքանո՞վ, ինչպե՞ս և ի՞նչ անելով»
• Ներկայացվում են տաղանդավոր գերդաստանները
• Փողոց, որի միակ լապտերը... լուսինն է
• Կյանքն ու վկայությունները
• Անդրադարձ ժամանակակից պատմվածքին
• Ջանլուկա Մարչիանո. «Գեղամ Գրիգորյանը ոչ միայն մեր դարաշրջանի մեծագույն տենորներից էր, այլև մեծ մարդ, մեծ ընկեր»
• ՍԱԴՀՈՒ ՍՈՒՆԴԱՐ ՍԻՆԳՀ. Կյանքն ու վկայությունները
• «Մարդեղացման յուրատիպ կոչ և ավելացող հավատ»
• Կյանքն ու վկայությունները
• Սադհուի առաջին ճամփորդությունները
• Կյանքն ու վկայությունները
• Կյանքն ու վկայությունները
• …Այլապես վտանգված կլինեն 2017-ի խորհրդարանական ընտրությունները
• Կյանքն ու վկայությունները

Մեկնաբանություններ