1840-1842 և 1856-1860 թվականներին Անգլիայի գլխավորությամբ Չինաստանի դեմ իրականացվեց էքսպանսիոնիստական երկու պատերազմ, որոնք ստացան առաջին և երկրորդ «ափիոնային պատերազմ» անվանումը։

Նախորդ դարի 90-ականների սկզբին, երբ Արցախը դեռևս չուներ պետականություն և կանոնավոր բանակ, իսկ երկիրը, գտնվելով թշնամական խուլ շրջափակման մեջ, ամենօրյա հրթիռահրետակոծության էր ենթարկվում Շուշիից և շրջակա թշնամական ռազմահենակետերից, մենք մեզ ոչ միայն չէինք զգում անօգնական ու անորոշ վիճակում, այլև, մեր ժողովրդի բոլոր շերտերի համառության և վճռական միասնության շնորհիվ, ելքեր էինք գտնում ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու համար:

Նմանվել ենք դատական խորհրդի (վիրտուալ), որն անընդհատ հավաքվում և քննարկում է սերիական մարդասպանի վարքը, ով ապացուցված բազմաթիվ հանցագործություններ է արդեն գործել և նույնիսկ խոստովանել:

Ձեր իսկ կրթած ժողովրդից ու նրա ընտրության արդյունքներից բողոքելու իմաստը չեմ հասկանում. Եթե դասարանից մի աշակերտ ցածր առաջադիմություն է ունենում, ուրեմն, աշակերտն է խնդրահարույց:

Միանգամից երևում է, որ այս մարդը նիկոլական չի: Հայաստանի հավաքականի գլխավոր մարզիչ Ալեքսանդր Պետրակով. «Անհարմար եմ զգում այս պարտության համար: Ներողություն եմ խնդրում պարտության համար»:

Հայտնի է, որ Կարինում տիրող համատարած բարոյալքության, դասալքության ու փախուստի դեմն առնելու համար Անդրանիկը մի խելահեղ ծրագիր էր հղացել:

Հովնանի պատմությունը շատերդ գիտեք Աստվածաշնչից, երբ Տերն ուղարկում է մարգարեին քարոզելու Իր պատգամը Նինվեի ժողովրդին, որ դարձի գան: Այլապես Աստված կկործանի քաղաքն ու ժողովրդին:

Բագրատունյաց թագավորության անկումից հետո Մեծ Հայքը դարձավ տարածաշրջանի գերտերությունների բախումների, ճակատամարտերի վայր, ինչի հետևանքով հայաթափվեցին, ոչնչացվեցին բնակավայրերը։

Իրավիճակն այնպիսին է, որ մեկին իր գործին դնելով՝ հարկ է նրա վրա երկու հոգի էլ հսկող դնել, որպեսզի բացառվեն ինտրիգներն ու արհեստական դիվերսիաները անմեղ անձանց վրա. իսկ այդ երկուսին էլ ևս երկու հոգի պետք է հսկեն՝ քաղաքացիական մարմիններ ու կամավորական խմբեր, սրանց էլ՝ ևս երկու հսկող, ու այսպես շարունակ, ընդհուպ՝ զենքն ու կամերան ձեռքդ պիտի առնես, դու՛ անձամբ թաքուն կանգնես այդ բոլոր հսկողների վրա:

Այսօրվա դիրքից նայելով, այնքա՜ն, այնքա՜ն պարզ ու ցցուն է երևում, թե 1997-ին, ՀՀ Առաջին նախագահ Լևոն Տեր Պետրոսյանը ինչպես էր սրիկայաբար ծախում Արցախը: ՈՒ այսպես: