«Կնե­րեք, բայց միայն Դար­վի­նի տե­սու­թ­յան հետևորդ­ներն են մտա­ծում, որ ա­մեն ինչ ինքն ի­րեն է լի­նում»

Հա­յաս­տա­նյան գոր­ծա­րար մի­ջա­վայ­րում առ­կա հին ու նոր խն­դիր­ներ, կա­ռա­վար­ման հա­մա­կար­գի բա­ցեր, հա­մա­վա­րա­կի ազ­դե­ցու­թյուն, մշա­կու­թա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյան կարևո­րու­թյուն։ Այս թե­մա­նե­րի շուրջ է մեր զրույ­ցը բիզ­նե­սի կա­ռա­վար­ման մաս­նա­գետ ԱՐ­ՄԵՆ Ա­ՎԵ­ՏԻ­ՍՅԱ­ՆԻ հետ։

-Հա­մա­վա­րա­կով պայ­մա­նա­վոր­ված ի՞նչ խն­դիր­ներ են ծա­գել հա­յաս­տա­նյան գոր­ծա­րար մի­ջա­վայ­րում։

-Նախ, փաս­տենք, որ հա­մա­վա­րա­կը բա­ցա­սա­բար է ազ­դել բո­լոր եր­կր­նե­րի գոր­ծա­րար մի­ջա­վայ­րի վրա, այն տե­սան­կյու­նից, որ զբո­սաշր­ջա­յին, ռես­տո­րա­նա­յին, հյու­րա­նո­ցա­յին և շատ այլ բիզ­նես-ծա­ռա­յու­թյուն­ներ ուղ­ղա­կի դա­դա­րեց­րին ի­րենց գոր­ծու­նեու­թյու­նը։ Դրա հետ մեկ­տեղ տու­ժե­ցին բո­լոր այն շու­կա­նե­րը, ո­րոնցից օգտ­վում էին զբո­սաշր­ջիկ­նե­րը, ինչն էլ իր հեր­թին մուլ­տիպ­լի­կա­ցիոն ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­ցավ ընդ­հա­նուր տն­տե­սու­թյան վրա։ Այ­սինքն, տն­տե­սու­թյան մեջ հա­վե­լյալ գու­մար էր մտ­նե­լու, ո­րը չմ­տավ։ Փա­շի­նյա­նը վեր­ջերս հայ­տա­րա­րեց, որ 25 հա­զար աշ­խա­տա­տեղ փակ­վեց, ին­չը են­թադ­րում է, որ այդ մար­դիկ զրկ­վե­ցին ե­կամ­տից, սկ­սե­ցին ա­վե­լի քիչ գու­մար ծախ­սել՝ վատ­թա­րաց­նե­լով նաև մյուս բիզ­նես ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի վի­ճա­կը։ Եվ հա­կա­ռա­կը, ե­թե մենք ու­նե­նում ենք տն­տե­սա­կան աճ, դա իր հեր­թին բազ­մա­պատկ­ման մուլ­տիպ­լի­կա­ցիոն ար­դյունք է ու­նե­նում։ Այ­սինքն, ակն­հայտ է, որ հա­մա­վա­րա­կը շատ վատ է անդ­րա­դառ­նում ու դեռ անդ­րա­դառ­նա­լու է մեր տն­տե­սու­թյան վրա։ Բայց չեմ ու­զում շեշ­տադ­րել, թե դրա­նում մե­ղա­վոր է կա­ռա­վա­րու­թյու­նը։

-Կա­ռա­վա­րու­թյունն ա­ջակ­ցեց ան­հատ­նե­րին, կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րին։ Դա ա՞յն էր, ինչ պետք է ար­վեր ար­տա­կարգ դրու­թյան, մաս­նա­վո­րա­պես՝ պար­տա­դիր պա­րա­պուր­դի օ­րե­րին։

-Պե­տու­թյան հիմ­նա­կան գոր­ծա­ռույ­թը այս կամ այն ո­լոր­տը կոոր­դի­նաց­նելն է, այս պա­րա­գա­յում՝ խթա­նե­լը ո­րոշ ո­լորտ­նե­րի, որ դրանք չկոր­ծան­վեն ու շա­րու­նա­կեն ի­րենց գոր­ծու­նեու­թյու­նը։ Պե­տա­կան ա­ջակ­ցու­թյու­նը անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն էր և ճիշտ քայլ, ի վեր­ջո, ա­ջակ­ցու­թյուն ստա­ցած ան­ձերն այդ գու­մա­րը բան­կում չեն պա­հում, այլ կո­մու­նալ­ներն են վճա­րում, գնում­ներ և այլ անհ­րա­ժեշտ ու ա­ռաջ­նա­յին ծախ­սեր են կա­տա­րում։ Սա օգ­նու­թյուն էր տն­տե­սու­թյանն ու բիզ­նես մի­ջա­վայ­րին։

-Ի՞նչ ու­նեինք մինչ հա­մա­վա­րա­կը, ի՞նչ էր ար­վում գոր­ծա­րար մի­ջա­վայ­րի զար­գաց­ման հա­մար և ինչ չէր ար­վում։

-Շատ լուրջ ու ծա­վա­լուն հարց է։ Ես ու­զում եմ խո­սել ոչ թե ընդ­դեմ կա­ռա­վա­րու­թյան, այլ ա­ռողջ քն­նա­դա­տու­թյան դաշ­տում։ Ա­ռա­ջի­նը՝ մենք՝ գոր­ծա­րար­ներս, սպա­սում ենք հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թյուն­նե­րի։ Նա­խորդ հա­մա­կար­գը նպա­տակ ու­ներ ոչ թե զար­գաց­նել տն­տե­սու­թյու­նը, այլ ար­գե­լա­կել, խո­չըն­դո­տել, ո­րով­հետև պղ­տոր ջրում հեշտ է ձուկ բռ­նե­լը։ Ողջ ազ­գը հաս­կա­նում էր՝ մինչև կա­շառք չտաս, գործդ ա­ռաջ չի գնա։ Մեր ժո­ղո­վուրդն ըն­դվ­զեց (որ­քան էլ որ անհ­նար էր թվում), Փա­շի­նյա­նը ա­ռաջ­նոր­դեց այդ ըն­դվ­զու­մը և ըն­տր­վեց։ Հի­մա հարց՝ պա­րո՛ն Փա­շի­նյան, ին­չու՞ եք ղե­կա­վա­րվում նա­խորդ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ներդ­րած հա­մա­կար­գով։ Հա­մա­կարգ­ված կա­շա­ռա­կե­րու­թյուն հի­մա չկա (ի­հար­կե չենք կա­րող ա­սել, որ տեղ-տեղ ո­րոշ ան­ձեր կա­շառք չեն վերց­նում), լավ, բայց հա­մա­կար­գը պե՞տք է աշ­խա­տի։

Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի ա­մե­նա­մեծ սխալ­նե­րից մե­կը, իմ կար­ծի­քով հետևյալն է. մտա­ծում է` ե­թե պայ­քա­րի կո­ռուպ­ցիա­յի դեմ, տն­տե­սու­թյու­նը կզար­գա­նա։ Դա ի­րա­կա­նու­թյա­նը չի հա­մա­պա­տաս­խա­նում, ո­րով­հետև ցան­կա­ցած բիզ­նե­սում, նաև պե­տու­թյու­նում (պե­տու­թյու­նը նույն­պես մր­ցակ­ցում է այլ պե­տու­թյու­նե­րի հետ, ին­չը նույն­պես ինչ-որ չա­փով բիզ­նես է) ցան­կա­ցած զար­գա­ցում, ա­ռա­ջըն­թաց պետք է նախ պլա­նա­վո­րել, հե­տո կա­ռա­վա­րել։ Չես կա­րող ինք­նա­հո­սի թող­նել, մտա­ծե­լով, որ ե­թե թույլ չտամ գո­ղա­նան, ինքն ի­րեն տն­տե­սու­թյու­նը կզար­գա­նա։ Կնե­րեք, բայց միայն Դար­վի­նի տե­սու­թյան հետևորդ­ներն են մտա­ծում, որ ա­մեն ինչ ինքն ի­րեն է լի­նում։ Խն­դի­րը հենց դա է. ա­ռա­ջի­նը, իմ կար­ծի­քով, չկա հաս­կա­ցո­ղու­թյուն, թե ինչ­պես պետք է զար­գաց­նել տն­տե­սու­թյու­նը, երկ­րոր­դը՝ չկա տն­տե­սու­թյան զար­գաց­ման ծրա­գիր։ Տն­տե­սու­թյու­նը կա­րող է ինչ-որ չա­փով ա­ճել, բայց մենք չենք ու­նե­նա այն ար­դյուն­քը, ո­րը ակն­կա­լում ենք։ Երբ հայ­տա­րար­վում և պլա­նա­վո­րվում է բյու­ջեի ու ՀՆԱ-ի 4, 4,5 կամ 3,7 տո­կոս աճ, դա առն­վազն ծի­ծա­ղե­լի է։

-Ո­րով­հետև դա նշա­նա­կում է աճ չու­նե­նա՞լ։

-Ա­յո, դա նա­շա­նա­կում է աճ չու­նե­նալ և ո­չինչ չա­նել։ Պատ­կե­րաց­րեք, այ­սօր մեր ստեղ­ծած հա­մազ­գա­յին ար­ժե­քը՝ հա­մա­խառն ներ­քին ար­դյուն­քը, կազ­մում է մո­տա­վո­րա­պես 13,6 մի­լիարդ դո­լար։ Ե­թե դա բա­ժա­նենք 3,3 մի­լիոն բնակ­չու­թյա­նը, կս­տաց­վի, որ մեկ մար­դը տա­րե­կան ստեղ­ծում է մոտ 4120 դո­լա­րի ար­ժեք։ Հա­մե­մա­տու­թյան հա­մար ա­սեմ, որ մեկ մար­դը ԱՄՆ-ում ստեղ­ծում է տա­րե­կան 50 հա­զար դո­լա­րի ար­ժեք։ Ին­չու՞, ԱՄՆ-ի բնա­կիչ­նե­րը սու­պեր­մեն­նե՞ր են, թե՞ մենք ենք տկար։ Ի­հար­կե ոչ, սա ուղ­ղա­կի կա­ռա­վար­ման խն­դիր է։ Պար­զա­պես երբ նա­խորդ­նե­րը խո­սում են, ջղայ­նա­նում եմ, ո­րով­հետև ի­րենք են հա­մա­կար­գը հասց­րել այս վի­ճա­կի, որ մար­դը չկա­րո­ղա­նա ար­տադ­րել և ստեղ­ծա­գոր­ծել։ Միան­գա­մից ար­դյունք ու­նե­նալ չենք կա­րող, դա փաստ է, բայց չորս տո­կոս աճն էլ ծի­ծա­ղե­լի է։ Ե­թե մենք հա­մա­ձայ­նենք չորս տո­կոս ա­ճին, ու­րեմն 200 տո­կո­սի հաս­նե­լու ենք 18 տա­րի հե­տո։ Կու­նե­նանք, են­թադ­րենք 8000 դո­լա­րին հա­մար­ժեք դրամ ՀՆԱ մեկ մար­դու հաշ­վար­կով։

-Բայց նշում էիք, որ հա­մա­վա­րա­կի հետևանք­նե­րը զգում ենք և դեռ զգա­լու ենք տն­տե­սու­թյան վրա։

-Ո՞նց կա­րող ենք չզ­գալ։ Դրա հա­մար տա­րան­ջա­տե­ցինք՝ ինչ է նշա­նա­կում զար­գա­ցու­մը ծրագ­րա­վո­րել և կա­ռա­վա­րել, ինչ է նշա­նա­կում՝ ուղ­ղա­կի նս­տել ու սպա­սել բախ­տին։ Ար­տա­կարգ դրու­թյու­նը հա­վի­տյան չի մնա­լու, թող տևի ևս 5 ա­միս, թող 5 ա­միս տն­տե­սա­կան աճ չու­նե­նանք, բայց ե­կեք ծրագ­րենք տն­տե­սա­կան ա­ճը, ճիշտ կադ­րեր նշա­նա­կենք, հա­մա­կար­գը փո­խենք, զար­գա­ցու­մը կա­ռա­վա­րենք, բա­րե­փո­խում­ներ ա­նենք։ Լավ կա­ռա­վա­րու­մը (մեր նա­խորդ զրույ­ցում խո­սել ենք սրա մա­սին) առ­կա ռե­սուրս­նե­րի ար­դյու­նա­վետ կա­ռա­վա­րումն է։ Ե­թե ԱՄՆ-ը լավ ռե­սուրս ու­նի ու կա­րո­ղա­նում է հնա­րա­վո­րու­թյուն ըն­ձե­ռել մարդ­կանց, որ տա­րե­կան 50 հա­զար դո­լա­րի ար­ժեք ստեղ­ծեն, մենք մեր ռե­սուր­սի պա­րա­գա­յում ե­կեք ստեղ­ծենք 30 հա­զար դո­լա­րի ար­ժեք, 20 հա­զա­րի տար­բե­րու­թյու­նը պատ­ճա­ռա­բա­նենք մեր փոքր լի­նե­լու, թշ­նա­մի­ներ ու­նե­նա­լու, հա­մա­վա­րա­կի և այլ հան­գա­մանք­նե­րով։ Ե­թե մենք ժա­մա­նա­կին ու­նե­նա­յինք լուրջ կա­ռա­վա­րիչ­ներ, 30 տա­րում մեր եր­կի­րը տա­րա­ծաշր­ջա­նի լուրջ խա­ղա­ցող կդառ­նար։

-Հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թյու­նը ա­ռաջ­նա­հերթ են­թադ­րում է կադ­րա­յին ճիշտ քա­ղա­քա­կա­նու­թյու՞ն։

-Ա­յո, այս հար­ցում կա­ռա­վա­րու­թյու­նը թե­րա­նում է։ Ես նա­յում եմ կա­ռա­վա­րու­թյան ան­դամ­նե­րին, տես­նում եմ, որ այս մար­դիկ մի­ջին ու­նա­կու­թյուն­նե­րի տեր են։ Կան կար­կա­ռուն դեմ­քեր, ու այդ­քան էլ էա­կան չէ՝ այդ ան­ձե­րը հա­մակ­րու՞մ են «Իմ քայ­լը» խմ­բակ­ցու­թյա­նը, թե՞ ոչ։ Կա­ռա­վա­րու­թու­նը գոր­ծա­դիր մար­մին է և այս կամ այն ո­լոր­տի ղե­կա­վա­րին պետք է ընտ­րի ան­կախ քա­ղա­քա­կան հա­յացք­նե­րից, տա­լով նպա­տակ՝ զար­գաց­նե­լու տվյալ ո­լոր­տը։ Ըն­տր­ված ղե­կա­վա­րը ներ­կա­յաց­նում է ծրա­գիր, ժամ­կետ և մի­ջոց­ներ, կա­ռա­վա­րու­թյու­նը տա­լիս է հնա­րա­վո­րու­թյուն, մի­ջոց­ներ, պա­հան­ջում վերջ­նա­կան ար­դյուն­քը և այդ ա­մե­նը դարձ­նում է թա­փան­ցիկ ժո­ղովր­դի հա­մար։ Դա էլ կոչ­վում է ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյուն։ Տվեց նպա­տակ, ժո­ղո­վուրդն ար­դեն գի­տի, են­թադ­րենք, կր­թա­կան ո­լորտն ուր է գնում և ուր է հաս­նե­լու։

-Ձեզ լսում եմ ու մտա­ծում, որ ա­մեն ինչ կա­րող է լավ լի­նել, մինչ­դեռ, մա­նա­վանդ հա­մա­վա­րա­կի ֆո­նին, սար­սա­փի մթ­նո­լորտ է ստեղծ­վել, մար­դիկ հու­սա­հատ­վում են հի­վան­դու­թյան ա­ճի ու ա­նո­րո­շու­թյան պատ­ճա­ռով։

-Մենք հո նա­պաս­տակ չե՞նք, որ վա­խե­նանք, մինչև գայ­լը մեզ հո­շո­տի։ Մենք բա­նա­կան մար­դիկ ենք, փոքր ազգ՝ լուրջ մշա­կույ­թով, գե­նո­ֆոն­դով, ժա­ռան­գու­թյամբ։ Ե­կեք մեր բա­նա­կա­նու­թյու­նը գոր­ծի դնենք ու սկ­սենք ստեղ­ծել այն, ինչ պետք է ստեղ­ծենք։

-ՈՒ՞մ եք ա­սում՝ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի՞ն, թե՞ ժո­ղովր­դին։

-Դի­մում եմ ա­մեն մե­կիս՝ սկ­սած Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նից վեր­ջաց­րած ինձ­նով ու Ձեզ­նով։ Ես եր­կու տա­րի ապ­րել եմ Գեր­մա­նիա­յում, գործ­նա­կան ա­ռա­ջարկ­ներ ու­նեի, աշ­խա­տում էի, բայց վե­րա­դար­ձա Հա­յաս­տան ու հի­մա փոր­ձում եմ այս­տեղ ինչ-որ բան ստեղ­ծել։ Ա­մեն մեկն իր հեր­թին պետք է փոր­ձի մեր եր­կի­րը ա­ռաջ տա­նել, մի բան ստեղ­ծել։ Ա­մեն մե­կը պետք է իր դռան դի­մա­ցը մաք­րի, ոչ թե տա­նը նս­տած սուրճ խմի ու քն­նա­դա­տի։ Ձյու­նը գա­լիս է, գեր­մա­նա­ցին դուրս է գա­լիս տան դի­մա­ցը մաք­րե­լու։ Մեզ մոտ ձյու­նը գա­լիս է, ոչ մե­կը չի ու­զում բահ վերց­նել, մա­քուր օ­դին ձյու­նը մաք­րել, որ ա­րյու­նը խա­ղա, այ­տե­րը կարմ­րեն, հա­ճույք ստա­նա դրա­նից ու գնա տուն սուրճ խմի։ Դրա փո­խա­րեն կա­սեն՝ եր­կի­րը եր­կիր չէ, փախ­չել է պետք...

-Ա­սում են նաև՝ բա­րե­փո­խում­նե­րի հա­մար ժա­մա­նակ է պետք։

-Ինձ վս­տահ­վեց մի խո­շոր ըն­կե­րու­թյան կա­ռա­վա­րում, որ­տեղ շա­տե­րը մտա­ծում էին՝ ոնց գու­մար փախց­նեն։ 2 տա­րի պետք ե­ղավ ըն­կե­րու­թյու­նը վատ կադ­րե­րից ա­զա­տե­լու, ինս­տի­տու­ցիո­նալ հա­մա­կարգ ներդ­նե­լու հա­մար, ո­րը կաշ­խա­տեր ան­կախ մար­դու ո­րո­շու­մից։ Դրա­նով իսկ ստեղ­ծե­ցի զար­գաց­ման հիմք։ Եր­րորդ տա­րում մենք ու­նե­ցանք կտ­րուկ աճ։ Փոքր ըն­կե­րու­թյու­նում (փոքր՝ պե­տու­թյան հա­մե­մատ) եր­կու տա­րի տևեց բա­րե­լա­վու­մը, պե­տու­թյու­նում հե՞շտ է ա­նել։ Բայց պետք է տես­նենք, որ ար­վում է, ե­թե տես­նեինք, որ բա­րե­փո­խում­ներն ըն­թաց­քի մեջ են, այս խո­սակ­ցու­թյու­նը չէր լի­նի։ Նույ­նիսկ ե­թե սկս­ված բա­րե­փո­խում­նե­րի ա­վար­տը լի­ներ հինգ տա­րի հե­տո, ու­րիշ թե­մա կքն­նար­կեինք՝ լա՞վ են ի­րա­գոր­ծում, թե՞ վատ, մի­գու­ցե կա­րե­լի էր 4 տա­րում հաս­նել ար­դյուն­քի, ոչ թե 5, կհա­մե­մա­տեինք Սին­գա­պու­րի հետ. մեզ մոտ ա­վե­լի լա՞վ է, թե՞ ա­վե­լի վատ։ Հա­մա­վա­րակ է, տն­տե­սու­թյու­նը ինչ-որ չա­փով բարդ վի­ճա­կում է, բայց դա դեռ չի նշա­նա­կում, որ կյան­քը վեր­ջա­ցել է, ար­դեն խո­սե­ցինք դրա մա­սին, առ­կա ռե­սուրս­նե­րը պետք է ճիշտ կա­ռա­վա­րենք։ Մե­զա­նից հա­սա­նե­լի­քը ե­կեք ա­նենք: Թե­րի կա­ռա­վար­ման հետևան­քի մեղ­քը պետք չէ գցել հա­մա­վա­րա­կի վրա։

-Ճգ­նա­ժա­մա­յին ի­րա­վի­ճա­կում մե­ծա­պես տու­ժում է մշա­կույ­թը, բայց կար­ծես հենց այդ ի­րա­վի­ճա­կում ենք զգում մշա­կույ­թի կարևո­րու­թյու­նը։ Փակ­ված կի­նոս­րահ­նե­րը, հա­մեր­գաս­րահ­նե­րը, թատ­րոն­նե­րը մի տե­սակ ա­վե­լի հու­սա­հատ չե՞ն դարձ­նում մթ­նո­լոր­տը։ Ձեր տպա­վո­րու­թյու­նը։

-Ի՞նչ է մշա­կույ­թը. մար­դու ցան­կու­թյունն է` ստեղ­ծել և ստեղ­ծա­գոր­ծել: Պատ­մու­թյա­նը անդ­րա­դառ­նա­լով մենք տես­նում ենք, որ դժ­վա­րու­թյունն ու ա­ռա­վել ևս ֆի­նան­սա­կան դժ­վա­րու­թյուն­նե­րը խո­չըն­դոտ չեն ե­ղել մշա­կույ­թին: Ա­յո, ինչ խոսք, ֆի­նան­սա­կան կա­րո­ղու­թյուն­նե­րը զար­գաց­նում են մշա­կույ­թը, և սա նույն­պես պե­տու­թյան գոր­ծա­ռույթն է` ստեղ­ծել հա­մա­պա­տաս­խան պայ­ման­ներ մշա­կույ­թի զար­գաց­ման հա­մար: Փոր­ձենք վեր­լու­ծել: Նախ և ա­ռաջ, որ­պես­զի մշա­կույ­թը զար­գա­նա, այն պետք է իբրև մտա­վոր սե­փա­կա­նու­թյուն պաշտ­պան­ված լի­նի: Այս ա­ռու­մով նույն­պես հին հա­մա­կար­գը մնա­ցել է և չի բա­րե­փոխ­վել: Շատ է տպա­վոր­վել «Կար­միր, կա­պույտ, ծի­րա­նա­գույն» եր­գի հե­ղի­նա­կի ա­սա­ծը, որ իր ստեղ­ծած այդ եր­գի հա­մար ստա­ցել էր միայն 5000 դրամ, թեև ա­մե­նու­րեք այդ եր­գը լս­վում էր: Կամ՝ եր­գիչ­նե­րի ստեղ­ծած, ձայ­նագ­րած սկա­վա­ռակ­նե­րը էա­կա­նո­րեն ա­վե­լի ցածր գնե­րով վա­ճառ­վում են շու­կա­յում, և կեղ­ծա­րա­րու­թյամբ զբաղ­վող­նե­րը ոչ մի պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան չեն են­թարկ­վում: Նույ­նը կա­րե­լի է ա­սել պարզ գրա­գո­ղու­թյան (պլա­գիա­տի), ֆեյ­քե­րի, բամ­բա­սանք­նե­րի և ցան­կա­ցած տե­սա­կի սուտ տե­ղե­կատ­վու­թյան մա­սին: Այս­պի­սով` մենք չենք խրա­խու­սում մշա­կույ­թը, քա­նի որ ստեղ­ծա­գործ մար­դու ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը հիմ­նա­կա­նում պաշտ­պան­ված չէ:

-Մշա­կույ­թի զար­գա­ցու­մը դար­ձյալ լավ կա­ռա­վար­ման, մշա­կու­թյան ճիշտ քա­ղա­քա­կա­նու­թյան խն­դի՞րն է։

-Ստեղ­ծա­գործ մտա­ծե­լա­կերպ պետք է կերտ­վի ման­կուց` ման­կա­պար­տեզ­նե­րում և դպ­րոց­նե­րում: Հռե­տո­րա­կան հարց եմ ցան­կա­նում հն­չեց­նել. ո՞րն է ման­կա­պար­տե­զի և դպ­րո­ցի գոր­ծա­ռույ­թը: Բարձր գնա­հա­տա­կա՞­նը։ Լավ սո­վո­րե՞­լը։ Շատ գի­տե­լիք ձեռք բե­րե՞­լը։ Մենք ակ­նա­ռու տես­նում ենք, որ «վատ» սո­վո­րած տղան կա­րող է լավ գոր­ծա­րար դառ­նալ կամ լավ ար­հես­տա­վոր, լավ մար­զիկ: Եվ հա­կա­ռա­կը, տես­նում ենք լավ կր­թու­թյուն ստա­ցած մարդ­կանց, ո­րոնք այդ­պես էլ այս կյան­քում չեն կա­րո­ղա­նում «հա­ջո­ղու­թյան» հաս­նել, գտ­նել «ի­րենց»: Մենք վեր­ջա­պես պետք է հաս­կա­նանք, որ լավ գնա­հա­տա­կա­նով չի սահ­մա­նա­փակ­վում այս աշ­խար­հը: Կար­ծում եմ՝ միջ­նա­կարգ կր­թա­կան հա­մա­կար­գի գոր­ծա­ռույ­թը պետք է լի­նի ե­րե­խա­յի ու­նա­կու­թյուն­նե­րի բա­ցա­հայ­տու­մը, այդ ուղ­ղու­թյամբ զար­գա­նա­լու մո­տի­վա­ցու­մը և վերջ­նա­կան «կոչ­ման» մեջ ա­ռաջ­նոր­դու­մը: Մեր ու­սու­ցիչ­նե­րը ինչ­քա՞ն աշ­խա­տա­վարձ են ստա­նում: Ար­դյո՞ք կա­րող ենք ու­սու­ցիչ­նե­րից ինչ-որ բան պա­հան­ջել, ար­դյո՞ք մեր ու­սու­ցիչ­ներն ու­նեն հա­մա­պա­տաս­խան կար­գա­վի­ճակ։ Մշա­կույ­թի հիմ­քը այս պարզ բա­նե­րի մեջ է:

Զրու­ցեց Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ