Լեռնային Ղարաբաղ. Ելքի որոնում

Ավստրիայի Լյուդվիգ Բոլցմանի անվան՝ պատերազմների հետևանքների ուսումնասիրության ինստիտուտի գիտաշխատող Քրիստոֆ Բենեդիկտերը կարծում է, որ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտը կարելի է լուծել տարածքների համամասնական բաժանմամբ՝ էթնիկ-տարածքային սկզբունքով: Իր տեսակետը նա ներկայացրել է Die Presse թերթում:

Ապրիլի սկզբին Ադրբեջանին ու Հայաստանին սահմանակից Լեռնային Ղարաբաղի դեֆակտո պետությունում սկսվեցին 1994-ից հետո ամենաարյունոտ կռիվները, որ երկու կողմից 80 մարդու մահվան հանգեցրին: Ադրբեջանին չհաջողվեց տարածքը գրավել, սակայն հարձակումը մի նպատակի հասավ՝ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտը նորից գլխավորեց կոնֆլիկտների ցանկը, որ անհրաժեշտ է կարգավորել: Բայց արևմտյան երկրները գործնականում որևէ լծակ չունեն, որ կոնֆլիկտը լուծեն երկու կողմերի շահերը բավարարելով: Գործը լրջորեն բարդացնում է, որ որոշումների սովորական մոդելները կիրառելի չեն արևմտադեմոկրատական հեռանկարի տեսակետից: Թեպետ Ադրբեջանի պահանջը՝ իր կազմում ներառել խորհրդային նախկին ինքնավարությունը, թվում է հիմնավորված միջազգային իրավունքի տեսակետից, նույնքան լեգիտիմ են անկախության Լեռնային Ղարաբաղի հավակնությունները: Առավել ևս, որ Ադրբեջանը երբեք այդ տարածքներին չի տիրապետել անկախությունից հետո:

Ավելին՝ Լեռնային Ղարաբաղն ըստ էության ժողովրդավարական պետական կազմավորում է, որտեղ կանոնավոր անցկացվում են ազատ ընտրություններ: Ադրբեջանը համարվում է ավտորիտար պետություն, որ ժողովրդավարական ազատությունների տարբեր գնահատականներով Սաուդյան Արաբիայի ու Իրանի հետ նույն աստիճանին է հայտնվում: Այդ պատճառով կոնֆլիկտի լուծում կարող էր դառնալ էթնիկ-տարածքային համամասնական բաժանման սկզբունքը: Տարածքը պետք է բաժանել՝ ելնելով այն փաստից, որ 1990-ին, պատերազմից առաջ Լեռնային Ղարաբաղում ապրում էին 70 % հայեր և 22 % ադրբեջանցիներ (մնացած 8 %-ը այլազգիներ էին, այդ թվում՝ քրդեր): Նման որոշումը, որքան էլ անսովոր հնչի, եղել է Կիպրոսում խաղաղության հաստատման ծրագրի հիմքում, որ ՄԱԿ-ն առաջադրել է 2002-ին: Առավել ևս, որ Լեռնային Ղարաբաղի դեպքում այս սկզբունքը մեջտեղից հանում է անայլընտրանք սկզբունքը՝ կամ Ղարաբաղը կդառնա Ադրբեջանի մաս, կամ Ղարաբաղ չի լինի ընդհանրապես: Ադրբեջանի ու 22 %-ով փոքրացած Ղարաբաղի միջև նոր սահմանի հաստատումից հետո հարցը, որ հիմա դարձել է փորձաքար, բանակցություններում շատ ավելի հեշտ կլինի լուծել: Այդ դեպքում Ադրբեջանը կկարողանար վերադարձնել իր տարածքների մի մասը, իսկ Ղարաբաղը չէր հայտնվի Ադրբեջանի վերահսկողության տակ, որը կապահովի հայ բնակչության անվտանգությունը:

Հայաստանն ու Ադրբեջանը կկարողանան իրենց քաղաքականությունն ու տնտեսությունը ուղղել պաշտպանությունից ու Ադրբեջանի հետ սպառազինությունների մրցավազքից դեպի այլ ուղղություն:
Քրիստոֆ ԲԵՆԵԴԻԿՏԵՐ, Die Presse

Հ.Գ. Ինչ հեշտ է, չէ՞, ավստրիացի գիտաշխատողի համար լուծել Լեռնային Ղարաբաղի հարցը: Բայց ընդունեք, որ ռացիոնալ հատիկ կա նրա առաջարկած տարբերակում: Եվ գուցե տարբերակը գործեր, եթե չլինեին գերտերությունների շահերը: Եթե բարեկամները լինեին բարեկամներ, թշնամին՝ սոսկ թշնամի:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ