Դաշնային Սիրիա՞

Մինչ Թուրքիան հաղթահարում է Անկարայի հրեշավոր ահաբեկչության ցավը, արտաքին քաղաքականութան մեջ կարևորագույն իրադարձություններ են կատարվում: Մեկը Ռուսաստանի Սիրիայից հեռանալու որոշումն էր, մյուսը՝ սիրիացի քրդերի դաշնության հռչակումը: Ինչո՞ւ Պուտինը, որ անսպասելի օգնության եկավ Բաշար Ասադին անցյալ տարվա սեպտեմբերի 30-ին, նույնքան անսպասելի հեռանում է տարածաշրջանից: Նախ և առաջ Ռուսաստանին հաջողվեց մարտադաշտում իրավիճակը շրջել Ասադի օգտին: Մոսկվան, որ մինչև պատերազմը բազա ուներ միայն Տարտուսում, հնարավորություն ստացավ կենտրոնացնել պատերազմ վարելու իր զինուժը Լաթաքիայի ավիաբազայում: ՈՒկրաինական ճգնաժամի պատճառով մեկուսացման և պատժամիջոցների տակ գտնվող պուտինյան վարչակարգը Մերձավոր Արևելքում կարևոր խաղացողի դերով հանդես եկավ, ում հնարավոր չէ անտեսել: Մյուս կողմից՝ Ռուսաստանն անմիջապես չի հեռանում: Մոսկվան թեպետ թիրախում ուներ ոչ այնքան ԻՊ-ին, որքան ընդդիմությանը, տարածաշրջանում կպահպանի իր ուժը այն ծավալով, որը թույլ կտա շարունակել «ահաբեկչական խմբերի» դեմ պայքարը: Կմնան և հակահրթիռային պաշտպանության С-400 համակարգերը, որ Սիրիա բերվեցին Թուրքիայի հետ հարաբերություններում ինքնաթիռային ճգնաժամից հետո: Կարծում են, որ Պուտինը Ասադին ազդանշան է տալիս՝ «Մենք այլևս չենք կարող քո զինվորները լինել, մնացածը ինքդ կանես», և արագացնում է խաղաղ բանակցությունները: Պուտինը չի ուզում, որ Ռուսաստանը խրվի սիրիական ճահճում, ինչպես ԽՍՀՄ-ը Աֆղանստանում: Հնարավոր է, որ Պուտինը օրական երեք միլիոն դոլար ծախսելով ռազմական գործողությունների վրա, երբ նավթի գները անկման հատակին են հասել, որոշել է ուժերը կենտրոնացնել ընտրություններից մեկ տարի առաջ: Բոլոր այս քայլերը կարող են մարտավարական գերակայություններ լինել Պուտինի համար, որը իր անձնական քաղաքականությունն է դարձրել աշխարհին անակնկալներով զարմացնելը: Ինչպե՞ս Ռուսաստանի պատերազմի մեջ մտնելը փոխեց իրավիճակը մարտադաշտում: Ասադը շրջապատեց ընդդիմությանը Ալեպոյում, հասավ Իդլիբ հյուսիսում, վերադարձրեց վերահսկողությունը 400 բնակավայրերի վրա, որ ընդդիմության կամ ԻՊ-ի ձեռքում էին: Ռուսաստանի ռմբակոծումներն ընդդիմութան համար իսկական հարված էին, իսկ նրանց աջակցում էին Թուրքիան ու Սաուդյան Արաբիան: Սիրիացի քրդերը հնարավորություն ստացան ԱՄՆ-ի ու Ռուսաստանի աջակցությամբ մեծացնելու իրենց տարածքները: Հետևանս՝ էթնոկրոնական բաժանման գիծն ու երկրի հատվածականությունն առավել արտահայտիչ դարձան: Ռուսաստանի միջամտությունը մարտադաշտում խթանեց կոնֆլիկտի կողմերին հրադադար կնքել և նստել Ժնևում բանակցությունների սեղանի շուրջը: Մինչև վերջին պահը Ռուսաստանը պնդում էր, որ սիրիացի քրդերը պիտի հրավիրվեն շվեյցարական բանակցություններին՝ ՄԱԿ-ի հովանու ներքո: ՌԴ արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովն ասում էր. «Եթե քրդերին մոտ չթողնենք Սիրիայի ապագայի մասին բանակցություններին, ո՞վ կերաշխավորի, որ նրանք կցանկանան մնալ այդ պետության կազմում»: Բայց Թուրքիային չտագնապելու համար սիրիական քրդական ժողովրդավարական միություն կուսակցությանը (PYD), որ կապված է Քրդստանի աշխատավորակա կուսակցություն (РПК) ահաբեկչական խմբավորման հետ, նաև մի քանի այլ խմբերի, Ժնև չհրավիրեցին: Երբ Ասադի վարչակարգի ու ընդդիմության ներկայացուցիչները սկսեցին միջնորդավորված բանակցությունները Ժնևում, տեղեկություն տարածվեց, որ Ռիմելանի կոնֆերանսում սիրիացի քրդերը քննարկում են Սիրիայում դաշնություն հռչակելու հարցը:
«РИА Новости» ռուսական պաշտոնական լրատվական գործակալությանը սիրիացի քրդերի ներկայացուցիչը Մոսկվայում՝ Ռոդի Օսմանը, ասաց. «Ժնևում սկսվել են բանակցությունները, բայց մեզ՝ քրդերիս, Սիրիայի կարևոր մասին, չեն հրավիրել: Այդ դեպքում մենք մեկ ելք ենք տեսնում՝ միավորել երեք կանտոնները, որ քրդերի վերահսկողության տակ են, և հայտարարել Սիրիայի հյուսիսում դաշնության ստեղծումը»: PYD-ի անդամներից Իբրահիմ Իբրահիմը New York Times-ին տված հարցազրույցում հայտարարեց. «Դաշնությունը թույլ կտա պահպանել Սիրիայի ամբողջականությունը»: Ժամանակը ցույց կտա՝ կպահպանի՞ դաշնային կառույցը Սիրիայի ամբողջականությունը, թե՞ կարագացնի տրոհումը, բայց անպայման կազդի տարածաշրջանում քաղաքական հավասարակշռության վրա: Մի կողմից՝ դաշնության ստեղծման նախաձեռնությունը, որ բարձրաձայնվեց Ռիմելանում, հանգեցրեց նրան, որ Սիրիան, Թուրքիան, ԱՄՆ-ը նման հայտարարություններ արեցին: Դամասկոսի ներկայացուցիչը Ժնևում նկատեց. «Ձախողման են դատապարտված Սիրիայի բաժանմանն ուղղված նախաձեռնությունները»: Անկարան առարկեց. «Դա անօրինական է»: ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտի ներկայացուցիչ Մարկ Տոները հայտարարեց, որ ԱՄՆ-ը չի աջակցում Սիրիայում որևէ ինքնավար կամ կիսաինքնավար կառույցի: Բայց երբ նրան հարցրին. «Իսկ եթե սիրիացիներն ուզո՞ւմ են բաժանվել դաշնային շրջանների», Տոները պատասխանեց. «Դա որոշում է, որ կընդունեն իրենք՝ սիրիացիները»: Նշանակում է՝ Սիրիայի դաշնային դառնալու գաղափարն ամբողջությամբ չի մերժվում: Սիրիայի ընդդիմությունը դաշնային կառուցվածքը չի խրախուսում: Ընդդիմադիր ղեկավարներից Ռիադ Հիջաբը կարծում է. «Մենք աջակցում ենք ապակենտրոնացումը, որի շրջանակներում տեղական իշխանությունները մեծ իրավասություններ կունենան, բայց ոչ դաշնությունը: Դաշնությունը երկիրը կմասնատի»: Եթե սիրիացի քրդերը իրաքցիներից հետո դեֆակտո ինքնուրույն կառույց ձեռք բերեն, դա կարող է հարուցել ոչ միայն Թուրքիայի, այլև Իրանի անհանգստությունը: Այնուհանդերձ, ակնհայտ է, որ իրավիճակը Սիրիայում վաղուց արդեն շրջվել է դաշնային համակարգի կողմը:
Նիլգյուն Թեքֆիդան ԳՅՈՒՄՈՒՇ, Hürriyet

Հ.Գ. Թույլ կտա՞ն Արևմուտքն ու Ռուսաստանը, որ քրդերն անկախանան: Հարցը վերաբերում է Թուրքիային, Իրանին, Իրաքին, Սաուդյան Արաբիային, և ի՞նչ տարածքում: Իրաքում դեֆակտո գոյություն ունեցող ու չճանաչված Քրդստանը Սիրիայի տարածքում ևս ինքնավարություն ստանալով, հաջորդ քայլով փորձելու է տարածքները միավորել և մեկ պետություն դառնալ, իսկ մյուս քայլը արվելու է Թուրքիայում, որտեղ քրդաբնակ շրջանները անջատման հարց են բարձրացնելու՝ թիկունքում ունենալով արդեն կազմավորված պետություն, հեռու չէ նաև Իրանի քրդերի անջատողական տրամադրությունների դրսևորումը: Քրդեր կան նաև Ադրբեջանում: ՈՒ ի՞նչ քարտեզ կձևավորվի Մերձավոր Արևելքում: Ամենայն հավանականությամբ ոչ ժնևյան բանակցությունները, ոչ առաջիկա տասնամյակը այս հարցերի պատասխանը չեն տա, բայց Սիրիան կարող է լինել երկրորդ մասնատված երկիրը, եթե Իրաքի կենտրոնական կառավարությունը չուժեղանա այնքան, որ վերացնի ինքնավարությունները: Պետություններից յուրաքանչյուրն իր ուժերով կկարողանար հարցերն իր սահմաններում լուծել, եթե չլինեին արտաքին ներգործությունները, եթե Արևմուտքը չշարունակեր Արևելքին ապրելու կերպն ու կարգը պարտադրել, մեր ժամանակներում ի պատասխան ստանալով ահաբեկչություն ու փախստականներ:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ