Խստություն Թուրքիայի նկատմամբ և Ռուսաստանին զիջելու պատրաստակամությո՞ւն

Օսմանյան կայսրությունում հայերի ցեղասպանությունը դատապարտող բանաձևը, որ ծրագրված է ընդունել հինգշաբթի օրը Բունդեստագում, կդառնա միակ ճշմարիտ բնորոշումը այն ոճրագործությունների, որ կատարվել են 1915-1916-ին: Սակայն Էրդողանի հասցեին ինտենսիվ քննադատությունը, ամեն ինչից բացի, ձեռնտու է Պուտինին՝ գրում է Die Welt-ում Ռիխարդ Հերցինգերը: Այդ կոտորածը իր տեսակի մեջ նախադեպը դարձավ XX դարում պատահած զանգվածային սպանությունների: Հայ բնակչության ցեղասպանությունը անանց տպավորություն թողեց Ադոլֆ Հիտլերի վրա և դարձավ ապացույց, որ կարելի է ծրագրված ոչնչացնել մարդկանց համախումբ՝ միավորված ազգային հատկանիշով, չվախենալով համաշխարհային հանրության դատապարտումից: Միայն թե ամեն ինչ պետք է անել արագ ու գաղտնի և անպատիժ կմնաս: Հայերի ցեղասպանությունը ոգեշնչեց Հիտլերին հրեաների հոլոքոստին դիմելու:

Օսմանյան կայսրության ժամանակների դաժան հանցագործության և գերմանական պատմության ևս մեկ կապող օղակ է կայսերական Գերմանիայի դիրքորոշումը, որը գիտեր կատարվող հանցագործությունների մասին ու չէր միջամտում՝ վախենալով հարվածի տակ դնել Թուրքիայի հետ իր ռազմական դաշինքը: Դրանով է բացատրվում Գերմանիայի խորհրդարանի այդ հարցով արտահայտվելու ձգտումը: Բանաձևի ընդունումը ժամանակի մեջ համընկնում է արտաքին քաղաքական բավականին պայթյունավտանգ իրադարձությունների հետ: Հարցը միայն այն չէ, որ դաշնային կառավարությունը, ինչպես ամբողջ ԵՄ-ն, Անկարայի ձեռքում է միգրացիոն ճգնաժամի կարգավորման տեսակետից: Թուրքիայի ու Եվրոպայի հարաբերությունների լարվածությանը նպաստում է նախագահ Էրդողանի քաղաքականությունը, որ ուղղված է խոսքի ազատության ճնշմանը, նրա ակնհայտ հավակնությունները՝ Թուրքիայի Հանրապետությունն իր աշխարհիկ Սահմանադրությամբ վերածելու իսլամական պետության՝ ավտոկրատի ղեկավարությամբ: Անկարան բանաձևին արձագանքում է իբրև քաղաքական հարձակում թուրքական ղեկավարության վրա: Եվ աշխարհիկ, և իսլամիստական հայացքներ ունեցող թուրք ազգայնականները ցեղասպանության հիշատակումը ընդունում են ալերգիկ ռեակցիայով: Կատարված ոճրի մասին պատմական ճշմարտությունը մռայլ ստվեր է նետում թուրքերի ստեղծած ժամանակակից քեմալական Թուրքիայի իդեալականացված կերպարի վրա:

Հայերի՝ քրիստոնյաների, կոտորածը քննարկելու Գերմանիայի նախաձեռնությունը իսլամիստական հայացքներով թուրք ազգայնականներն ընդունում են իբրև կրոնական ռևանշիստական արշավ, որ նախաձեռնել է քրիստոնյա Եվրոպան: Լրացուցիչ կոնֆլիկտային ներուժ ունեն վտանգավոր լարված հարաբերությունները Անկարայի ու Մոսկվայի միջև: Սիրիական սահմանի մոտ ռուսական խփված ինքնաթիռի միջադեպից հետո ավտոկրատներ Պուտինն ու Էրդողանը, որ դեռ վերջերս աշխարհին ցուցադրում էին իրենց բարեկամությունը, անհաշտ առճակատման են տրամադրված: Ոչ ռուսական, ոչ թուրքական կողմը չեն մոռանում, որ 1915-1916-ին Ռուսական կայսրությունը Օսմանյան կայսրության հետ պատերազմի մեջ էր, իսկ թուրքերը հայերին խարանում էին իբրև Ռուսաստանի հինգերորդ շարասյուն: Այսօր Հայաստանը բարեկամական հարաբերություններ ունի Ռուսաստանի հետ և անդամակցում է Մոսկվայի գլխավորած Եվրասիական միությունը: Հարևան Ադրբեջանի հետ, հակառակը, Հայաստանը գտնվում է ամեն պահ բռնկման պատրաստ դիմակայության մեջ՝ հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղի պատճառով, որ 1990-ական հայտարարեց իր անկախությունն Ադրբեջանից: Տարածաշրջանի իրավիճակին հատուկ սրություն է հաղորդում փաստը, որ Թուրքիան աջակցում է Ադրբեջանին և Բաքվի հետ առավել մերձեցման մեջ տեսնում է Հարավային Կովկասում Ռուսաստանի ներգործության նվազում: Կրեմլը ջանում է լավ հարաբերություններ պահպանել և Ադրբեջանի հետ: Լինելով զենքի հիմնական մատակարարը Հայաստանին, Մոսկվան անհրաժեշտ է համարում զենք վաճառել Բաքվին: Ռուսաստանի շահերից է բխում, որ կոնֆլիկտը մնա մխացող և բաց ռազմական դիմակայության փուլ չմտնի:

Հայաստանի հարցով բանաձևի ընդունումը կարող է սխալ մեկնաբանվել իբրև աջակցության ազդանշան հայկական, միաժամանակ՝ ռուսական, դիրքորոշման տարածաշրջանի պայթյունավտանգ իրավիճակում: Թուրքիայի հասցեին խիստ քննադատությունը, որ գերիշխում է այսօրվա գերմանական հասարակության մեջ, ուշադրությունը շեղում է Մոսկվայի ինտրիգներից ու մեքենայություններից: Հատկապես Սիրիայում, որը հանգեցնում է դեպի Եվրոպա փախստականների հոսքի մեծացմանը և Մոսկվայի ագրեսիվ քաղաքականությանը ՈՒկրաինայում: Ներքաղաքական տրամադրություններում գերիշխող զայրույթը, որ արդարացված արձագանքն է Էրդողանի քաղաքականությանը, կարող է ձեռնտու լինել այն ուժերին, որ ակտիվորեն պահանջում են հակառուսական պատժամիջոցների մեղմացում և մերձեցում Պուտինի հետ:
Ռիխարդ ՀԵՐՑԻՆԳԵՐ, Die Welt

Հ.Գ. Փաստորեն՝ մեր հաշվին ռուսների բախտը նորից բերում է, եթե, իհարկե, Գերմանիայում ՌԴ-ի պատժամիջոցների վերացման պահանջների դրդապատճառը զուտ տնտեսական չէ: Հայերի ցեղասպանության ճանաչումը Բունդեստագի մակարդակով կարևոր ու անհրաժեշտ քայլ էր, նկատի ունենալով կայսերական Գերմանիայի հանցակցությունը ցեղասպանությանը՝ Անկարան դաշնակից կորցրեց պատմական ճշմարտությանը դիմադրության մեջ: Բունդեստագում բանաձևի քննարկման բոլոր ելույթները հայ-թուրքական հաշտեցման տրամաբանության մեջ էին՝ իբրև տարածաշրջանի կայունության ու զարգացման գրավական: Դիվանագիտական մաստեր կլաս էին թե քննարկումը, թե քվեարկությունը, որ խորքում լուծում էր ներքաղաքական խնդիրներ, իսկ արտաքին քաղաքականության մեջ պաշտպանում էր համաեվրոպական արժեքները հետադարձ ժամանակով: Պատգամավորները քանիցս նշեցին, որ թուրք ժողովրդի հետ բարեկամ են ու դատավոր չեն, պաշտպանում են ճշմարտությունը միայն, կարևորեցին գերմանաթուրքական հարաբերությունները: Բայց այդ ճշմարտությունը 101 տարի ճշմարտություն էր, և գուցե Թուրքիան իրոք ունի վախենալու պատճառներ, որ հայտնի են միայն ամենատեղեկացված մարդկանց:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ