Ի՞նչ պիտի փոխի Բեռլինը

Հունիսն Էրդողանի ամիսը չէ. անցած տարի հունիսի 7-ին խորհրդարանի ընտրություններում ԱԶԿ-ն կորցրեց մեծամասնությունը, այս տարի հունիսի 2-ին Գերմանիան Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչեց՝ Բունդեստագն ընդունեց «1915 և 1916 թթ. հայերի և այլ քրիստոնյա փոքրամասնությունների դեմ իրագործված ցեղասպանության ոգեկոչումն ու հիշատակը» բանաձևը:

Քենիայում գտնվող Էրդողանը հետ կանչեց դեսպան Հուսեին Ավնի Կարսօղլուին ու հայտարարեց, որ վերադարձից հետո կմտածի հետագա քայլերի մասին, շեշտելով, որ «Բունդեստագի որոշումը լրջորեն կանդրադառնա թուրք-գերմանական հարաբերությունների վրա», իսկ շաբաթ օրն ասաց. «Հայերից միայն օգտվում են: Ամբողջ աշխարհում հայկական հարցը սկսել է ընկալվել Թուրքիայի դեմ շանտաժի հարմար միջոց կամ նույնիսկ մահակ»: Թուրքիայի Ազգային մեծ ժողովի 4 խմբակցություններից 3-ը բանաձևի դեմ համատեղ հայտարարություն տարածեցին: Քրդամետ «Ժողովուրդների դեմոկրատիա» կուսակցությունը չմիացավ: Թուրք պատգամավորները Գերմանիայի խորհրդարանի որոշումն «անարդար» որակեցին ու լինելով «մեծ թուրք ազգի ներկայացուցիչներ»՝ դատապարտեցին։
Հայաստանից առաջինն արձագանքեց ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը. «Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի կապակցությամբ նախագահ Յոախիմ Գաուկի հայտարարությունը՝ Բունդեստագի կողմից ընդունված այս բանաձևի հետ միասին, հանդիսանում են Գերմանիայի արժեքավոր ներդրումը ոչ միայն Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման և դատապարտման գործում, այլև ընդդեմ ցեղասպանությունների, մարդկության դեմ հանցագործությունների կանխարգելման համամարդկային պայքարում»:

Նախագահ Սերժ Սարգսյանը շնորհակալական հեռագրեր հղեց նախագահ Յոախիմ Գաուկին, կանցլեր Անգելա Մերկելին և Բունդեստագի նախագահ Նորբերտ Լամերտին. «Գերմանիայի Բունդեստագի կողմից Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող բանաձևի ընդունումն իսկապես պատմական քայլ էր. պատմական՝ ոչ միայն Հայաստանի և հայ ժողովրդի, Գերմանիայի և գերմանացի ժողովրդի, այլև ողջ քաղաքակիրթ աշխարհի համար»:

ՀՀ ԱԺ-ն հայտարարություն անցած շաբաթ չարեց, ԱԺ նախագահ Գալուստ Սահակյանը ուղերձ հղեց Բունդեստագի նախագահ Նորբերտ Լամերտին. «Այդ փաստաթուղթը ոչ միայն հարգանքի տուրք է Հայոց ցեղասպանության անմեղ զոհերի հիշատակին, այլև ծանրակշիռ ներդրում պատմական ճշմարտության վերականգնմանը և աշխարհում նման ոճրագործությունների կրկնությունը կանխելուն ուղղված միջազգային գործընթացներում»:

Հայերը, ինչպես 1945-ին Ռայխստագի, Բունդեստագի առաջ քոչարի պարեցին ու եռագույնը ծածանեցին: Ի՞նչ է ասում չորսէջանոց բանաձևը:
«Գերմանիայի Բունդեստագը խոնարհվում է Օսմանյան կայսրությունում ավելի քան 101 տարի առաջ հայերի և այլ քրիստոնյա փոքրամասնությունների նկատմամբ իրագործված տեղահանությունների և կոտորածների զոհերի առջև: Բունդեստագը դատապարտում է ժամանակի երիտթուրքական կառավարության հանցագործությունները, որոնք հանգեցրին հայերի գրեթե լիակատար բնաջնջմանը Օսմանյան կայսրությունում»:

«Բունդեստագը ցավում է Գերմանական կայսրության անփառունակ դերի համար, որը որպես Օսմանյան կայսրության գլխավոր ռազմական դաշնակից, չնայած հայերի կազմակերպված տեղահանումների և բնաջնջման մասին նաև գերմանացի դիվանագետների և միսիոներների հաղորդած միանշանակ տեղեկություններին, անգամ չփորձեց կասեցնել մարդկության դեմ իրագործվող այդ հանցագործությունը: Այս ոգեկոչմամբ Գերմանիայի Բունդեստագը արտահայտում է իր հատուկ հարգանքը երկրագնդի թերևս հնագույն քրիստոնյա ժողովրդի հանդեպ:

Գերմանիայի Բունդեստագը ամրագրում է իր 2005-ին ընդունած բանաձևը, որը նվիրված էր զոհերի հիշատակին և իրադարձությունների պատմական գնահատականին` նպատակ ունենալով նպաստել թուրքերի և հայերի հաշտությանըե:
«100-րդ տարելիցի կապակցությամբ 2015 թ. ապրիլի 24-ին Գերմանիայի Բունդեստագի հատուկ նիստի ընթացքում բոլոր խմբակցություններից ելույթ ունեցողները, և հատկապես ԳԴՀ նախագահն այդ քննարկման նախօրյակին, դատապարտեցին հայերի նկատմամբ իրագործված ցեղասպանությունը` ոգեկոչեցին զոհերին և հաշտության կոչ արեցին: Գերմանական կայսրությունը մեղսակից է եղել այդ իրադարձություններին: Բունդեստագը խոստովանում է, որ Գերմանիան հատուկ պատմական պատասխանատվություն է կրում այդ հարցում: Դա բերում է հայերին և թուրքերին օգնելու պարտականություն` անցյալի անդունդները հաղթահարելու և հաշտության ու փոխըմբռնման ուղիներ փնտրելու գործում: Հաշտեցման այս գործընթացը վերջին տարիներին շտապ նոր խթանների կարիք ունի»:

«Գերմանիայի Բունդեստագը տեղյակ է Հայաստանի և Թուրքիայի կողմից 2005-ից նախաձեռնվող մերձեցման փորձերին և կոչ է անում թե ոգեկոչման, թե միջպետական հարաբերությունների կարգավորման հարցերում քայլեր կատարել: Այդուհանդերձ երկու պետությունների միջև հարաբերությունները շարունակում են մնալ լարված` կրելով փոխադարձ անվստահության կնիքը: Գերմանիան պետք է օժանդակի հայերին և թուրքերին մերձեցման գործընթացում: Իհարկե, կենսական նշանակություն ունի պատմության հետ առերեսումը, վերաիմաստավորումը, որը փոխըմբռնման հիմք կարող է հանդիսանալ թե ներկայի և թե ապագայի համար: Թուրքիայի և Հայաստանի հարաբերությունների լիցքաթափումն ու կարգավորումը կարևոր են նաև Կովկասյան տարածաշրջանի կայունացման համար: Գերմանիան ԵՄ հարևանության քաղաքականության շրջանակներում պատասխանատու է զգում իրեն հայ-թուրքական հարաբերություններում կատարած պատմական դերի առումով»:

«Գերմանիայի Բունդեստագը կոչ է անում Գերմանիայի կառավարությանը.
-ջանք գործադրել, որ Թուրքիայի և Հայաստանի կառավարությունները վավերացնեն 2009 թ. ստորագրված Ցյուրիխյան արձանագրությունները, որոնք նախատեսում են ստեղծել պատմության գիտական հետազոտման հանձնախումբ, դիվանագիտական հարաբերությունների կարգավորում և համատեղ սահմանի բացում,
-միջնորդել, որ վերջին տարիներին Թուրքիայում հայկական մշակութային ժառանգության պահպանման ուղղությամբ սկիզբ առած քայլերն ավելի եռանդուն շարունակվենե:
Բունդեստագում բանաձևի քննարկման ժամանակ հնչած ելույթները նույն ոգով էին՝ պատասխանատու ենք, հայերից ներում, թուրքերից ճանաչում ենք ակնկալում: Երկուսից՝ հաշտեցում: Բայց՝ մի խոսք փոխհատուցման մասին: Գուցե նրանք սպասում են հայոց պատմական ,թղթածրարի՞նե, որ համահայկական Հռչակագրով հայտարարվեց ու մնաց անհայտ: Բանաձևի ընդունումից մեկ շաբաթ անց ակնհայտ է, որ թուրք-գերմանական երկնակամարը չփլվեց: Էրդողանը Բեռլինին սպառնում էր պատժամիջոցներով, բայց փորձում է հարաբերությունները հարթել Մոսկվայի հետ: Անկարան չի կարող հարաբերությունները ճգնաժամային դարձնել ԵՄ-ում իր կամրջի հետ՝ խաղը փլուզվում է: Էրդողանը, որ պատրաստվում է Թուրքիան դարձնել նախագահական հանրապետություն, երկրի ներսում խնդիրներ կունենա, սակայն հաղթահարելի, իր նախագահության միջազգային ճանաչումը նրա համար շատ ավելի կարևոր է, քան որևէ այլ հարց: Պատահական չէ, որ հենց հիմա է ի հայտ գալիս նրա դիպլոմի կեղծ լինելու փաստը, որ Սահմանադրության նորմը խախտելու պատճառով հրաժարականի հիմք է, բայց չի դառնա: Անկարան դիվանագիտական հարաբերությունները Բեռլինի հետ չի խզի, մի քիչ կաղմկի ու դեսպանին կվերադարձնի Բեռլին՝ միջադեպը կհամարվի սպառված: Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը, հայ-թուրքական հաշտեցումը Անկարայի օրակարգում չկան և երկար չեն լինի: Անկարայի օրակարգում եղբայրությունն է Բաքվի հետ: Երևանը, որ միանգամից իր հրճվանքը արտահայտեց բանաձևի ընդունումով, պատրա՞ստ է վերադառնալ ու վավերացնել 2009-ին ստորագրված Ցյուրիխյան արձանագրությունները: Թե՞ նախագահից ԱԺ նախագահ՝ երախտապարտ էին Բեռլինին «պատմական որոշման համար», բայց բանաձևը չէին կարդացել: Երևանը պատրա՞ստ է Եվրամիության հետ բովանդակային հարաբերությունների, բանաձևն ուղղված չէ միայն Անկարային, բանաձևը ուղղված է և Երևանին, որոշակի քայլեր է ակնկալում տարածաշրջանում կայունության ու զարգացման համար: Մենք կարդալու ենք միայն ա՞յն մասը, որ բավարարում է արդարության հաստատման մեր ցանկությունը, թե՞ ամբողջությամբ: Թե՞ նորից հայտարարելու ենք՝ գնդակը Թուրքիայի դաշտում է: Երբ գնդակը հակառակորդիդ ես տալիս, ինքդ խաղի մեջ չես:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Հունիսի 2-ին Փարիզում ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահների հետ հանդիպեց ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը, մայիսի 31-ին նրանք Բրյուսելում հանդիպել էին Ադրբեջանի ԱԳ նախարարի հետ: Երկու հանդիպումներից հետո ՄԽ-ն հայտարարեց.
«Համանախագահները նախարարների ուշադրությանն են ներկայացրել ԵԱՀԿ-ի գործող նախագահի անձնական ներկայացուցչի գործող գրասենյակի ընդլայնմանը և ԵԱՀԿ-ի հետաքննական մեխանիզմի ստեղծմանն առնչվող փաստաթղթերի նախագծերը: Նախարարները հաստատել են նախագահների համաձայնությունը հունիսին բանակցությունների հաջորդ փուլն անցկացնելու վերաբերյալ՝ նպատակ ունենալով վերսկսել համապարփակ կարգավորմանն ուղղված բանակցությունները»:
Էլմար Մամեդյարովը համանախագահների հետ հանդիպումից հետո հայտարարել էր. «Մենք սպասում ենք հունիսի հանդիպմանը ստատուս քվոյի հարցում նշանակալի առաջընթաց գրանցելու նպատակով»: Հայաստանը նախապատրաստական աշխատանքների շրջանակներում ԱԳ նախարարին գործուղեց Թեհրան (այս այցն առանձին թեմա է), հանձնաժողովի մակարդակում մերժեց ԱԺ-ում քննարկել ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու օրինագիծը և քննարկում է ՀՀ և ՌԴ միջև Հավաքական անվտանգության Կովկասյան տարածաշրջանում հակաօդային պաշտպանության միավորված տարածաշրջանային համակարգ ստեղծելու համաձայնագիրը (որ նույնպես առանձին ու մեծ թեմա է): Ապրիլից Հայաստանը չի օգտագործում իր առաջին քայլի իրավունքը: Նույնիսկ ռուսներն արձանագրեցին, որ Հայաստանը ապրիլի սկզբին պիտի ԼՂՀ-ն ճանաչեր և որևէ երկիր չէր կարող հարցնել՝ ինչո՞ւ: ԼՂՀ-ի հետ ռազմաքաղաքական դաշինքի համաձայնագրի նախագիծն անհայտ գզրոցներում է: Ռուսաստանից չի ստացվել 200 միլիոն դոլարի զենքը: Բանակցությունները վերսկսելու համար ՀՀ նախագահը առաջադրեց պայմաններ, հետո գնաց Վիեննա՝ հանդիպման և հունիսի վերջին էլ կգնա բանակցելու՝ առանց ստանալու հասցեական հայտարարություններ, հետաքննության մեխանիզմներ շփման գծում, ԼՂՀ-ի անվտանգության երաշխիքներ: Երբ շուրջբոլորդ առանց կանոնների մարտեր են, իսկ դու շարունակում ես շախմատդ՝ երեք քայլ առաջ հաշվարկելով մրցակցիդ քայլերը ու չանելով քո քայլը, սկզբի համար կորցնում ես 800 հեկտար: Թուրքերը հայտարարում են, որ Բունդեստագի բանաձևը իրավական ուժ չունեցող փաստաթուղթ է, բայց նրանք չեն կարող հերքել ոչ փաստաթղթի քաղաքական նշանակությունը, ոչ մթնոլորտի փոփոխությունը: ԱՄՆ-ը և ԵՄ-ն Բաքու-Անկարա տանդեմին պարբերաբար ցույց են տալիս իրենց տեղը գլոբալ աշխարհում ու տարածաշրջանում, Հայաստանի խնդիրն է օգտագործել պահն ու իրավիճակը՝ պաշտպանված լինելու Մոսկվա-Անկարա-Բաքու եռյակից՝ Լեռնային Ղարաբաղի հարցը տարածքային հարթության մեջ փակելու և ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը անտեսելու ծրագրերից: Եվ՝ հատկապես Մոսկվայից Հայաստան գործուղվող հայերից, որ համաձայնում են վճարի դիմաց տրոյական ձի դառնալ՝ բավարարելու թե իրենց անձնական հավակնությունները, թե պատվիրատուի պահանջները: Եվ գտնում են պարարտ հող, որը պատերազմի մեջ գտնվող երկրում դավաճանություն է:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ